Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) dün ABD’nin isteğiyle İran’da yaşanan hükümet karşıtı protestoları ve İran yönetiminin sert müdahalesini görüşmek üzere acil bir toplantı düzenledi.
Toplantıda konuşan BM siyasi İşler yetkilisi Taye-Brook Zerihoun, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ve 4 BM uzmanının konuya dair yaptıkları açıklamalara atıfta bulundu. BM’nin İran halkının ifade ve gösteri düzenleme özgürlüğü konusundaki değişmez tutumuna dikkat çekti.
ABD’nin BM Daimi Büyükelçisi Nikki Haley de İranlıların onurlarını koruması ve seslerini duyurması gerektiğini kaydetti. Haley İran rejiminin uzun yıllar boyunca halkın sesini duymazdan geldiğini ve bu durumun da insanların gösteri düzenlemesine sebep olduğunu vurguladı.
Haley, 7 yıl önce Suriye’de başlayan devrimden bu yana Suriye’de yaşananlara karşı da uyarıda bulundu. İki durum arasında benzerlik olduğunu söyleyen Haley tüm dünyanın gözünün İran’ın üzerinde olduğunu kaydetti. Halley açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“İran rejimi Suriye rejimini korumak için milyarlarca dolar harcıyor. Ancak bu durum, ülkeyi vekâlet savaşlarıyla meşgul etmek istemeyen halk tarafından reddediliyor. Onların istediği onurlu bir şekilde yaşamaktır. Her BM üyesi devlet egemenliğe sahiptir. Ancak kendi egemenliklerini korumak için halkı temel hak ve insan haklarından mahrum bırakmamalı. İran halkı kendi kaderini kendi belirleyecektir.”
İngiltere’den yapılan açıklamada da İran’daki göstericilerin taleplerine dair bölgede gerçek bir diyaloga ihtiyaç duyulduğu belirtildi. Londra’nın BM Temsilcisi “İran’ın Yemen’de Husilere verdiği destek bölgesel ve uluslararası barışı tehdit ediyor” diyerek İran’a uluslararası kararlara uyma ve Husi militanlara silah desteğini kesme çağrısı yaptı. Açıklamada “İran balistik füzeleri BMGK’nın kararlarını ihlal ediyor” ifadeleri kullanıldı.
Konsey’in yeni Arap üyesi Kuveyt ise ülkesinin İran ile iyi ilişkiler kurulmasını istediğini belirtti. Birçok komşu ülkede başlayan barışçıl gösterilerin daha sonra yıkıma dönüştüğünü hatırlattı. “İran’da ifade özgürlüğüne ve barışçıl gösteri hakkına saygı duyulmasını istiyoruz” diyen Kuveyt temsilcisi ülkede daha fazla şiddet yaşanmamasına dair umutlarını dile getirdi.
Rusya ise gösterilerin uluslararası barış ve güvenliği tehdit etmediğini ve bu nedenle BMGK’nın İran’da yaşananları dikkate almasına gerek olmadığını savundu. Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia yaptığı konuşmada ABD’nin İran’daki protestoları BMGK’ya taşımasını eleştirdi. ABD’yi İran protestolarını “düzmece bir bahane” ile Güvenlik Konseyi’ne taşımakla suçladı. Ancak ABD’nin BM Daimi Büyükelçisi Haley, İran’da yaşananların İran halkının temel insan haklarıyla bağlantılı, aynı zamanda da uluslararası barış ve güvenlik meselesi olduğunu vurguladı.
BMGK üyeleri, ülkelerinin İran halkının ifade özgürlüğüne sahip olduğu konusundaki tutumunu yinelerken, Konsey konuya dair herhangi bir açıklama yapmadı.
BM’deki 4 insan hakları uzmanı da İran’daki göstericilerin ‘yaşam standartları ve haklarına saygı’ konularındaki taleplerine cevap verilmesi gerektiğini söyledi. Uzmanlar, aralarında çocukların da olduğu 20’den fazla kişinin ölümüyle ve yüzlerce kişinin de tutuklanmasıyla ilgili derin kaygılarını dile getirdi.
İranlı yetkililerin protesto gösterilerine verdiği tepkiden rahatsızlık duyduklarını belirten uzmanlar, İran sivil toplum kuruluşlarının da endişe yaşadığını kaydetti.
Açıklamayı yayınlayan uzmanların İran’daki insan hakları durumuyla ilgili özel raportör Esma Cihangir, düşünce ve ifade özgürlüğüne dair özel raportör David Kay, yargısız ve keyfi infazlar konusunda özel raportör Agnes Callamard ve insan hakları savunucularının durumlarıyla ilgili özel raportör Michael Forest olduğu kaydedildi.
Uzmanlar, dün yayınlanan bir bildiride bu tür protestolar ile bağlantılı olarak gözaltına alınan kişilerin isim ve bulundukları yerlerin kamuya açık olması, ayrıca ailelerine ve hukuk danışmanlarına anında erişimin sağlanması gerektiğini kaydetti. Bildiride, hükümetin Devrim Muhafızları’na göstericilere karşı güç kullanma talimatı verdiğine de dikkat çekildi.
Uzmanlar ayrıca, hükümetim interneti engellemesi hususunda da endişelerini dile getirdi. Uzmanlar, iletişimin kesilmesinin temel hakların ciddi bir şekilde ihlali olduğunu vurguladı.