Avrupa Komisyonu üyesinin Tahran’a gerçekleştirdiği ziyaretinin ilk gününde İran’dan yapılan açıklamada,” Avrupalılardan nükleer anlaşmayı kurtarmalarının mümkün olup olmadığına göstermeleri için gözle görülür tedbirleri almalarını bekliyoruz” değerlendirmesinde bulunuldu.

AB Enerji Komiseri Miguel Arias Canete, ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekildiğini ve yeniden yaptırım uygulamaya başlayacağını açıklamasından bu yana Tahran’ı ziyaret eden ilk Batılı yetkili oldu.

İran piyasasına etkisi olumsuz

ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesi ve yaptırım tehditlerinde bulunması İran’da ticaret yapmak isteyen Avrupalı kuruluşlarda mali tedirginliğe yol açarken bunun İran piyasalarına da olumsuz etkileri olacağı yönünde uyarılar yapılıyor.

AB çözüm arayışında

Fransız haber ajansı AFP’nin haberine göre, Avrupa Komisyonu bu hafta yaptığı açıklamada, İran’ın petrol ve gaz satışını sürdürebilmesi, bankacılık işlemlerini aksatmaması, deniz ve hava hatlarındaki akışın devam etmesi için AB’nin çözüm arayışında olduğunu belirtti.

“Euro ortak para birimi olacak”

AFP’ye göre, İran Petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene ile görüşmesinin ardından açıklama yapan Canete, “Euro, İran petrolünün işlem göreceği ve Avrupa merkez bankaları ile İran Merkez Bankası arasındaki tahviller aracılığıyla ödeneceği bir para birimi haline gelecek. Yunanistan, Fransa ve İtalya’da olduğu gibi Avrupalı tedarikçi ülkelerden İran’a yük kargoları gidecek” dedi. Tahran ziyaretinde Canete’a eşlik eden çalışma heyetinin bu seçenekleri hayata geçirmek için müzakerelere başladığı belirtildi.

“İran’ın ihracat oranlarında düzenlemeye gitmeye niyeti yok”

İranlı Bakan, günde 3.8 milyon varil petrol üreten ülkesinin yüzde 20’sini Avrupa’ya geriye kalan yüzde 70’ini de başta Çin olmak üzere Asya ülkelerine ihraç ettikleri bilgisini paylaşırken, Avrupalı yetkilinin önerilerini dikkate aldığını ancak “İran’ın şimdilik bu ihracat oranlarında bir düzenlemeye gitme gibi bir niyeti olmadığını” söyledi.

Canete, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi ile yaptığı toplantının ardından düzenlenen ortak basın toplantısında, “bölgedeki barış için nükleer anlaşmayı korumanın esas” olduğunu ifade etti.

AB’den ABD’nin kararına ilk hamle

Avrupa Komisyonu, Pazartesi Sofya’da düzenlenen liderler zirvesinde, İran’la ticaret yapan Avrupalı şirketleri ABD’nin yaptırımlarından korumak için 1996 yılında kabul edilen “Engelleme Mevzuatı” adlı yasayı oy birliğiyle etkin hale getirmişti.

Canete söz konusu yasanın özellikle küçük ve orta ölçekteki Avrupalı şirketleri ABD yaptırımlarına karşı koruyacağını ifade etti.

“Şu an beklemedeyiz”

Salihi ise açıklamasında, “Saygıdeğer Canete bizlere birinci ağızdan ABD yaptırımlarına karşı alınacak tedbirleri aktardı. Bunların hayata geçirilmesini ümit ediyoruz. Şu an beklemedeyiz. Bu tedbirlerin gözle görülür olumlu sonuçlarının olup olmayacağını göreceğiz” dedi ve “Şayet aksi bir durum olursa o zaman şahsi olarak algılanmaması gereken bazı kararlar almak zorunda kalacağız” sözlerine ekledi.

“Şimdi top AB’de”

İran daha önce de yüzde 20 uranyum zenginleştirmeye başlayabileceklerini duyurarak tehditte bulunmuştu. Salihi cumartesi günü yaptığı açıklamada, İran’ın 2015 yılında yapılan nükleer anlaşmada müzakere yapmayı reddettiğini belirterek, “Şimdi top Avrupa Birliğinin sahasında” dedi.

Dünkü konuşmasında Avrupalıların verdiği sözleri gözle görülür fiiliyata dökmesi gerektiğini vurgulayan Salihi, “Bu yönde herhangi bir şey olmazsa nükleer anlaşmadan çekilme noktasında halkın çoğunluk talebi bizlere galip gelecek. Şimdiden önyargılı olmak istemiyorum. Birkaç hafta bekleyeceğiz. Bu durumun nasıl geliştiğini göreceğiz” dedi.

Üst üste kritik görüşme

Avrupalı yetkilinin, Brüksel dönüşü öncesi bugün İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile bir araya gelmesi bekleniyor.

Canete, bu konuda işlerinin kolay olmadığını kabul ederek, İran piyasalarına giren birkaç Avrupalı şirket yöneticisinin kendisine ABD yaptırımlarının etkisine karşı İran’dan ayrılmaktan söz ettiğini ve ABD’deki yatırımlarını kaybetmek istemediklerini aktardığını söyledi.

ABD’den İran’a yönelik yeni yol haritası geliyor

Öte yandan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Pazartesi günü Washington’un İran’a yönelik “yeni stratejisini” açıklamaya hazırlanıyor. Trump’ın anlaşmadan çekilme kararından sonra sessizliğe bürünen ABD yönetiminin “daha iyi bir anlaşma” için yol haritası hazırladığı düşünülüyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, Perşembe günü yaptığı açıklamada, ülkenin İran’a karşı yeni bir uluslararası koalisyon kurma çabası içerisinde olduğunu söyledi.

Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Dairesi Başkanı Brian Hook dün yaptığı basın açıklamasında, Pompeo’nun İran’dan gelen tehditleri engelleyecek bir çerçeve oluşturmak için çalıştığını aktardı.

2015’te, P5 + 1 ülkeleri grubu (Çin, Almanya, Fransa, Rusya, İngiltere ve ABD), İran ile nükleer anlaşma imzalamış ve bu Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak da anılmıştı.

Söz konusu ülkeler İran’ın nükleer programına girmeyi kabul etmesi karşılığında uygulanan bazı ekonomik yaptırımları kaldırmayı kabul etmişti.

Trump, “Şimdiye kadarki en kötüsü” olarak nitelendirdiği anlaşmanın İran’ın nükleer programını engellemekte yetersiz olarak görüyor.