Avrupa Birliği (AB) liderleri dün, Almanya’daki koalisyon hükümetinin çökme tehlikesi ve İtalya’nın vetosunun gölgesinde mülteci sorunu nedeniyle yaşanan gerilimin düşürülmesi için bazı önlemler alınması noktasında uzlaşıya vardı. Mülteci konusuna yoğunlaşan 28. AB Zirvesi’ne başkanlık yapan Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Donald Tusk, zirve sonrası yaptığı açıklamada, “İtalya, AB’deki ortaklarının bazı şartlarını yerine getirmeyi kabul edene kadar uzlaşıyı engelledi. Zirvede, mülteciler konusunun yanı sıra, güvenlik ve ticaret konuları da ele alındı” dedi.

Mülteciler, Avrupa’da kurulacak merkezlerde toplanacak

Zirvede uzlaşıya varılan konular arasında, mülteciler için AB ülkelerinde toplama merkezleri kurulması ve bu merkezlerde, iltica başvurusu hakkına sahip olanların başvurularını kabul edecek ülkelere dağıtılması yer alıyor.

Uzlaşı metnine göre, “Denizde boğulmaktan kurtarılan mülteciler, gönüllü olarak topraklarının kullanılmasını kabul eden ülkelerde kurulacak toplama merkezlerine yerleştirildikten sonra AB ülkelerinin ortak belirleyeceği komitelerce güvenlik soruşturmasına tabi tutulacak. Daha sonra bu mülteciler, gönüllü olarak sığınma hakkı veren ülkelere dağıtılacak” ifadelerine yer verildi.

Uzun süren tartışmalardan sonra toplama merkezleri fikrinin ortaya atılması üzerine 5 Akdeniz ülkesi olan İtalya, Fransa, İspanya, Yunanistan ve Malta’nın teklifi kabul etmesiyle uzlaşıya varıldı. Ancak, Doğu Avrupa ülkelerinin mültecilerin dağıtılması esnasında dikkate alınan esaslara itiraz getiriyor.

Avupa Komisyonu’nun, Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) raporuna dair sunum yapmasıyla birlikte zirvede tartışmalar başladı. UNHCR raporunda, Avrupa’ya yönelik mülteci akımının 1 milyonu aşan mülteci ile 2015 yılında zirveye ulaştığı ancak son 3 yılda mülteci sayısının 44 bine gerilemesinin AB ülkelerinin aldığı önlemlerin başarısını gösterdiği belirtilerek, son zamanlarda mülteciler konusunda yaşanan sorunların kaynağının siyasi olduğu vurgulandı.

Uzlaşıya rağmen soru işaretleri giderilemiyor

Zirvede Avrupalı liderlerin fikir birliğine vardığı tek konu, mültecilerin toplama merkezlerinde toplanması olurken, bu merkezlerin nasıl kurulacağı ve finansmanı hakkında soru işaretleri giderilmiş değil. Zirvede ulaşılan uzlaşma metni, söz konusu toplama merkezlerinin UNHCR ile ilgili ülkeler arasında koordineli ve güvenilir bir çalışmayla en kısa sürede kurulması ön görülüyor.

Toplama merkezleri kurulmasına dair fikri ilk olarak Almanya Şansölyesi Angela Merkel dillendirmişti. Merkel, yasadışı mültecilerin üç Kuzey Afrika ülkesine, bu ülkelerle yapılacak ortak çalışmayla toplanmasını teklif etmişti. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise AB sınırları içinde ya da dışında olsun sorumluluk ilkesi çerçevesinde mültecilere yardım edilmesi için harekete geçilmesi gerektiğini vurgulamıştı. Ancak İtalya, AB’nin söz ve eylem birliğini sağlamaması halinde ilk günden beri durumu veto edeceğinin altını çiziyordu.

Başarılı “Türkiye örneği” cesaretlendiriyor

AB, mülteci akımını engellemek için dış ülkelerle koordineli çalışma fikri, 2016 yılında Türkiye ile imzalanan geri kabul anlaşmasının başarısına dayanıyor. Ankara ile anlaşma imzalanmasının ardından, Türkiye üzerinden Yunan adalarına geçen mültecilerin geçişi engellenmiş, bunun yanı sıra, insan ticareti yapam mafya gruplarının da önü kesilmişti.

UNICEF, çocuklar için endişeli

BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ise AB ülkeleri tarafından, mültecilerin kabulü için belirlenecek esasların, çocukları koruma merkezli olması gerektiğini ifade etti.

AB zirvesinde varılan uzlaşıya dair Almanya Haber Ajansı’na (DPA) değerlendirmede bulunan UNICEF Sözcüsü Sara Coru, “Çocukların tutuklanması ihtimali bizi kaygılandırıyor” dedi.

Coru, Kuzey Afrika ülkeleri gibi AB sınırları dışında kurulması düşünülen toplama merkezleri hakkında da bazı çekinceleri olduğunu sözlerine ekledi.

AB tarafından Avrupa ülkelerinda kurulması düşünülen toplama merkezlerinin, gönüllülük esası üzerine işlem yapması bekleniyor. Buna göre, ülkesine iade edilmek isteyen mülteciler hiçbir şarta bakılmaksızın iade edilecek. Bununla birlikte mültecileri kabul edecek olan ülkeler, siyasi sebeplerle göç eden mültecileri kabul edecek olup, sadece daha iyi bir iş bulmak için göç eden mültecileri ülkesine iade edecek.