İran para birimi riyal (IRR), ülkede ekonomik durumun kötüleşmesi ve ABD’nin Tahran’a yönelik yaptırımlarını yeniden uygulamaya başlaması nedeniyle Pazartesi günü kayıt dışı piyasada ABD dolarına karşı rekor gerileme yaşadı. IRR son üç gün içinde açık piyasada değerinin yaklaşık yüzde 15’ini kaybetti. Reuters’ın haberine göre kayıt dışı piyasadaki serbest döviz kurlarını takip eden ‘Bonbast.com’ adlı site İran’da doların 128 bin IRR’ye kadar alıcı bulduğuna işaret etti.
Ancak yerel haber ajansları doların dün akşam 130 bin IRR sınırına dayandığını, Mart ayında 50 bin IRR’lik artıştan bu yana piyasada kaydedilen en yüksek rakam olduğuna işaret ettiler.
Döviz rezervlerinin tahsisine katı kısıtlamalar getirilecek
IRR, ABD’nin 2015 yılında İran ile P5+1 ülkeleri (ABD, Rusya, Çin, Fransa, İngiltere ve Almanya) arasında imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinden bu yana yüzde 70 oranında değer kaybetti. Fransız Haber Ajansı’nın (AFP) haberine göre, IRR’deki son gerileme, Cumartesi günü İran Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti’nin, döviz rezervlerinin tahsisi konusunda daha katı kısıtlamalar getirileceğine dair yaptığı konuşmanın ardından yaşandı.
İran’daki ekonomik durgunluk, yerel bankaların karşılaştığı maddi sıkıntılar ve İranlıların ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından yaptırımların yeniden uygulanması korkusuyla dolara yüklenmeleri, IRR’de sert dalgalanmalara neden oldu.
Firdevsi Meydanı’nda döviz kaosu
Öte yandan İran yerel haber ajansları, dolardaki yükselişin dün döviz bürolarının yoğun olarak bulunduğu Firdevsi Meydanı’nda karmaşaya neden olduğunu bildirdiler. İranlı yetkililer, yükselen döviz fiyatlarının ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesine, ABD’nin yaptırımlarının yeniden uygulanmasına ve Kasım ayında uygulanması beklenen yaptırımların ikinci paketinin petrol sektörünü hedef alacak olmasına bağladılar.
Ruhani, milletvekillerini ikna edemedi
Döviz kurundaki yeni yükseliş, İran meclisinin kötüleşen ekonomik koşullar nedeniyle Ekonomi ve Maliye Bakanı Kerbasiyan’ı görevden almasından bir hafta sonra gerçekleşti. Bununla birlikte geçtiğimiz hafta meclis, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi, fiyatlardaki artış ve ulusal para birimindeki düşüş gibi konular başta olmak üzere 5 ekonomik eksenli konu üzerinde sorguladı. Ruhani ise kendisine yöneltilen 5 sorudan 4’ünde milletvekillerini ikna etmeyi başaramadı. Meclis kanunlarına göre, cumhurbaşkanının yargıya sevk edilmesi gerekiyordu. Ancak meclis başkanı Ali Laricani bunun için yasal bir dayanak olmadığı açıklamasında bulundu. Bu durum birçok kesimde şüphe uyandırdı.
Merkez Bankası eski Başkanı Veliyullah Seyf’in geçtiğimiz ay görevden alınması ve hükümetin ABD’nin ilk yaptırım paketinin uygulanmasıyla açıkladığı tedbirler, piyasalar tarafından olumlu karşılanmıştı. Ancak bu tedbirler, İran para biriminin son beş ayda üst üste yaşadığı şokları hafifletmeye yetmedi. Merkez Bankası’nın yeni Başkanı Himmeti ise Cumartesi günü yaptığı açıklamada likidite artışı ve bankacılık sistemindeki denge kaybına dikkat çekti.
Öte yandan hükümet raporları da piyasanın korkularını azaltamadı.
Merkez bankası, piyasaya arz ettiği döviz miktarına katı sınırlar koyarken, ithalatçılar hükümetin dolar kurunu 42 bin IRR olarak sabitlemesinden endişeli.