Londra/Adil es-Salimi

İran Meclis Başkanı Uluslararası İşler Özel Yardımcısı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Tahran’la diplomatik ilişkilerini kesen ülkelerle ilgili bölgesel konularda aktif kişilerden oluşan bir ‘meclis çalışma grubu’ ve ‘yeni bir mekanizma’ kurma çalışmaları olduğunu açıkladı. Abdullahiyan, İran ve diğer ülkeler arasında parlamentolar arası ilişkiler ve işbirliğini takip eden Meclis Dış İlişkiler Dairesi tarafından kabul edilen ‘bilinen mekanizmalara’ paralel olarak Suudi Arabistan, Bahreyn, Sudan ve Libya gibi diplomatik ilişkilerin kesildiği ülkelere özel bir meclis çalışma grubu oluşturmak için çalışmalar yaptıklarını belirtti.

İran Devrim Muhafızları’na yakın ‘Tesnim’ haber ajansına açıklamalarda bulunan Abdullahiyan, Dışişleri Bakanlığı Arap ve Afrika İşlerinden Sorumlu Yardımcılığı görevinden alınmasından 27 ay sonra, İran dış politikasındaki diplomatik çalışmaların ve ilgi alanlarının kapsamını genişlettiğini ifade etti.

Açıklamasının bir bölümünde Abdullahiyan, diplomasinin yürütüldüğü bilinen mekanizmaların yanı sıra Bahreyn, Suudi Arabistan ve Sudan gibi ilişkilerin kesildiği ülkelerle yaşanan sorunlara çözüm bulabilecek kişilerin görevlendirildiği meclis çalışma grubunun ‘boşlukları doldurmak için’ çalışacağını kaydetti. Çalışma grubunun ‘bir dostluk grubu’ olmadığına dikkat çeken Allahiyan, grubun ‘ulusal çıkarlar doğrultusunda’ çalışacağına işaret etti.

Çalışma grubunun yetki alanı ve üyeleriyle ilgili detay vermeyen Abdullahiyan, söz konusu grubun, İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politikalar Komisyonu ile birlikte çalışıp çalışmadığına dair ise herhangi bir bilgi vermedi.

Bu arada Hüseyin Emir Abdullahiyan, 2011 ve 2016 yılları arasında Arap Baharı’nın ardından İran’ın Ortadoğu’daki rolünün arttığı bir dönemde Dışişleri Bakanlığı Arap ve Afrika İşlerinden Sorumlu Yardımcılığı görevini yürüttü. Ayrıca Devrim Muhafızları ve Kudus Gücü’nün siyasi koluna üye diplomatlardan biri.

Abdullahiyan’ın yerine Ensari

Hüseyin Emir Abdullahiyan, Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’le yaşadığı anlaşmazlıklar ve İran’ın ülke dışında faaliyet gösteren güçlerinin bölgesel siyasette kısıtlamalar yaşamasının ardından, bakan yardımcılığı görevinden alındı. Abdullahiyan yerini, Dışişleri Sözcüsü Hüseyin Cabbar Ensari’ye bıraktı.

Abdullahiyan, Rusya ile ilişkiler konusunda Zarif’in aksine İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in dış politika danışmanı Ali Ekber Velayeti’nin görüşlerine yakın bir çizgi izledi. Abdullahiyan görevden alınmasının üzerinden birkaç ay geçtikten sonra İran basınında Cumhurbaşkanı’nın Maskat Büyükelçiliği görevi teklifini, ‘kişisel nedenlerden’ ötürü reddettiği haberleri yer aldıktan günler sonra meclisteki görevine başladı. Aynı haberlerde yer alan bilgilerde Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın bu göreve gelmesi için Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin aracı olduğu belirtildi.

Hüseyin Emir Abdullahiyan dün yaptığı açıklamada, İslam İşbirliği Teşkilatı Üyesi Ülkeleri Parlamento Birliği (İSİPAB) gibi merkezi Tahran’da bulunan ikinci bir birliğin kurulmasına işaret etti.

Abdullahiyan açıklamalarını, İran hükümeti yetkililerin üzerindeki kısıtlamaların sıkılaştırılması, istihbarat birimleri, Dışişleri Bakanlığı ve ekonomi alanındaki bakanlıklara bağlı çalışan organların rolünün azalması ışığında İran’da büyük tartışmaların yaşandığı ve Devrim Muhafızları’na yönelik suçlamaların arttığı bir dönemde yaptı.

İran dini lideri Ali Hamaney iki hafta önce yaptığı açıklamada, “Paralel eylemler, İran hükümetine hizmet etmiyor” ifadelerini kullanmıştı.

Öte yandan Abdullahiyan, Umman’ın 2013 yılında eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde 5+1 ülkeleriyle Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) konusunda yapılan müzakerelere dönmesi için Tahran ve Washington arasında arabuluculuk yaptığına dair eski ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamaları desteklediğini duyurdu.

Abdullahiyan’dan Keryy’e destek

Emir Abdullahiyan, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin seçimleri kazanmasından birkaç ay önce ABD ve İran arasındaki müzakerelerde Umman Sultanı Kabus bin Said’in danışmanının oynadığı ‘önemli rol’ hakkında John Kerry’nin tüm açıklamalarını desteklediğini vurguladı.

Umman Sultanı’nın üst düzey danışmanlarından biri olan Salim Abusselam’ın müzakereler kapsamında oynadığı önemli rolle ilgili Kerry’nin açıklamalarına değinen Abdullahiyan, Abdusselam’ın önce İran ve Umman arasında görüşmelerin başlatılmasını sağladığını, ardından ABD’ye gittiğini ve İranlılarla beraber toplantılar düzenlediğini söyledi. Abdullahiyan, Salim Abdusselam’ın görüşme trafiğinin 2012’de İran’ı ziyaret etmesiyle başladığına dikkat çekti.

Abdullahiyan, Abdusselam’ın dönemin Dışişleri Bakanı olan Atom Enerjisi Örgütü Başkanı Ali Ekber Salihi ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi ile güvenlik sebebiyle Dışişleri Bakanlığı avlusunda kurulan bir masada, ön görüşmelerde bulunduğunu sözlerine ekledi. Emir Abdullahiyan’a göre, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmedinejad, müzakerelere karşı değildi. Ancak bir takım çekincelerini, Ali Ekber Salihi’yle paylaşmıştı.

Abdullahiyan açıklamalarında ayrıca ABD’nin o dönemki Başkanı Barack Obama’nın İran’ın uranyum zenginleştirme hakkını kabul ettiği bilgisinin İran’a bildirilmesi sonrasında anlaşmaya razı olduğuna işaret etti.

Ülkesinin Umman arabuluculuğunu kabul etmesinin birkaç sebebi olduğunu söyleyen Hüseyin Emir Abdullahiyan bunların başında ‘Maskat’ın Darfur savaşında İran’ın verdiği destekten ötürü minnettarlıklarını ifade etmek istemeleri’ olduğunu belirtti. Bununla birlikte Abdullahiyan İran dış politikasının Umman’ın bölgesel siyasetteki rolü ile görüş birlikteliği olduğunun altını çizdi.