Suriye’deki tarafların askeri harekat konusunda yaşadığı koordinasyon eksikliği nedeniyle önceki gün Suriye Hava Kuvvetleri’nin uçaksavarları tarafından vurulan Rus keşif uçağı, Rus-İsrail ilişkilerine büyük bir darbe vurdu.

Olayın ardından Rusya Savunma Bakanlığı İsrail’i Lazkiye’deki tesisleri bombalama sırasında provokasyon yapmakla suçlamış ve uçak mürettebatından 15 kişinin öldüğünü duyurmuştu.

Bu olaya karşı Rus yetkililer arasında sert icraatlar almak ile olayın tekrarlanmaması için alınacak önlemlerin konuşulduğu sırada Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, gerginliği yatıştırdı ve olayın trajik bir tesadüf olduğunu söyleyerek geniş kapsamlı bir soruşturma yapılacağını açıkladı.

Moskova ile İsrail’in doğrudan karşı karşıya geldiği ilk ciddi sınavda Rusya Savunma Bakanlığı çok keskin açıklamalarda bulunmuş ve olayın sorumluluğunu tam olarak İsrail’e yüklemişti. Rusya Savunma Bakanlığı sözcüsü Lazkiye’ye yapılan hava saldırıları sırasında dört F 16 tipi İsrail savaş uçağının Rus uçaklarına kasden saldırdığını açıklamıştı.

Rus bakanlığından yapılan açıklamada İsrail’in operasyonu yapmadan sadece bir dakika önce haber verdiği için uçağın güvenli bölgeye gitmek için zamanı olmadığı ifade edildi.

Askeri sözcü, Moskova’nın “İsrail’in kışkırtıcı saldırgan davranışlarının ve İsrail ordusunun sorumsuzca yaptığı uygulamaların Rus-İsrail ortaklığının ruhuna aykırı bir şekilde 15 Rus askerinin ölümüne yol açtığını ve Rusya’nın misilleme hakkını saklı tuttuğunu” vurguladı.

Moskova, İsrail uçaklarının Lazkiye’deki mevkileri hedef aldığı sırada gece yarısından önce “İl-20” uçağıyla temasının kaybolduğunu duyurdu. Daha sonra uçağın, Suriye hava savunmalarının yanlışlıkla ateşlediği Rus yapımı bir S-200 füzesi tarafından vurulduğunu açıkladı. Rus askeri sözcülerinden biri, İsrail uçaklarının “Akdeniz’den gelen düşük irtifadaki hedeflerine yaklaştıklarını ve bu bölgedeki gemileri ve uçakları kasıtlı olarak tehlikeye attığını” söyledi.

Olayın netleşmesinin ardından Rusya Dışişleri Bakanlığı, İsrail Büyükelçisi Gary Kohen’i çağırdı ayrıca Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, İsrailli mevkidaşı Avigdor Lieberman ile telefon görüşmesi yaptı. Rus bakan telefon görüşmesinden sonra şu açıklamayı yaptı: “Rusya Savunma bakanlığı defalarca İsrail’e Suriye’deki askeri operasyonlarda Rus askerinin güvenliği tehlikeye atmaktan sakınması gerektiğini söyledi” dedi ve bir kez daha İsrail ordusunun yaptıklarının Rusya- İsrail ortaklığının ruhuna aykırı olduğunu vurguladı. Savunma Bakanı Şoygu, İsrailli mevkidaşına “İsrail ve Rusya arasındaki ciddi olayların önlenmesi konusundaki anlaşmaya rağmen, Rus tarafının F-16 savaş uçaklarının Suriye’yi vurmasından bir dakika önce haberdar edildiğini” söyledi.

Şoygu, Rus Savunma Bakanlığının sürekli olarak İsrail tarafına Suriye topraklarına düzenlenen saldırıların kısıtlanması için çağrıda bulunduğunu belirtti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin olayla ilgili üzüntüsünü dile getirerek, “hepimiz için büyük bir felaket” dedi ve Moskova’da İsrail’e karşı sert önlemler alınmasını isteyenlerin beklentilerini düşürdü. Putin, “bu olay ile 2015 yılında Rus uçağının Türkiye tarafından hedef alınmasıyla kıyaslanamayacağını yapılamayacağını belirterek, “ o zaman Türk uçağı bilinçli olarak uçağımızı vurmuştu. Burada trajik tesadüfler zincirine benzeyen bir durum var” dedi.

Putin, olayla ilgili kapsamlı bir soruşturma çağrısında bulunarak “Bu adıma cevap vermeye gelince, cevabımızı vereceğiz. Cevabımız öncelikle Suriye’deki Rus güçlerimiz ve üslerimizin güvenliklerini arttırmak şeklinde olacak. Bu adımlar herkesin hissedeceği türden olacak” dedi.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, ölenlerin yakınlarına taziyelerini iletirken Hmeymim üssü yakınlarında 14 askerle birlikte radardan kaybolan İl-20 tipi uçağının düşürülmesinin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün Soçi’deki zrive sonucunda yaptıkları Suriye konulu anlaşmaları etkilemeyeceğini belirtti.

Öte yandan Rusya’nın İsrail’e karşı olası cevabı konusundaki beklentiler arasında farklılıklar oluştu. İnterfax Haber Ajansı’nın bildirdiğine göre Rusya Savunma Bakanlığında şahin kanadına mensup emekli bir general olan Leonid Ivashov, Rusya’nın İsraille olan her türlü askeri ilişkileri kesmesi, istihbarat alışverişini durdurması, İsrail büyükelçisinin geri çağırılması, iki ülke arasında vizesiz geçiş uygulamasının dondurulması gibi diplomatik tedbirler alınmasını talep etti.

Uzman Rusya’nın bu olaya karşı tepkisinin Suriye hava sahasını ihlal eden İsrail uçağının düşürülmesi olabileceğini de söyledi. Yine Hizbullah’ın doğrudan ya da Lübnan’a örgüte ulaştırılmak üzere verilecek gelişmiş savunma sistemlerinin verilebileceğini de vurguladı. Ayrıca Suriye’ye dost ve düşmanı ayırmada daha etkili savunma sistemlerinin kurulmasının önemine de dikkat çekti.

Ancak İsrail’e yönelik sert yaptırım beklentilerin aksine Rusya Bilim Akademisi İsrail Araştırmaları Enstitüsü’nün kıdemli araştırmacısı Dimitri Mariases ,Putin’in açıklamalarına atıfta bulunarak Rusya’nın tepkisinin sert olmayacağı görüşünde. Araştırmacı İsrail ile Rusya arasında Suriye’deki operasyonların koordinasyonu için daha geniş bir mekanizmanın kurulacağını düşünüyor.

Diplomatik çevreler, Rusya’nın uçak düşürme olayını İsrail’in Suriye’deki operasyonları genişletmemesi için baskı unsuru olarak kullanacağını düşünüyorlar. Şarku’l Avsat’ın ulaştığı bir Rus diplomat, Moskova’nın tutumunun büyük ölçüde İsrail’in tutumuna göre belirleneceğini söyledi. İsrail’in şeffaf ve kapsamlı bir soruşturma başlatması halinde Moskova’nın Tel Aviv ile müzakere masasına oturabileceğinin de altını çizdi.

Söz konusu olay, muhalif Rus medyasının iştihanı kabarttı. Bu bağlamda muhalif basın İl 20 uçağının düşürülmesi ile 2014 yılında Malezya uçağının Ukrayna’nın doğusunda düşürülmesini karşılaştırarak her iki olayda da Rus yapımı füzelerin Rus müttefikler tarafından kullanılarak ölümcül darbelere neden olduğu ifade edildi.

Savunma Bakanlığının resmi açıklamalarında yer almamasına rağmen bazı Rus gözlemciler, olayda Suriye’nin kısmi de olsa sorumluluk sahibi olduğunu belirtmeleri dikkat çekiciydi. Buna göre, Suriye Hava Savunmasında bulunan kişiler önlerindeki radarlarda beliren hedeflerin kime ait olduğuna dikkat etmeden rastgele saldırıda bulundular.