Londra/Şarku’l Avsat

Batılı diplomatlar dün, ABD’nin yaptırımlarından korkan Avrupa Birliği’nin (AB) Tahran’a yönelik yaptırımları atlatmak için önerilen “finansal mekanizma”yı barındırmayı reddetmesi sebebiyle Almanya, Fransa ve İngiltere’nin söz konusu mekanizmayı faaliyete geçirme konusunda çok büyük bir zorlukla karşı karşıya kaldıklarını açıkladı. Tahran ise petrol ticareti ve bankacılık sistemine yönelik kısıtlamalardan kaçınmanın yollarını bulmaya çalışıyor.

Reuters’ın dün Batılı diplomatlardan aktardığı bilgilere göre AB, İran dışında dolarla ticareti mümkün kılmaya yönelik bir plan uygulamaya çalışıyor. Ancak ABD’yi kızdırmaktan korkan AB ülkelerinin mekanizmaya ev sahipliği yapmaya istekli olmamaları nedeniyle plan olası bir başarısızlıkla karşı karşıya.

Avrupalı diplomatlara göre AB’nin önde gelen ülkeleri Almanya, Fransa ve İngiltere, Avusturya’nın reddettiği Özel Mekanizma’ya (SPV) ev sahipliği yapması için Lüksemburg’a baskı yapmayı planlıyor. Bloomberg haber ajansının birkaç gün önce aktardığı bilgilere göre Belçika ve Lüksemburg, Avusturya ile müzakereler başlamadan önce SPV’yi barındırmayı reddettiler.

İran, nükleer anlaşmanın şartlarına göre Avrupa bloğunu ABD’nin yaptırım uygulaması ve ticari-ekonomik ilişkilerin devam etmemesi nedeniyle tazminat ödemediği sürece anlaşmadan çekilmekle tehdit ediyor.

Dolar ile ticareti yasaklayan ABD yaptırımlarını atlatacak bir hamle olan SPV’nin İran’ın petrol ve doğal gaz gelirlerini Avrupa ülkelerinden aktaran bir finans kanalı olarak oluşturulması hedefleniyor.

SPV, ABD Başkanı Donald Trump’ın 2018’in mayıs ayında nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamasının ardından anlaşmayı kurtarma çabalarının belkemiğini oluşturuyor.

Batılı diplomatlara göre üç Avrupa ülkesi, gelecek yıla kadar devam etmese de bu ay yasal olarak önerilen mekanizmayı devreye sokmaya çalışıyor. Ancak hiçbir ülke bu mekanizmayı barındırmak istemiyor. Zira Trump yönetiminden daha önce yapılan açıklamalarda yaptırımları çiğneyen Avrupalılara ceza vermekten çekinilmeyeceği belirtilmişti.

ABD yaptırımlarının ikinci paketinin yürürlüğe girmesinin üzerinden bir hafta geçmesine rağmen Tahran ile Washington arasında “İran petrol ihracatının sıfıra indirilmesi” konusunda herhangi bir tartışma yaşanmadı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani dün ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’ın önceki gün yaptığı “İran’a daha fazla baskı uygulayacakları” açıklamasına cevap verdi. Cumhurbaşkanı Ruhani, “Beyaz Saray’ın adamları propaganda malzemesi haline getirdikleri yaptırımlarla ve baskılarla insanların moralini bozmaya çalışıyor. 5 Kasım’da İslam Cumhuriyeti’nin sonunu getirdiklerini zannediyorlardı” ifadelerini kullandı.

İran’daki genel hoşnutsuzluğu dolaylı olarak kabul eden Ruhani, “İnsanların yetkililerden beklentisi olması doğal. Şikayet ve eleştirilerin yüksek sesle dile getirilmesini umursamıyorum. Ancak birbirimize destek olmalı ve yardım etmeliyiz” diye konuştu.

Hükümete bağlı haber ajanslarına göre ekonomik sorunların ve zorlukların varlığına işaret eden Ruhani, aynı zamanda “dünyanın kibri” olarak tanımladığı propagandadan etkilenmemeleri nedeniyle büyük bir zafer kazandıklarını söyleyerek İranlıları tebrik etti.

Haftalık Bakanlar Kurulu toplantısında konuşan Cumhurbaşkanı Ruhani, ABD’nin İran petrol ihracatını yavaş yavaş bitirme planını boşa çıkaracağına söz verdi. Amerikalıların “hedeflerine ulaşamayacaklarına” işaret eden Ruhani, ABD’nin İran petrol satışlarını yasaklamasının hem kendi iç meseleleri hem de petrol fiyatlarının artışı nedeniyle mümkün olmadığını anladığını vurguladı.

Trump yönetimine yönelik sert eleştirilerde bulunan Ruhani, “Amerikalılar petrol satışımızı engelleyemeyeceklerini anladılar. Petrol Bakanlığı’nın ABD’ye karşı kararlı duruşu bunun delili” diye konuştu. Ülkesinin, ABD’ye petrol satışı konusunda net bir mesaj verdiğinin altını çizen Ruhani, İran’ın dünya ile finansal ilişkilerinin devam ettiğine işaret etti.
Tahran’ın ABD yaptırımlarını atlatmaya kararlı olduğunu söyleyen İran Cumhurbaşkanı “Yaptırımlar biraz zor ve karmaşık bir süreç yaşamamıza neden olabilir. Fakat her şeye rağmen yaptırımları etkisiz hale getirerek petrol satışı yapabileceğimiz birçok farklı yol ve yöntemimiz var” dedi.

Yaptırımların “bölgenin güvenliği için bir yol olmadığını” söyleyen Ruhani, bunun İran halkının saygısıyla olabileceğini vurgulayarak, “ABD yönetimi yanlış bir yol seçti ve yenilecek” ifadelerini kullandı.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton önceki gün yaptığı açıklamada ülkesinin İran’a yönelik yaptırımlarını daha da artıracağını söyledi. Bolton, “Başından beri hedef, İran petrol ihracatını sıfıra indirmekti. İran’a çok daha fazla baskı uygulamayı düşünüyoruz” dedi.

İran’ın nükleer ve balistik füze programlarının yanı sıra Yemen, Suriye, Lübnan ve Ortadoğu’nun diğer bölgelerindeki müdahalelerini durdurmak isteyen Trump yönetimi, bu ay Tahran’a yeni yaptırımlar uygulamaya başladı.

İran’ın petrol ihracatı ve bankacılık işlemlerini hedef alan bu yeni yaptırım paketinin yürürlüğe girmesinin ardından İran’dan petrol ithal eden 8 ülke ABD’den muafiyet aldı. İranlı yetkililer, Washington’ı İran’ın petrol ihracatını sıfırlama planını uygulayıp uygulayamayacağını sorgulama çağrısında bulundu.
ABD’nin muafiyetleri İran hükümetinin Trump’ın başkanlık süresi dolana kadar günlük 700 bin ila 1 milyon varil petrol ihraç etme planıyla eş zamanlı olarak gerçekleşti.