ABD’nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook, ABD’nin İran petrol ihracatını sıfıra indirmeyi hedeflediğini ve 4 Kasım’da Tahran’a uygulanacak yaptırımların piyasalar üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağını ifade etti.
100’den fazla yabancı şirketin İran’dan çekilme niyetini açıklaması sebebiyle, Tahran’la ticaret için özel bir mekanizma kurmaya yönelik Avrupa çabalarının bir karşılık bulamayacağına dikkat çeken Hook, İran’ın balistik füze faaliyetlerinden vazgeçirmenin gerekliliğini dile getirdi.
Hook, İran’ın “Ortadoğu’daki terörist ajanları desteklemek ve finanse etmek için petrol gelirlerini kullandığını ve ABD’nin hedefinin İran’daki petrol ithalatını mümkün olan en kısa sürede sıfıra indirgemek olduğunu” söyledi.
Gazetecilere açıklama yapan Hook, İran rejiminin vatandaşlarına aldatıcı bilgiler aktardığını kaydederek, ABD yaptırımlarının gıda ve ilaç dahil olmak üzere insani yardım malzemelerini hedef aldığını reddetti.
ABD yönetiminin İran halkına hizmet edecek şekilde yaptırımlara istisnalar getirdiğini belirten Hook, Tahran’ı ekonomiye ilişkin gerilemeden sorumlu tuttu.
Avrupa’nın tutumu
Üç Avrupa ülkesi (İngiltere, Fransa ve Almanya), ABD Başkanı Donald Trump’ın Mayıs ayında İran nükleer anlaşmasından çekilme kararından bu yana, Tahran ve çeşitli dünya güçleri arasındaki nükleer anlaşmayı kurtarmaya çalışıyor.
Avrupalı kaynaklar tarafından geçen hafta yapılan bir açıklamada, petrol satışı kaynaklarının transferini sağlamak için İran’a yönelik yeni bir mekanizmayı harekete geçirmek amacıyla, Avrupa ülkelerinin İran’ı Swift finansal ödeme sistemi içinde tutmaya çalıştıkları kaydedildi.
Hook’un açıklamaları, 4 Kasım’da uygulanacak olan yeni ABD yaptırımlarının öncesinde, Fransa, İngiltere ve Almanya’dan yetkililerle yapılan görüşmeler sırasında geldi.
Hook’un Paris ve Brüksel’de istişarelerde bulunması ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Yukiya Amano ile bir araya gelmesi bekleniyor.
“Bunun gerçekleşmesini sağlamak için ithalatı düşüren ülkelerle çalışıyoruz” ifadelerini kullanan Hook, ithalatı düşüren ülkelere yönelik yaptırımlardaki olası istisnalar hakkındaki soruları yanıtlamayı reddetti. Hook ayrıca, ABD’nin enerji piyasalarındaki istikrarının devamlılığından emin olduğunu söyledi.
Hook: Dikkatimizi dağıtmamalıyız
Hook, İranlıları petrol piyasalarını sindirmeye çalışmakla itham ederek, “Şu anda dengeli bir petrol piyasasının varlığına tanık oluyoruz. Bu temellere odaklanmalı ve Tahran’dan gelen duygusal ve dengesiz iddialarla dikkatimizi dağıtmamalıyız” ifadelerini kullandı.
ABD’li yetkilinin açıklamaları, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Tahran Üniversitesi’nde yaptığı ve İranlılara 4 Kasım’da uygulanacak yaptırımlardan endişe duymamalarını söylediği bir konuşmanın ardından geldi. Yaptırımların “hiçbir etkisi olmayacağını” belirten Ruhani, ABD’nin yapmak istediği her şeyi yaptığını söyledi ve Washington’un yaptırımlarının İran rejimi devirmeyi amaçladığını sözlerine ekledi.
Gerekçe İran’ın politikaları
Trump yönetimi, amacının İran rejimini devirmek olmadığını, aralarında balistik füze geliştirme ve bölgedeki aşırılıkçı gruplara destek olmanın da bulunduğu İran politikalarını radikal bir şekilde değiştirmeye zorlamak olduğunda ısrar ediyor.
Buna paralel olarak, İran Cumhurbaşkanı’nın Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, ABD’nin İran petrol ihracatını sıfırlayabileceği hususunun şüpheli olduğunu dile getirdi.
İran’dan Hürmüz Boğazı tehdidi
Ruhani, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamada, ülkesinin petrolünü piyasaya ihraç edememesi durumunda, diğer ülkelerin de petrol ihraç edemeyeceğini söylemişti. İran’ın en üst düzey siyasi ve askeri yetkililerinin desteğini alan Ruhani’nin bu ifadeleri, Hürmüz Boğazı’nı kapatmaya yönelik İran tehditlerini açıklıyor.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi, dün bir basın toplantısı sırasında yaptığı açıklamada, “ABD, İran petrol ihracatını sıfırlamak gibi hiçbir şekilde gerçekleştiremeyeceği bir şey hususunda ısrar ediyor ve girişimlerde bulunuyor. Bu kesinlikle olmayacak” ifadelerini kullandı.
OPEC’in üçüncü büyük üreticisi olan İran, piyasadaki petrol talebinin yükselmesi nedeniyle sıfıra düşmeyeceğini söyledi.
Öte yandan Reuters’ın aktardığına göre, Hindistan, İran ve Çin ile ikili bir ödeme mekanizmasına ulaşılması hususunda duyduğu güveni dile getirdi. Ajansın Hindistan Ticaret Bakanlığı’ndaki bir kaynaktan aktardığına göre, Yeni Delhi, ticareti kolaylaştırmak için İran ve Çin ile ikili bir ödeme mekanizmasına girdiğinden emin. Hindistan ve ABD’nin ticaret anlaşmazlıklarının çoğunu çözdüğünü kaydeden kaynak, bazı konuların üzerinde hala çalıştıklarını söyledi.
Tankerler ve sektör kaynakları ile ilgili veriler, sevkiyatların yaklaşmakta olan ABD yaptırımlarından büyük ölçüde etkilendiğine işaret ediyor. Bunun yanı sıra Türkiye ve İtalya’nın, İran ham petrolünün Çin, Hindistan ve Ortadoğu dışındaki son alıcılar olduğunu gösteriyor.
İran, Ekim ayının başından bu yana Hindistan, Çin, Türkiye ve Ortadoğu’ya günlük olarak 1,33 milyon varil ihraç etti. İran petrolünü Avrupa’ya taşıyan herhangi bir gemi ise şuana kadar tespit edilmedi.
Bazı kaynaklar, aralarında AES yapay uyduların izleme sistemi ile tespit edilmeyen İtalya’ya gönderilen bir milyon varil yüklü bir tankerin de bulunduğu gemilerin günlük 1,5 milyon varil sevkiyat gerçekleştirdiğini tahmin ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın İran ile olan nükleer anlaşmadan çekilmesinin ve yaptırımların yeniden yürürlüğe koymasının öncesinde, Nisan ayında, günlük olarak en az 2.5 milyon varil petrol taşınıyordu. Rakamlar aynı zamanda Eylül ayında kaydedilen 1,6 milyon varil seviyesinden bu yana düşüşün devam ettiğini gösteriyor.