AB Dış Politika Sorumlusu Federica Mogherini, AB Dışişleri Bakanlarının İran’ı ekonomik olarak tecrit etmek isteyen ABD politikasına karşı olduklarını söyledi. Mugherini, ABD’de bulunan Avrupalı şirketleri İran’a yönelik yaptırımlardan korumak için bir yargı mekanizması kurmaya karar verdiklerini de açıkladı.
Öte yandan ABD, Avrupa şirketlerinin yaptırım kararlarından muaf tutulması talebini reddederek nükleer anlaşmadan çekilme kararından geri dönmeyeceğini bir kez daha vurguladı.
Avrupa’daki Brüksel toplantısının sona ermesi üzerine konuşan Mogherini, “Engelleme mevzuatı”nın yeniden devreye sokulacağını belirterek yaptırımların kaldırılmasından İran’ın faydalanması için gerekli olan tüm önlemlerin alınacağını söyledi.
Avrupa Engelleme Mevzuatı 4 Ağustos’ta yürürlüğe girecek. Bu tarih Amerika’nın ilk paket yaptırım kararlarını uygulamanın arifesine denk geliyor. İkinci paket yaptırımlar ise 4 Kasım’da Amerikan seçimleri sırasında yürürlüğe konacak. ABD, Avrupalı şirketlerin İran’la ticari ilişkilerini sürdürdüğü müddetçe yaptırımlardan istisna tutulmayacağını açıkladı. 1996 yılında imzalanan Engelleme Mevzuatı’nın yeniden yürürlüğe sokulmasından amaçlanan şey ise Amerika’nın dünyadaki şirketler ve bireylere yönelik yaptırımlarını engellemek. Bilindiği gibi Fransız Total gibi dev şirketler ABD yaptırımlarından muaf tutulmazlarsa İran’dan çekileceklerini açıklamışlardı.
Mugherini bu mevzuatı uygulamanın kolay olmayacağı çünkü ABD’nin dünya ekonomisi üzerindeki ağırlığının göz ardı edilemez olduğunu belirterek “ ancak tüm gücümüzle nükleer anlaşmanın ölmesine izin vermemek için çalışacağız. Zira bunun etkileri herkes için felaket olacaktır” dedi.
Avrupalı yetkililerin açıklamalarından saatler önce Financial Times, İran’da faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin Washington’un İranla iş gören şirketlerin muaf tutulmayacağı açıklamasından birkaç hafta sonra Amerikan yaptırımlarına maruz kaldıklarını yazdı.
6 Haziran’da, üç Avrupa ülkesi (Fransa, İngiltere, Almanya) ve AB, Trump yönetimine, şirketlerini İran’a yeni yaptırımlardan muaf tutmak için ortak bir resmi talep göndermişti.
Ancak ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve ABD Hazine Bakanı Steve Mnuchin, Avrupalılara istedikleri muafiyeti vermeyi reddetmişlerdi.
Amerikan’ın bu talebi reddine eş zamanlı olarak Trump, Avrupa’yı Amerika’yı sömürmekle suçlayarak ticari düşman olarak nitelendirdi.
Fransa Ekonomi Bakanı Bruno Le Maire, ABD’nin Avrupa’nın talebine cevap vermeyeceğini zaten söylemişti. Fransa’da Le Figaro gazetesinin Cuma günü yayınladığı röportajda Le Maire şunları söyledi: “İlkbaharda Steve Menuchin’e yazdım. İran’da yasal olarak faaliyet gösteren Avrupalı şirketlerin muaf tutulmasını istiyorum dedim. Cevabımızı yeni aldık, bu da olumsuz”
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Laudrian “İran’ın kendi petrolünü satabilmesinin önünde bir alan açılması gerekli” dedi ve ekledi: “AB ve diğer devletler, İran’ın petrol ihraç edebilmesi için gerekli mekanizmalar üzerinde çalışıyorlar.” Avrupalı bir diplomata göre, Avrupa Birliği’nde Enerji Komiserliği delegesi Miguel Arias Canetti, bu mekanizmanın “söz konusu tekliflerin hazırlanması üzerine” çalıştığını söyledi.
Avrupalı gözlemcilerin söylediğine göre İran rejimi 2017 yılında yaklaşık 50 milyar dolar gelir elde etti; bunun büyük bir kısmı petrol ihracatından geliyor. Gaz ihracatı ise çok zayıf.
Avrupa rakamlarına göre İran, günde 3,8 milyon varil petrol ihraç ediyor. Bu petrolün yüzde 20’sini AB, yüzde 70’ini ise Çin ve diğer Asya ülkeleri alıyor. İran’ın petrol ihracatı, nükleer anlaşma ilan edilmeden önce 800.000 varilden daha alt seviyelere gerilemişti.
İran petrolü, Avrupa Merkez Bankaları ile İran Merkez Bankası arasında dolar değil, Avro cinsinden satın alınacak. Analistler, yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte son üç yılda İran’da yatırım yapmada acele eden Avrupalı firmaların en çok kaybedenler arasında olacağı görüşünde.