Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin (UNODC) son yayınladığı rapor, Afganistan’da afyon yetiştiriciliğinin 2017 yılında rekor seviyeye ulaştığını ortaya koydu. Raporda, 2016 yılına kıyasla oranın yüzde 63 artış göstererek, 328 bin hektara yükseldiğinin altı çizildi.
“Afganistan Afyon Araştırması 2017… Sürdürülebilir Kalkınma, Barış ve Güvenlik Zorlukları” başlığı altında UNODC tarafından yayınlanan yıllık rapora göre, geçtiğimiz yıla kıyasla üretim oranları, daha önce benzeri görülmemiş eroin üretim düzeyine yol açtı. 2017 afyon hasadından 550 ila 900 ton (yüzde 50 ila 70) eroin üretilebileceği belirtilen raporda, haşhaş ekim düzeyinin Afganistan, komşu ülkeler ve Afgan uyuşturucusunun ulaştırıldığı diğer birçok ülke için zorluklar oluşturduğu vurgulandı. Raporda ayrıca, haşhaş ve yasadışı uyuşturucu kaçakçılığının önemli düzeyde artmasının istikrarsızlığı, isyanı ve ülkedeki terör grupların finansmanını arttırdığı ifade edildi.
Haşhaş önemli geçim kaynağı oldu
Raporda, Afganistan’da afyon üretimindeki artışın 2017 yılında yasadışı ekonominin hızla genişlemesine yol açtığı, zira değerinin 4,1 milyar ile 6,6 milyar dolar arasında olduğu ya da gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 20 ila 32’sini oluşturduğu da ifade edildi. Rapor, uyuşturucu ekonomisi değerinin, 2016 yılında Afganistan’da yapılan yasal mal ve hizmet ihracat değerini de önemli ölçüde (GSYİH’nın yüzde 7’si) aştığını ortaya koydu. Nitekim ki haşhaş, tarımla uğraşan, haşhaş tarlalarında çalışan veya yasadışı uyuşturucu ticaretine karışan birçok vatandaşın geçimini sağlayan afyon ekonomisinin önemli bir unsuru haline geldi.
Çiftçilerin büyük kısmı haşhaş yetiştiriyor
Kırsal kesimlerde nüfusun büyük bir kısmı, haşhaş yetiştiriciliğinden yararlanabilir. Batı ve kuzey bölgelerde çiftçiler, köylerinin üçte birinden fazlasını haşhaş ekimi için ayırmış durumda. Öyle ki doğu bölgesindeki köylerin yüzde 50’den fazlası ve güneyde ise yaklaşık yüzde 85’i bu amaçla kullanılıyor. Afyon, ülkede çok sayıda çiftçinin kiraladığı göçmenlerin ve işçinin günlük istihdamına da katkı sağlıyor.
Kırsal alanda yasadışı ekonomi yarattı
Haşhaş ekimi ve afyon hasadı, 2017 yılında kırsal alanlar için 354 bin tam zamanlı iş imkanı sağladı. UNODC tarafından yayınlanan aynı rapora göre, afyon ürünleri kırsal topluma nüfuz eden yasadışı bir ekonomi yarattı. Bu konuda yalnızca çiftçiler değil birçok kesim, geçim kaynağını sürdürebilmek için afyondan sağlanan gelirlere bağımlı hale geldi. Afyondan elde edilen gelir, Afganistan ve fakir kırsal nüfusun ekonomik ve sosyal zorlukları ile başa çıkmasına yardımcı olmakta. Nitekim bu durum da güvensizliği, şiddeti ve isyanı tetiklemesi dolayısıyla yasadışı ekonominin özel ve kamu yatırımlarını engellemesine neden oldu.
Hükümet denetiminin azlığı en büyük etkenlerden biri
Araştırma sonuçları, hükümet kontrolünün eksikliği ve güvensizliği ile haşhaş ekiminin artışı arasında net ve kuvvetli bir bağlantı olduğunu ortaya koydu. Aktarılana göre hükümet varlığının eksikliği ve güvensizliği, ülkeyi daha da istikrarsız hale getiren afyon yetiştiriciliğine itti.
Mücadele kalkınma hedeflerine bağlı
Uyuşturucuyla Mücadele Bakanlığı ve UNODC, 2017 yılında Taliban Hareketi dahil olmak üzere isyancı grupların, Afganistan’daki afyon üretiminden en az 116-184 milyon dolar vergi topladığını tahmin ediyor. Uyuşturucu sorununun boyutu ve karmaşıklığı göz önüne alındığında, yasadışı mahsul yetiştiriciliğinin sınırlandırılması ise Afganistan’ın kalkınma stratejisinde uyuşturucu ile mücadele için güçlü tedavi birimleri, güçlü devlet kurumları ve etkin sosyal koruma mekanizmaları gibi daha geniş kalkınma hedeflerine bağlı.
Pazarda milyarlarca dolar dönüyor
Öte yandan raporda, Afganistan’daki afyon sorununun ele alınmasının ortak bir sorumluluk teşkil ettiği sonucuna varıldı. Zira afyon yetiştiriciliğinden ve insan ticaretinden elde edilen gelirlerin sadece küçük bir kısmının, Afgan uyuşturucu kaçakçılığı gruplarına ulaştığını açıklayan rapor, özellikle Avrupa ve Asya başta olmak üzere, büyük tüketici pazarlarında afyon ürünleri ticareti yoluyla milyarlarca doların döndüğünü vurguladı.
DEAŞ yüzbinlerce dolar elde etti
Diğer taraftan Reuters’ın aktardığına göre, insan hakları kuruluşu olan Global Witness, geçtiğimiz Salı günü yayınladığı raporunda, Afganistan’daki DEAŞ örgütünün yasadışı madencilik alımından yılda yüzbinlerce dolar elde ettiği belirtildi. Afganistan Madencilik Bakanlığı’nın verilerine göre raporda, geçtiğimiz Mart ayından bu yana çocuklar için boya ve makyaj ürünlerinde kullanılan yaklaşık 500 bin tonluk “talk”ın, Afganistan’dan ihraç edildiği ifade edildi.
En büyük Pazar Pakistan
Raporda, neredeyse tüm miktarın Pakistan’a gittiği belirtildi. Pakistan’ın ABD ithalatının üçte birinden fazla “talk” ihraç ettiği belirtilen raporda, maddenin büyük bir miktarının da AB’ye ulaştırıldığı vurgulandı. Global Witness’ta Kampanya Yöneticisi Nick Donovan tarafından yapılan yazılı açıklamada, “ABD ve Avrupalı tüketiciler, Afganistan’daki radikalizm yanlısı grupların finanse edilmesine bilinçsizce yardım ediyor” denildi.
DEAŞ maden ocakları için savaşıyor
Lapis lazuli gibi değerli taşların yasadışı madenciliği, Taliban’ın en önemli gelir kaynaklarından biri olarak sayılmakta. Bu bağlamda raporda, DEAŞ’ın Nangarhar vilayetindeki maden ocakları için savaştığı belirtildi.
Örgütün önceliği bu madenler
Pakistan sınırındaki Nangarhar, büyük miktarda talk ve kromit, mermer gibi diğer madenleri barındırıyor. Nitekim DEAŞ’ın üst düzey komutanlarından aktarılana göre raporda, Nangarhar’daki maden ocaklarının diğer silahlı gruplardan alınması, örgütün öncelikleri arasında yer alıyor.
Önemli gelir kaynağı
Afganistan’daki güvenlik yetkilileri, Nangarhar’daki talk ve kromit gibi maddelerin transferindeki kontrol eksikliğine dair uzun zamandır endişe duyuyorlar. Rapor, DEAŞ açısından bu maddelerin ticaretinin kıymetini tahmin etmenin zor olduğunu ifade ederken, bölgedeki madencilik gelirlerinin “yıllık olarak yüzbinlerce dolar” arasında değişebileceğini vurguladı.