ABD, Türkiye’nin güneyindeki İncirlik Üssü’nü soğuk savaşın en şiddetli döneminde bölgedeki operasyonlarda kullanmak için kurdu. Bununla birlikte NATO’nun ‘nükleer caydırıcılığı’ kapsamında 50 adet nükleer başlık üste depolanıyor. Üssün, ABD’de 11 Eylül saldırılarının gerçekleşmesinden bu yana, Afganistan’daki NATO operasyonlarına lojistik destek sağlarken 2015 yılından bu yana Suriye’de DEAŞ’la mücadele uluslararası koalisyon operasyonlarında önemli bir rol oynadığı düşünülüyor.
Türkiye’nin ABD ile arasındaki gerginliklerin artmasıyla birlikte bazı uzmanlar, ABD Hava Kuvvetleri’ne İncirlik Üssü’ne olan bağımlılıklarını sınırlandırmaları çağrısında bulunuyorlar.
İki NATO üyesi ülke arasında onlarca yıldır en alt seviyelerde olan gerilim geçtiğimiz haftalarda iyice tırmandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Washington’un Türkiye’yi ‘yeni dost ve yeni müttefikler’ aramaya ittiği konusunda uyardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan bu uyarıyı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ekonomik ve ticaret meselelerinin yanı sıra Suriye krizi konusunda yaptığı telefon görüşmesinin ardından yaptı.
Amerikan basınında geçtiğimiz hafta, Türk hükümetine yakın bir grup avukatın İncirlik Üssü’nde görevli bazı Amerikalıların 15 Temmuz 2016’daki başarısız darbe girişimine karıştıkları gerekçesiyle tutuklanmaları talebiyle İncirlik Üssü’nün bulunduğu Adana’da mahkemeye başvurduklarına dair belgeler yayınlandı. Bununla birlikte yayınlanan belgelere göre, Türk avukatlar aralarında ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Orgeneral Joseph Votel’in de bulunduğu Amerikalı askeri yetkililerin tutuklanmasını da talep ettiler.
“Türkiye’yi kaybetmek hata olur”
ABD Savunma Bakanı James Mattis, gazetecilere yaptığı son açıklamada iki ülke arasındaki askeri ilişkilerde herhangi bir değişiklik olmadığını söyledi. Mattis açıklamasında, “Yakın işbirliği ilişkileri çerçevesinde çalışmaya devam ediyoruz” ifadelerini kullandı. Ancak eski NATO Komutanı Oramiral James Stavridis, durumun endişe verici olduğunu söyledi. Pazartesi günü MSNBC kanalına açıklamalarda bulunan Stavridis, “Türkiye’yi kaybetmek büyük bir jeopolitik hata olur. Onu durdurmalıyız. Ancak şuan ki durum bakıldığında Türkiye bu konuda ilk adımı atmış görünüyor” şeklinde konuştu.
ABD’deki Oklahoma Üniversitesi’nin Ortadoğu Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Joshua Landis ise Washington’la yaşadığı kriz sebebiyle ‘Türkiye’nin daha fazla zarar göreceğini’ vurguladı. AFP’ye konuşan Prof. Landis, “İncirlik Üssü’nün kalacağına inanıyorum. ABD üssünün kapanması Türkiye için büyük bir talihsizlik olur. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da bunu istediğini düşünmüyorum” ifadelerini kullandı.
ABD Diş İlişkiler Konseyi’nin (CFR) Ortadoğu uzmanlarından Steven A. Cook ise, “Türkiye ile ilişkilerimizi koparmamız gerektiğini söylemiyorum ama Türklerin her zaman İncirlik kartını öne sürmeleri giderek önemini kaybediyor” dedi. Öte yandan Washington merkezli Partilerüstü Politika Merkezi (Bipartisan Policy Center) düşünce kuruluşu, internet sitesinde ABD’nin Ortadoğu’daki operasyonları için İncirlik Üssü’ne alternatif olabilecek özellikle Ürdün ve Kuveyt’teki hava üsleri başta olmak üzere tüm seçenekleri listeleyen bölgeye ait bir harita yayınladı. Bu yüzden ABD ile yaşadığı kriz Türkiye’ye askeri operasyonlar açısından da pahalıya mal olabilir.
S-400’e karşılık F-35 misillemesi
ABD Senatosu, Türkiye’nin Rusya ile S-400 hava savunma sistemlerini satın alma müzakerelerinden vazgeçmemesi sebebiyle F-35’lerin teslim edilmesini engelleyen bir yasa çıkardı.
Bununla birlikte 2002 yılından bu yana F-35 uçaklarını finanse eden uluslararası konsorsiyuma ortak olan Ankara ile Pakistan arasında Türk yapımı 30 adet ‘T129 Atak’ helikopterin satışı için yapılan 1.5 milyar dolar değerindeki anlaşma da iptal olabilir.
Savunma alanı haberleri yayınlayan ‘Defense News’ adlı site Türk yetkililerinden bir takım açıklamalar aktardı. Defense News’in haberine göre, Türk yetkililer, F-35 uçağının ABD’de yapılmış parçalar içerdiğini ve Washington’un iki ülke arasındaki ilişkilerin daha da kötüleşmesi halinde uçakların Türkiye’ye teslim edilmesini engelleme kararı alabileceğini belirttiler.
Pazartesi günü Beyaz Saray’ın, Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç ile ABD Başkanı Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’ın bir görüşme gerçekleştirdiklerini açıklaması, Türk yetkililerinin sözlü gerginliğin artmasına rağmen durumun daha da kötüleşmesine izin vermemeye özen gösterdiklerinin bir işareti olarak yorumlandı.