Nükleer anlaşmaya imza atan ülke temsilcileri dün Avusturya’nın başkenti Viyana’da ‘Nükleer Anlaşma Ortak Komisyonu’nun 11’inci görüşmelerini yaptı. Bugün ise görüşmelerin ikinci ayağının Avrupa Birliği tarafından Brüksel’de gerçekleşmesi planlanıyor. ABD Başkanı Donald Trump’ın, İran ile P5+1 ülkeleri arasında imzalanan anlaşma ile ilgili nihai kararını 12 Mayısta vermesi öngörülüyor. Trump’ın nihai kararını vermeden önce, önümüzdeki iki aylık süreçte konunun üst düzey yetkililerce ele alınması bekleniyor.

Tillerson sonrası belirsizlik gerilimi artırdı

Viyana’da bir araya gelen P5+1 ülkeleri ve İran yetkilileri arasında ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson’un görevden alınmasının ardından nükleer anlaşmanın kaderi ile ilgili belirsizlik gerginliğin yükselmesine yol açtı. Ruters’in haberine göre, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin İran’ın balistik füze geliştirmesini engellemek adına İran’a yaptırım uygulama eğilimi gösterdiği belirtildi.
Viyana’daki toplantıya katılan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, tüm taraflar masaya oturmadan önce bazı Avrupalı yetkililerle görüşmeler gerçekleştirdi.

Merkel ve Macron’dan Washington’a ziyaret

Öte yandan dün Almanya merkezli Süddeutsche gazetesinde yer alan bir haberde, Almanya Başbakanı Angela Merkel ile Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un önümüzdeki Nisan ayında Washington’a ortak bir ziyaret düzenleme ihtimali gündeme getirildi. Gazete, iki liderin ziyaret amacını; ‘Trump’ı nükleer anlaşma konusunda ikna edebilmek ve İran ile hakiki manada çıkabilecek bir savaşın önüne geçebilme’ olarak aktardı.

ABD’nin anlaşmada kalması için İran’a yaptırım

Reuters’in dün yayınladığı gizli rapora göre, Almanya, Fransa ve İngiltere, 2015’te imzalanan anlaşmada ABD’nin kalmasını sağlayabilmek için AB’nin İran’a yeni yaptırımlar getirmesini önerdikleri belirtildi. Yaptırım sebebi olarak da İran’ın balistik füze programı ve Suriye’de üstlendiği yıkıcı rol gösterildi.

Reuters, konuyla ilgili yetki sahibi kaynaklardan aktardığına göre, Avrupa Ülkelerinin başkentlerine gönderilen ortak bildirgede, ‘bu türden yaptırımların uygulamaya konulabilmesi için AB’ye tüm üye ülkelerin desteğine ihtiyaç duyulduğu’ yazıldığı bildirildi.
Associated Press Haber ajansının aktardığına göre ise, AB üye ülkelerden gelecek Dışişleri Bakanlarının bugün Brüksel’de İran’a yaptırım kararını görüşecekleri söylendi. Bakanların ‘İran’la yeni müzakerelerin yapılmasının iyi olacağını’ vurgulamaları bekleniyor. Ajansa göre söz konusu görüşmelerde balistik füze programı ve bölgede istikrarı sarsan faaliyetlerinden ötürü AB ülkelerinin İran’a baskı yapması bekleniyor.
Trump’tan ‘tamamlayıcı’ anlaşma isteği

Fransız Haber Ajansı (AFP) Viyana görüşmelerinin ardından ABD Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Direktörü Brian Hook’un yaptığı açıklamasını aktardı, ‘’ Fransız Haber Ajansı (AFP) Viyana görüşmelerinin ardından ABD Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Direktörü Brian Hook’un yaptığı açıklamasını aktardı, ‘’Trump anlaşmayı imzalayan Avrupalı ülkelerin ‘tamamlayıcı’ niteliği taşıyan bir anlaşmaya varılmasını istiyor’’ dedi.

Tamamlayıcı anlaşmanın ne olduğunu açıklayan Hook, bunun içerisinde İran’ın balistik füze programı başta olmak üzere bölgedeki faaliyetleri ve anlaşmadan kaynaklı bazı yetkilerin sona erdirilmesi veya kısıtlanması olduğunu belirtti. Hook böylece BM’nin denetimlerinin daha sık olacağını da sözlerine ekledi.

Viyana’ya giden Amerikan heyetine başkanlık eden Hook, önceki gün gerçekleşen görüşmelerden önce Berlin’e geçerek burada Alman, İngiliz ve Fransız mevkidaşlarıyla bir araya geldi. Hook’un görüşmeler sırasında Viyana toplantısında İran’a karşı nasıl bir tavır alınacağına dair fikir alışverişinde bulundu.

Hook, ‘’Bu hafta Paris, Berlin ve Londra’da yaptığımız görüşmeler çok verimli geçti. Birçok konu üzerinde ittifak sağladık. Bazı küçük anlaşmazlıkları da gidermeye çalıştık’’ dedi. Anlaşmanın resmen duyurulduğu zaman atılacak adımlara dair detay vermeyi reddederek, ‘’Elimizde sayın Başkanın Avrupalı müttefiklerimizle anlaşmaya varmamız için yaptığı yönlendirmelerin dışında pek bir şey yok’’ şeklinde konuştu.

Sorun: Füzeler,bölgenin istikrarsızlığı ve İran’ın pis işleri

Avrupalı bir diplomat ise yaptığı açıklamada, ‘’Karşı karşıya kaldığımız durum özetle; füzelerle ilgili endişeler, bölgedeki istikrarsızlık, terörün desteklenmesi ve İran’ın pis işleri. Bizler bu endişelere cevap vermek için hazırlık yapıyoruz. Ancak nükleer anlaşmayı korumak adına mümkün olan en az hatayı işlemek zorundayız. Diğer konulara da aynı şekilde soğukkanlılıkla yaklaşmalıyız. Nükleer anlaşmanın hafife alınması bizleri diğer konulara cevap verirken başka endişelere sevk edebilir’’ dedi.

Komisyon, anlaşmanın yürürlüğe girmesinden yani 2016’nın ocak ayından bu yana anlaşmanın gidişatını ele almak için her 3 ayda bir toplantı düzenliyor. Bu toplantı 12 Mayıs tarihi gelmeden önce yapılan son oturumdu. 12 Mayıs tarihi Trump’ın belirlediği 4 aylık sürenin sonu anlamına geliyor. Trump bu süre zarfında ABD’nin Avrupalı müttefiklerine anlaşmadaki açıkları kapatmaları ve İran’ın balistik füze programı ve bölgede kötü gidişata sebep olan faaliyetlerine son vermesi için İran’ı yeniden müzakere masasına oturtmalarını istemişti. Trump müzakere masasının kurulması durumunda özellikle İran’ın Yemen, Suriye, Lübnan ve diğer bölgelerde istikrarı hedef alan eylemlerine son verilmesini istiyor.

ABD’nin anlaşmadan çekilme ihtimali güçlü

Dünkü toplantının ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson’un yakın zamanda görevden alınmasıyla bir hayli önem kazandığı ifade ediliyor. Zira Tillerson’un nükleer anlaşma noktasında Trump ile aynı yerde durmadıkları bilinen bir durumdu. Tillerson’un yerine İran’a karşı sert çıkışlarıyla bilinen CIA Direktörü Mike Pompeo getirilmesi, Trump’ın ‘ABD tarihinde en kötü anlaşma’ olarak nitelediği nükleer anlaşmadan çekilmesi ihtimalini gündeme getirdi.

Zarif: Anlaşmadan çekilirse bu ABD için acı verici hata olur

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Astana görüşmeleri dönüşünde Mehrabad Havaalanında gazetecilere açıklamada bulundu. İSNA haber ajansının aktardığına göre Zarif, ‘’Gerçek şu ki, eğer ABD Nükleer anlaşmadan çekilmek gibi bir hataya düşerse, şüphesiz bu Amerikalılar için acı verici bir hata olur’’ ifadelerini kullandı.
Viyana’da düzenlenen dünkü toplantıların ardından İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Abbas Arakçi basına açıklamalarda bulunmayı reddetmişti.

Dünkü toplantıda İngiltere, ABD, Çin, Fransa, Rusya, Almanya ve İran temsilcileri bir araya geldi. Katılımcılardan hiçbiri gazetecilerin sorularına cevap vermeyi kabul etmedi.

Nükleer anlaşma neleri içeriyor?

ABD’nin eski başkanı Barack Obama döneminde imzalanan nükleer anlaşma, İran’ın nükleer silah programına kısıtlama getirmeyi, bunun karşılığında ise bankalar, petrol ve ticaret alanında kendisine uygulanan uluslararası yaptırımları hafifletmeyi öngörüyordu.
İran’ın Londra Büyükelçisi ve müzakere heyetinde yer alan üyelerden Hamid Baid Necadi, dün twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, ‘’Dünkü görüşmelerde diğer devletlerin anlaşma konusundaki kararlığı karşısında ABD daha önce hiç olmadığı kadar baskı altında ve yalnız olmamıştı’’ dedi. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi ise Viyana’daki toplantı öncesi Avrupalı heyetlerle gerçekleştirdiği ikili görüşmelerde ABD’nin anlaşmaya yönelik ihlallerini anlattığını dile getirdi. Arakçi bu heyetlere ek olarak diğerleriyle de görüşeceğini belirtirken ABD’li heyetle ikili görüşme yapıp yapmayacağına dair bir açıklamada bulunmadı.

Arakçi: Nükleer anlaşmanın güncellenmesi imkansız

ABD’nin ‘’nükleer anlaşmanın güncellenmesi gerektiği’’ yönündeki açıklamalarına tepki gösteren Arakçi, nükleer anlaşmanın imzalandığını belirterek, ‘’Ek protokol, anlaşma ya da son günlerde sıkça dile getirilen bunun gibi girişimler bizim açımızdan söz konusu olamaz. Nükleer anlaşma konusunda yeni müzakereler yapmamızın imkanı yok’’ dedi.