Batılı kaynakların aktardığına göre, Avrupa ülkeleri anlaşmayı koruma çabalarının yanı sıra, ABD’nin İran ile imzalanan nükleer anlaşmadan geri çekilmesinden doğacak sonuçları hafifletmek için alternatif çözümler üretmeye çalışıyor.
Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve İran görüşmesi
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Cebir Ensari, geçtiğimiz Perşembe günü Roma’daki Avrupa Birliği (AB) himayesinde, İran ile 4 Avrupa ülkesi Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya arasında kapalı kapılar ardında yaptığı görüşmelere dair açıklamalarda bulundu. AFP’nin bildirdiğine göre görüşmeler, ABD Başkanı Donald Trump’ın nükleer anlaşma konusunda nihai kararını vermesine bir hafta kala gerçekleşti.
Reuters’ın 6 Avrupalı kaynağa dayandırdığı haberine göre, söz konusu ülkeler, İran ile imzalanan nükleer anlaşmayı korumak için önümüzdeki hafta sunulacak ‘alternatif’ bir plan üzerinde çalışıyor. Ancak Trump’ın anlaşmadan çekilmesi durumda AB ve İran arasındaki ticari ilişkileri koruma amaçlı çalışmalar başlamış durumda.
Fransa, İngiltere ve Almanya; ABD’yi iknaya çalışıyor
Fransa, İngiltere ve Almanya; ABD’yi, İran üzerinde daha sert bir tutum sergileme yükümlülüğü ile’ yeni bir siyasi anlaşmaya ikna etmeye çalışıyorlar. Ancak bazı kaynaklar, söz konusu çabaların başarısına dair şüphelerini dile getirerek, ‘Avrupalılar, başarısız olmaları halinde ortaya çıkacak hasarı hafifletici senaryolar üzerinde de çalışıyor’ ifadelerini kullandı.
Reuters’a göre, diplomatik çabalarla sonuçlandırılmaya çalışılan bu siyasi anlaşma, anlaşmanın diğer tarafları olan İran, Rusya ve Çin’i kapsamamakta. Nitekim anlaşma çerçevesinde Trump’a, ‘Tahran’ın balistik füze programları, Suriye ve Yemen’deki nüfuzu, müfettişlerin şüpheli İran mevzilerini ziyaret etmesi için ortaya konulan şartları’ anlatmaya yönelik bir Avrupa girişimi mevcut.
Ensari görüşmeler Yemen krizi ile sınırlı
Bu bağlamda İranlı yetkili Ensari, İran televizyonlarında yaptığı açıklamasında; İranlı diplomatlarla heyet arasındaki görüşmelerin Yemen krizi ile sınırlı olduğunu iddia etti. Ensari, ‘iyi’ olarak nitelendirdiği görüşmelerde, İran’ın Suriye, Lübnan ve Irak’taki rolünü, ayrıca balistik füze geliştirmek için nükleer bir programa sahip olup olmadığı konularının ele alınıp alınmadığını söylemedi.
Hüseyin Cebir Ensari’nin belirttiğine göre görüşmeler, katılımcı ülkelerin güvenlik ve siyasi çevreleri huzurunda gerçekleşti.
Öte yandan görüşmeler, İran ve Avrupa ülkeleri arasında Roma’da son 3 ay içerisinde gerçekleşen ikinci girişim niteliğinde.
12 Mayıs’ta ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesi bekleniyor
ABD Başkanı Trump’ın, ‘Washington’un 12 Mayıs’ta nükleer anlaşmadan çekildiğini ilan etmesi’ bekleniyor. Yetkililer de yaptıkları açıklamada, Trump’ın ‘felaket’ olarak nitelendirdiği anlaşmadan 12 Mayıs’ta geri çekilmeye karar verdiğini belirtti.
Buna karşın İran, nükleer anlaşmadan çekilme de dahil ortaya konulacak birçok senaryoya dair uyarıda bulundu. İranlı analistler ise, ülkenin 2013 yılındaki müzakere masasına dönmeden önce bir kez daha askeri saldırılara maruz kalabileceğini ifade etti.
Öte yandan üst düzey bir diplomatik kaynak, “ABD ile görüşmeyi sürdürmek ve anlaşma üzerinde uzlaşıya varıp varmadığımızı görmek için bir haftamız var. Ancak iyimser olmamız için elimizde sebep olduğunu zannetmiyorum” açıklamasında bulundu.
Avrupa ve ABD arasındaki anlaşmazlık noktaları azaldı
Diğer taraftan Avrupa ve ABD aralarındaki anlaşmazlık noktalarını azalttı. Fakat Washington’un, ‘Temmuz 2015 anlaşmasını yeniden müzakere etmeksizin İran nükleer programına yönelik bazı kısıtlamaları uzatma’ talebine nasıl cevap verileceği konusunda fikir birliğine ulaşmak hala zor.
Başka bir diplomatik kaynak yaptığı açıklamada, “Anlaşmaya aykırı olmadan ABD’lilerin beklentilerini karşılayacak uygun koşulları bulmaya çalışıyoruz. Anlaşmaya varmak için fırsatımız var. Ama başarılı olsak bile, bunun ABD’nin anlaşmadan çekilmesini önlemek için yeterli olacağını düşünmüyorum” dedi. Üçüncü bir diplomatik kaynak ise, “ABD’nin kontrol şartları yeteri kadar güçlü değil” ifadelerini kullandı.
Trump’ın ortaya koyduğu paketle birlikte Avrupalılar, İran’ın uluslararası müfettişlerin askeri alanlara girmesi gerektiğini söyleyen ABD talepleriyle uğraşmaya başladı. Zira Avrupalılar, bu taleplerin anlaşmanın orijinalinde zaten zikredildiğini savunuyor.
Macron: Anlaşma için İran ile geniş çaplı görüşmeler gerekli
Diğer taraftan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçtiğimiz hafta Washington ziyareti sırasında Trump’ın kararından bağımsız olarak açıklamalarda bulundu. Macron, İran ile anlaşma yapmak için 12 yıllık mevcut anlaşmayı destekleyen güçler ve İran arasında daha geniş çaplı görüşmelerin gerçekleşmesi gerektiğini vurguladı. Aktarılana göre anlaşma, mevcut nükleer anlaşma ve Avrupalılarla ABD arasındaki tartışma konularını içerecek. Ancak İran’ı masaya oturtmak bu durumda zor görünüyor. Zira Tahran, 2015 anlaşmasının şartlarına bağlı olduğunu ve yeniden müzakere etme niyetinde olmadığını açıklamıştı.