Kafkasya’daki eski bir Sovyetler Birliği cumhuriyeti olan petrol zengini Azerbaycan’da halk, bugün erken saatlerde oy kullanmak üzere sandık başına giderken, muhalefet partileri de cumhurbaşkanlığı erken seçimlerini boykot ediyor.

Büyük siyasi partiler, seçimlerde ‘baskı’ uygulandığını ve bunun gerçek bir seçim olmadığını savunarak, oylamada şeffaflık eksikliği olduğu ve baskıya maruz kaldıkları gerekçesiyle seçimleri boykot ettiler. Ancak İktidardaki Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) muhalefetin eleştirilerini reddederek, oylama işlemlerinin özgür ve şeffaf bir ortamda gerçekleştirildiğini vurguladı. Avrupa’ya yakıt sağlayan bu cumhuriyet, Aliyev’in destekçilerinin kontrolü altında. Muhalefet, iktidarın acımasızca baskı yaptığını ve tekelleştiğini düşünüyorlar. İlham Aliyev ise, yolsuzluk ve insan hakları ihlalleri ile ilgili iddiaları reddediyor. Gözlemciler, seçimlerin muhtemelen, 2003 yılında babasının ölümünden itibaren 15 yıldır ülkeyi yöneten Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in konumunu daha da sağlamlaştıracağı görüşündeler. Aliyev’in yeniden seçileceğine dair hiç şüpheleri yok.

“Aliyev ailesi, Azerbaycan’ın ulusal kaynaklarını tekelleştirdi”

Yolsuzluklar ile ilgili araştırmalar yapan Azerbaycanlı gazeteci Hatice İsmayilova, Fransız Haber Ajansı’na (AFP) verdiği demeçte, “Aliyev ailesi onlarca yıldır Azerbaycan’ın ulusal kaynaklarını tekelleştirdi. Büyük bir gizli servet edindi” şeklinde konuştu. 2014-2016 yılları arasında 17 ay hapis yatan araştırmacı gazeteci, bu hapis cezasının kendisini susturmayı hedeflediğini belirterek, “Ülkenin zenginliğini yağmalamaya devam etmek için iktidarda kalıyorlar” ifadelerini kullandı.

Muhalif parti Azerbaycan Halk Cephesi Partisi (AHCP) lideri Ali Kerimli, AFP’ye yaptığı açıklamada, “İnsanları konuşma ve toplanma özgürlüğünden mahrum ediyorlar. Medyayı susturuyor ve Azerbaycan’daki muhalefete baskı altında tutuyorlar. Bu seçimler bir saçmalık. Herkes Aliyev’in sonuçları yanlış yönlendireceğini biliyor” şeklinde konuştu.

Seçim erkene alındı

Muhalefet partileri, Aliyev’in, Ekim yerine Nisan ayında erken seçime gitme kararı aldığını belirterek, seçimlerin erkene alınmasıyla ‘zamanın kısaltılmasının’ ‘muhalefetin seçimlerle ilgili yapacaklarının kısıtlanmasına yönelik’ bir strateji olduğunu söylediler.

Real hareketi liderlerinden Natık Cafer, “Muhalefetin doğal bir seçim kampanyası yürütme imkanı yoktu. Azerbaycan’da önceki tüm seçimlerin üzerinde oyun oynandı. Seçim kanunu ihlal edildi. Bu seçimler de istisna değil” dedi. Aliyev’e karşı aday olarak gösterilen REAL Hareketi liderlerinden İlgar Memmedov, 2013 yılında gözaltına alındı ve halen tutuklu bulunuyor.

Azerbaycan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Bahar Muradova ise AFP’ye verdiği demeçte, seçimlerin erken yapılması kararının yasalara uygun şekilde alındığını belirterek, seçimlerin ‘iyi organize edildiğini ve demokratik bir seçim olacağını’ kaydetti.

İlham Aliyev ilk kez, 1969 yılından 2003 yılına kadar Azerbaycan’ı yöneten ve Sovyet istihbarat teşkilatında KGB’nin eski bir memuru olan komünist lider Haydar Aliyev’in 2003 yılındaki ölümünün ardından, cumhurbaşkanı seçildi. İlham Aliyev, 2008 ve 2013 yıllarında düzenlenen seçimlerde de yeniden cumhurbaşkanı seçilmişti.

Azerbaycanlılar, 2009 yılında, Azerbaycan anayasasının 101. maddesinde yer alan ‘Cumhurbaşkanının 2 defadan fazla seçilememesi’ kararının kaldırılması için yapılan referandumda ‘evet’ oyu kullandılar. 2016 yılında da, cumhurbaşkanlık süresini 7 yıla çıkarmaya yönelik değişiklikler yapıldı. Yapılan değişiklikler, Aliyev ailesinin ülke üzerindeki kontrolünü güçlendirirken, İlham Aliyev’in 19 yaşındaki oğlu Haydar’ın ülkenin liderliğine gelmesinin önünü açıldı. İlham Aliyev, değişikliklerin parlamentodan geçmesinin ardından eşi Mihriban Aliyeva’yı cumhurbaşkanı yardımcılığına atadı. Avrupa Konseyi, bu değişiklikleri, cumhurbaşkanına ‘eşi benzeri görülmemiş’ yetkiler tanıyan ‘güçler dengesinde ciddi bir değişim’ olarak gördü.

Petrol zengini eski bir Sovyet cumhuriyeti olarak Azerbaycan

Azerbaycan, İran, Gürcistan, Ermenistan ve Rusya gibi komşularla çevrelenmiş, Kafkasya’nın doğu kesiminde 86 bin kilometrekarelik yüz ölçümüne sahip bir ülke. Üçte biri Başkent Bakü’de olmak üzere 9,7 milyonluk bir nüfusa sahip.

Ahameniş İmparatorluğu’nun bir parçasıyken, 8. yüzyılda Araplar tarafından fethedildikten sonra halkı İslam dinini kabul etti. 11. yüzyılda bu bölgeye Türkçe konuşan Orta Asya’dan göçmeni boylar yerleşti. Uzun yıllar Türkler ve Farisilerle mücadele eden Rusya, yirminci yüzyılın başlarında bölgenin kuzeyini işgal etti. 1920’de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra ise bağımsızlıklarını ilan ettiler.

Dağlık Karabağ, uluslararası toplum tarafından tanınmıyor

Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan topraklarına katılan ve büyük çoğunluğunun Ermenilerden oluştuğu Dağlık Karabağ bölgesi, 1988 – 1994 yılları arasında 30 bin insanın öldüğü, yüz binlerce insanın evlerini terk etmek zorunda kaldığı savaşın ardından bağımsızlığını ilan etti. Ancak bölge, uluslararası toplum tarafından tanınmıyor.

1994 yılında bir ateşkes anlaşması imzalanmasına rağmen Dağlık Karabağ, Bakü ile Erivan arasında yıllardır dinmeyen bir gerilim kaynağı olarak kalmaya devam etti ve herhangi bir anlaşmaya varılamadı. 1994’ten bu yana yaşanan en şiddetli olayların patlak verdiği Nisan 2016’da, en az 110 kişi öldü. Savaşan taraflar arasında ateşkes imzalandı. Ancak halen düzenli olarak çatışmalar devam ediyor.
Azerbaycan, en laik Müslüman ülkelerden biri olmasına rağmen ülkenin yetkilileri radikal İslam’ın ortaya çıkışıyla ilgili giderek daha fazla endişeye kapılıyorlar. AFP’nin Bakü’den aktardığı haberde olduğu gibi uluslararası sivil toplum kuruluşları, insan hakları savunucularını, Cumhurbaşkanı Aliyev’i muhaliflerine baskı uyguladığı gerekçesiyle defalarca kez eleştirdi. Ancak her defasında bu eleştiriler reddedildi.

Avrupa’ya alternatif enerji kaynağı

Ülke en az bir asırlık daha ek yatırımların yapılacağı petrol ve doğalgaz rezervlerini elinde bulunduruyor. Azerbaycan, Güney Kafkasya’nın zenginliğinin yaklaşık yüzde 80’ine sahip. En büyük yakıt ihracatçılarından biri olan ülke Rusya’yı aşıp Hazar Denizi’nden Avrupa’ya petrol taşınan stratejik yolların başlangıç noktasıdır. Aynı zamanda Rusya’nın Avrupa’ya tedarik ettiği doğalgaza alternatif bir seçenek sunuyor.

Ülke ekonomisi, büyük ölçüde petrol ve doğal gaz ihracatına dayanıyor. Ekonomi petrol fiyatlarındaki düşüşten etkilenirken, para birimi 2015 yılı Şubat ayında, dolar karşısında yüzde 34 oranında değer kaybetti. Dünya Bankası verilerine göre 2016 yılında ülkenin GSYİH’si yüzde 3,1 oranında düştü.

Azerbaycan, 1991 yılında Avrupa Konseyi’ne katıldı. 1994’te, NATO’daki ‘Barış İçin Ortaklık’ ittifakının üyesi oldu.