Myanmar’da, ordu ve Budist militanlar tarafından 25 Ağustos’ta başlayan şiddet içerikli operasyonlar nedeniyle 655 binden fazla Arakanlı (Rohingya) Müslüman Bangladeş’e kaçmış, maruz kaldıkları zulüm insan hakları örgütleri tarafından ‘etnik temizlik’ olarak tanımlanmıştı.

Myanmar hükümeti ise, gelen uluslararası baskılar sonucunda, Arakanlıların sığındığı Bangladeş ile ‘mültecilerin ülkelerine geri dönüşleri’ konusunda Kasım ayında görüşmelere başlamış, Myanmar ile Bangladeş liderleri, Myanmar’dan komşu Bangladeş’e kaçmak zorunda kalan yüzbinlerce Arakanlının geri dönüşü için bir anlaşma imzalamıştı.

Mültecilerin iadesi konusunda anlaşmaya varıldı

Dün bir açıklama yayınlayan Bangladeş, mültecilerin Myanmar’ın Arakan eyaletindeki (Rakhine) köylerine geri gönderilmesi konusunda geçtiğimiz Kasım ayında imzalanan anlaşmanın uygulanması amacıyla Myanmar ile görüştüklerini belirtti.

Bu hafta Myanmar’ın başkenti Naypyidaw’da yapılan görüşmede, Ekim 2016 ve Ağustos 2017’de Arakan’da gerçekleştirilen iki askeri operasyon sonucunda Myanmar’dan kaçan yaklaşık 750 bin Arakanlının köylerine dönmesi konusunda anlaşmaya varıldı.

Anlaşma, Ekim 2016’dan önce yaşanan etnik şiddet ve askeri operasyonlar nedeniyle Bangladeş’e kaçan yaklaşık 200 bin mülteciyi içermiyor.

Bu ay başlayacak iade süreci iki sene sürecek

Görüşme hakkında yapılan açıklamada, Myanmar ile varılan anlaşma doğrultusunda anlaşmanın uygulanmaya bu ay başlanacağı ve Bangladeş’e kaçan yüzbinlerce Arakanlı Müslümanının iki sene içerisinde iade edileceği belirtildi.

Bangladeş açıklamasında geri gönderileceklerin doldurması gereken form ve bilgiler konusunda anlaşıldığını aktarırken, formların aileleri, yetimleri ve ‘istenmeyen olayların bir sonucu olarak doğan çocukları’ da kapsayacağını bildirdi.

Myanmar hükümeti ise dün gerçekleştirilen toplantı sonrasında kendi adına bir açıklama yapmadı.

Bangladeş 5 transit kamp kuracak

Anlaşmaya göre, sınırın kendi tarafında 5 ‘transit kamp’ kurmayı taahhüt eden Bangladeş, bu kamplarda geri gönderilecek mültecilerin işlemlerinin yapılacağını ve mültecilerin buradan Myanmar’daki iki kabul merkezine gönderileceğini açıkladı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, mültecilerin geri gönderilme süreci hakkında şüpheler olduğuna dikkat çekerek, iki yıllık sürecin ‘imkansız bir zaman çizelgesi’ olduğunu ifade etti.

“Günde ortalama 300 Arakanlının iade işlemi yapılacak”

Alman Haber Ajansı’na (DPA) konuşan Myanmar Sosyal Refah Bakanı Ko Ko Naing, 23 Ocak’tan itibaren günde ortalama 300 Arakanlının işlemlerini yapmayı amaçladıklarını söyledi.

Myanmar Hükümet Sözcüsü Zaw Htay ise, Bangladeş’ten Myanmar’a geri dönenlerin, ‘kimlik doğrulama prosedürlerini geçtikten sonra’ vatandaşlık için başvurmalarının mümkün olacağını açıkladı.

“İade süreci şeffaf olmalı ve medya Arakan’a girebilmeli”

ABD’nin Myanmar Büyükelçisi Scott Marcel, dün yaptığı açıklamada, Myanmar hükümetinin mültecileri kendi köylerine yeniden yerleştirme niyeti olduğunu bildiklerini, ancak Arakan’a geri dönenlerin de nelere maruz kalacaklarını bilmelerinin gerektiğine işaret etti.

Büyükelçi, iade sürecinin şeffaf olmasını, medyanın Arakan eyaletine ulaşabilmesini ve geri dönüş öncesinde mültecilerle istişarelerin yapılması gerektiğini belirtti.

Arakanlıların maruz kaldığı, sağlık, eğitim, seyahat özgürlüğü ve vatandaşlığa erişim gibi sorunların ele alınmasın önemine de değinen Marcel, “Bu gibi temel konularda ilerleme kaydedilmesi, mülteciler için dönüşü daha cazip kılacaktır” diye konuştu.

“Mültecilerin ‘güvenli ve gönüllü’ bir şekilde geri gönderilmeleri garanti edilmeli”

İade anlaşmasıyla ilgili açıklama yapan BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Myanmar hükümetinin mültecilerin ‘güvenli ve gönüllü’ bir şekilde geri gönderilmelerini garanti etmesi gerektiğini belirtti.

Açıklamada, “Mülteciler zaman ve koşulların uygun olduğunu hissettiğinde geri dönüş hızı belirlenecek. Onlar geri dönmeden önce bazı koşulların yerine getirildiğini görmek istiyorlar” ifadesi yer aldı.

“Geri dönersek bizi öldürecekler”

Myanmar ordusunun operasyonunda yakınlarının çoğunu kaybeden ve şu anda Bangladeş’in güneyinde bir mülteci kampında yaşayan Arakanlı bir din adamı olan Ruşen Ali, “Hiç kimse geri dönmek istemiyor” diyerek Myanmar’a dönme konusunda isteksiz olduklarını belirtti.

AFP’ye konuşan Ali, “Geri dönmenin imkanı yok. Geri dönersek bizi öldürecekler” diyerek hissettikleri korkuyu ifade etti.