Somali’deki BM Yaptırım Komitesi gözlemcileri, Güvenlik Konseyi kararları uyarınca yasaklanan kömür ihracatının arttığını açıkladılar.

Gözlemciler, El Kaide terör örgütüyle bağlantılı olan eş-Şebab Hareketi’nin kömür ihracatından yılda milyonlarca dolar gelir elde ettiğini; Örgütün sahte belgelerle yaptığı sevkiyatlar için çoğunlukla İran’ı geçiş noktası olarak kullandığını, bunun uluslararası yasağı ihlal etmek olduğunu belirttiler.

Gözlemciler, bu hafta başlarında resmi olarak yayınlanacak olan bir rapordan bazı bilgileri kamuoyu ile paylaştılar. BM Güvenlik Konseyi’nin eş-Şebab Hareketi’ne para akışını engellemek için Somali petrol kömürü ihracatını yasaklamasından altı yıl sonra, Afrika Boynuzu’nda yer alan bu ülkeden her yıl yaklaşık 3 milyon torba kömür kaçırıldığını belirttiler.

Söz konusu rapora göre, yasa dışı kömür ticaretinin ana yönü İran limanları. Raporda bildirildiğine göre üzerinde “Komor Adaları, Fildişi Sahili ve Gana’dan geldi” ifadeleri yer alan yeşil-mavi çuvallardaki kömürler, üzerinde “İran’da üretildi” yazan beyaz çuvallara nakledilerek üretim yeri konusunda sahtecilik yapılıyor. Bu çuvallar daha sonra İran bayrağı taşıyan gemilere yükleniyor ve İran’ın kömürün üretildiği ülke olduğunu ifade eden sahte belgelerle birlikte BAE ve Umman’a gönderiliyor.

BM gözlemcileri şu açıklamalarda bulundular: “İran kömür yasağının uygulanmasında zayıf bir halkaydı. Tahran, soruşturmalarda büyük ölçüde işbirliğinden kaçındı. Birleşik Arap Emirlikleri ise kaçak kömürleri aldı. BAE yönetimi İran üzerinden gelen yük kamyonları hakkındaki sorulara da ciddi bir cevap vermedi.”

Söz konusu raporda şu ifadelere yer verildi: “Mart 2018’den bu yana, Somali kömürünün taşındığı iki ana liman, İran’daki Kiş ve Kim’deki iki serbest bölge.”

Birleşmiş Milletler, eş-Şebab Hareketi’nin finans kaynaklarını kesmek için 2012’den beri Somali kömürü ihracatını yasaklıyor. Akasya ağaçlarından üretilen Somali kömürü, ızgara et ve nargile tütünü üzerinde hoş bir koku bırakması nedeniyle Körfez ülkelerinde büyük bir rağbet görüyor. Somali ve Eritre’ye uygulanan yaptırımlara uyulup uyulmadığını denetlemekten sorumlu Birleşmiş Milletler gözlemcilerine göre, bu kaçakçılık operasyonları, kontrol noktalarında kömür vergisi alan eş- Şebab’a yüksek bir gelir getiriyor.

Birleşmiş Milletler tahminlerine göre, ihracat için 2017 yılında 3,6 milyon torba kömür üretildi. Eş-Şebab Hareketi, çuval başına yaklaşık 2,5 dolar alarak en az 7,5 dolarlık bir gelir elde etti.

Geçtiğimiz Mayıs ayında yasadışı kömür ihracatı konusunda BM gözetiminde gerçekleştirilen bir zirvede, Somalili yetkililer, yasadışı ihracatı durdurmak için uluslararası işbirliği çağrısında bulunmuştu. Yasadışı ihracatın, radikallere finans sağlayarak ve kuraklığa, sellere ve kıtlığa maruz kalan bir ülkede ağaçların kesilmesine yol açarak çevresel bozulmayı şiddetlendirerek güvensizliği arttırdığını söylemişlerdi.

Raporda, özellikle Umman ve BAE’nin Somali kömürü kargolarını kontrol etmesiyle birlikte kömür ithalatı yasağının daha iyi bir şekilde fakat sistematik olmayan bir biçimde uygulandığı kaydedildi.

Müfettişler özellikle İran’ı eleştirdiler. Hazırladıkları raporda, İran’ın Somali’den kömür ithalatı ve ihracatı yasağı ile ilgili soruşturma sırasında az bir işbirliği yapmasını şiddetle eleştirdiler. Ayrıca, Fildişi Sahili ve Gana gibi ülkelere de menşe sertifikaları verme işlemlerini daha iyi bir şekilde kontrol etmeleri çağrısında bulundular.

Somali Başbakan Yardımcısı Mehdi Muhammed Guled, konu hakkında şunları söyledi: “Güvenlik Konseyi kararını (yaptırımlarını) uygulamak ve yasadışı kömür ticaretinin neden olduğu çevresel, ekonomik ve insani kayıpların en aza indirilmesini sağlamak için işbirliğine ihtiyacımız var.”

Raporda şu ifadeler de yer aldı: “İhraç edilen kömürle ilgili sahte menşe sertifikaları, açık bir sahtekârlıktır. Bu sertifikaların bazıları, ilgili devletler tarafından herhangi bir resmi müdahale olmaksızın veriliyor.” Bununla birlikte diğer gözlemciler ise şunları söyledi: “İran sertifikaları gibi diğer sertifikaların, resmi kanallar yoluyla verildiği açık. Gana ve Fildişi Sahili gibi diğer ülkeler, kömür kaçakçılarının bu tür sertifikaları veren kurumlardaki güvenlik açıklarından yararlanmalarına izin verdi ve yaptırımların tam olarak uygulanmamasına neden oldu.”

El Kaide örgütüyle bağlantılı olan eş-Şebab Hareketi, uluslararası toplumun ve 20 bin askere sahip olan Afrika Birliği Somali Gücü’nün (AMISOM) desteklediği Somali hükümetine karşı şiddet eylemleri düzenliyor.

İsyancılar, 2011 yılında Mogadişu’dan çıkarılmışlar ve daha sonra ise kalelerinin çoğunu kaybetmişlerdi, ancak hala Somali’nin geniş kırsal alanlarını kontrol altında bulunduruyorlar.