Arakanlıların milliyeti, medeni hakları ve hareket özgürlüğü, Myanmar Hükümeti ile Birleşmiş Milletler (BM) arasında Müslüman azınlığın Arakan’daki köylerine geri dönmelerine yönelik müzakereler sırasında tartışılan temel konular arasındaydı. Myanmar yetkilileri ve BM arasında yapılan gizli anlaşmaya göre, ülkelerine dönecek olan Arakanlılara vatandaşlık veya hareket özgürlüğü anlamında açık garanti verilmemesi yeni tartışmaları da beraberinde getirdi.
BM, Bangladeş’teki Arakanlı mültecilerin gönüllü ve güvenli bir şekilde Myanmar’a geri dönebilmesi için Mayıs ayı sonunda Myanmar hükümeti ile ilk anlaşmayı imzaladı. Ancak anlaşmanın ayrıntıları hakkında detay verilmedi.
Anlaşma metnine ulaşan Reuters’ın haberine göre, Myanmar yetkilileri ve BM arasında yapılan gizli anlaşmaya göre, ülkelerine dönecek olan Arakanlılara vatandaşlık veya hareket özgürlüğü anlamında açık garanti verilmedi.
Myanmar Hükümeti’nden güçlü tavizler alamadı
İnsan hakları örgütleri ve yardım kuruluşları, anlaşmaya varabilmek için aylardır Myanmar ile müzakere eden BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve BM Kalkınma Programı’nın (UNDP) özellikle vatandaşlık veya hareket özgürlüğü gibi önemli konularda Myanmar Hükümeti’nden güçlü tavizler alamadığını belirtti.
BM Sözcüsü, Reuters’da yer alan ve internete sızdırılan anlaşma hakkında, “BM’nin politikası, sızdırılmış belgeler hakkında yorum yapmak değil” diyerek, Myanmar hükümetinin, tüm geri dönen Arakanlılar için uygun kimlik belgeleri düzenlemek istediğini aktardı.
Hareket özgürlüğünü garanti etmiyor
Sözcü, anlaşmada, ‘geri dönenlerin, geçerli yasalar ve yönetmelikler uyarınca Arakan eyaletindeki diğer Myanmar vatandaşları gibi hareket özgürlüğünden yararlanacakları’ bilgisinin yer aldığını öne sürerken, Reuters’un ulaştığı anlaşma metni, Arakanlılara, Arakan eyaleti sınırlarının ötesinde bir hareket özgürlüğünü garanti etmiyor.
“Anlaşma sorunların değişeceğine dair hiçbir garanti vermiyor”
Uluslararası Af Örgütü Myanmar Araştırmacısı Laura Hai, “Arakanlıların mevcut durumda Myanmar’a dönmesi, devletin ırk ayrımına devam edeceği anlamına geliyor. Serbestçe hareket edemeyecekler, okul ve hastane hizmetlerine erişmede zorluk yaşayacaklar, çalışmak için güvenilir bir yer bulamayacaklar. Bu anlaşma, tüm bu sorunların değişeceğine dair hiçbir garanti vermiyor” şeklinde yorumda bulundu.
UNHCR, söz konusu anlaşmayı ‘işbirliği için ilk ve gerekli bir adım’ olarak tanımlarken, Myanmar hükümet sözcüsü Zaw Htay ve Sosyal Dayanışma Bakanı Win Myat Aye konu hakkında yorum yapmaktan kaçındı.
Ulusal kimlik kartını reddettiler
Bangladeş’e sığınan Arakanlıların çoğu, vatandaşlık garantisi olmadan geri dönmeyeceklerini söyleyerek, Myanmar’ın kabul edilmesi yönünde baskı yaptığı alternatif kimlik belgesi olan ulusal kimlik kartını reddetti.
Bangladeş’teki mülteci kamplarına dayalı bir kuruluş olan Rohingya Arakan Barış ve İnsan Hakları Derneği Başkanı Muhiballah, anlaşmada ‘Rohingya’ teriminin geçmediğini ve sadece Arakan eyaleti içindeki bir hareket özgürlüğünden bahsetmesi nedeniyle söz konusu anlaşmaya karşı çıktıklarını ve bunu kabul etmeyeceklerini söyledi.