Madrid: Şevki er-Reys/Şarku’l Avsat
Aşırı sağcı aday Jair Bolsonaro’nun oyların yüzde 46’sını kazandığı Brezilya başkanlık seçimlerinin ilk turu üzerinden daha bir hafta geçmeden, Brezilyalılar, bu zaferin, olağandışı bir bölünme ve ağır ekonomik ve sosyal krizler yaşayan ülkenin yüklü atmosferindeki olası yansımaları hakkındaki endişelerini gündeme getirmeye başladılar.
Bolsonaro’nun konuşmasına damgasını vuran kışkırtıcı ton ile radikal ifadeler ve tutumlar, onun siyasi muhalifleri tehdit eden ve etnik ve cinsel kimliklere gözdağı veren taraftarları tarafından yapılan bir dizi şiddet eylemiyle etkilerini göstermeye başladı.
Brezilya şehirleri, son günlerde, iki kişinin ölmesine ve onlarca insanın yaralanmasına yol açan birkaç saldırıya tanık oldu. Bolsonaro ya da ekibi tarafından söz konusu saldırılara yönelik herhangi bir kınama yapılmadı.
Bolsonaro, geçen ayın başında neredeyse hayatına mal olacak olan bir suikasta uğramıştı. Brezilya’nın ekonomi başkenti Sao Paulo’daki polis kaynakları, pazartesiden bu yana Bolsonaro’yu destekleyen kişiler veya gruplar tarafından yapılan saldırılar hakkında onlarca şikayet aldıklarını bildirdiler. Bolsonaro şu ifadeleri kullandı: “Gömleğimi giyen bir kişi böyle ihlaller yaptıysa, benim suçum ne? Bunlar kişisel eylemler. Beni destekleyen milyonlarca insanı kontrol altında tutmaya gücüm yetmez. Ancak şiddetin kaynağı diğer taraf ve ben bunun canlı bir örneğiyim.”
Brezilya insan hakları örgütleri, Bolsonaro’yu, bu ay sonunda yapılacak olan seçimlerin ikinci turunu etkileyebilecek gelişmeleri tetikleyen ve sosyal barışı tehdit eden bu tür eylemleri açıkça kınamadığı için eleştirdiler. Bu örgütler, Bolsonaro’nun ifadelerinde hoyratça saldırmayı alışkanlık haline getirdiği etnik ve cinsel azınlıkların endişe ve korku taşıdıklarını ifade ediyorlar. Azınlıkları savunan bir aktivist şunları söyledi:
“Bolsonaro açıkça radikal bir tutum sergilediği için onun iktidara gelmesi, korkuya neden oluyor. Ancak en tehlikeli olan şey, taraftarlarının kendilerini, Bolsonaro’nun konuşmalarında öne çıkardığı nefret ve şiddetle tasarrufta bulunma yetkisine sahip görmeleri.”
Öte yandan, Brezilya Başsavcılığı, Bolsonaro’nun ekonomi danışmanı Paulo Guedes’e yöneltilen dolandırıcılık suçlamalarıyla ilgili soruşturma başlattığını açıkladı. Bolsonaro seçimleri kazanması halinde Paulo Geddes’i Maliye Bakanlığına getireceğini duyurmuştu. Haberlerde bildirildiğine göre, Brezilya’nın başkentinde bulunan Başsavcılık geçtiğimiz hafta, 2009 ve 2013 yılları arasında 230 milyon dolar değerindeki kamu emeklilik fonunun idaresi için Guedes tarafından alınan kararlar hakkında soruşturma başlattı.
Guedes’in Bolsonaro’nun en önde gelen danışmanlarından biri olduğu söyleniyor. Gözlemciler, onun maliye bakanı olarak seçilmesinin, sermaye piyasalarının, seçimlerin ilk turunun sonucunu ve aşırı sağcı adayın başkanlığa gelme olasılığını memnuniyetle karşılamasının başlıca nedeni olduğunu düşünüyorlar. Analistlerin bu soruşturmanın olası yansımaları ve ikinci turun sonuçları hakkındaki görüşleri farklılık gösteriyor: Bazıları soruşturmadaki ilerlemenin ve Guedes’in dolandırıcılık ve sahtekarlığa karıştığına dair kanıtların ortaya çıkmasının Bolsonaro için olumsuz bir etki yaratacağını düşünüyor. Diğerleri ise Bolsonaro’nun soruşturmayı, rakiplerinin başkanlığına giden yolu engelleme girişimi olarak kullanmasının muhtemel olduğu bunun da destekçilerinin saflarının sıklaşmasına ve taraftar sayısının artmasına yol açabileceği görüşündeler.
Solcu Başkan adayı Lübnan kökenli Fernando Haddad, Çarşamba günü, rakibi Bolsonaro’yla münazara yapmak için “bir sağlık kliniğine bile gitmeye” hazır olduğunu açıkladı. Bolsonaro’yu kendisiyle yüzleşmekten kaçmakla suçladı. Haddad basın toplantısında şunları söyledi: “Onun seçtiği tıbbi bir kliniğe gitmeye hazırım. Benim için sorun yok. Brezilyalıların gerçeği bilmesi gerekiyor. Eğer yanlış bilgiler varsa, internet üzerinden çocukça işler yapmaksızın iki yetişkin olarak bununla bunlarla ilgileneceğiz.”
Sao Paulo’da yabancı medya organlarıyla düzenlediği basın toplantısında konuşan Haddad’ın söz konusu açıklamaları, iki aday arasında Perşembe günü yapılması planlanan yapılan münazaranın eski ordu subayı olan Bolsonaro’nun katılamaması nedeniyle iptal edildiğinin duyurulmasına cevap olarak geldi. Aşırı sağcı aday sağlık durumu nedeniyle, 7 Ekim Pazar günü yapılan ilk turdan önce ikisi arasında kararlaştırılan eşsiz münazaraya katılamayacağını söylemişti. Ancak sağlık durumu onun evinden bir televizyon röportajı vermesine engel olmamıştı.
Yolsuzluk suçundan tutuklu olan eski Devlet Başkanı Inacio Lula da Silva’ya oldukça yakın olan ve oyların yüzde 29’unu alan rakibi Haddad karşısında birinci turda oyların yüzde 46’sını kazanan Bolsonaro’nun ikinci turu da kazanması bekleniyor.
Haddad, söz konusu basın toplantısında “Tartışma sırasında kaçamazsın. Yüzleşmeye mecbursun” ifadelerini kullandı. Haddad tarafının yalan söylediğini doğrulayan bilgilerin Bolsonaro taraftarları tarafından sosyal medya üzerinden yayınlanmasına işaret ederek “Sosyal medya üzerinden yapılan korkakça hareketleri yüz yüze görüşme sırasında yapmak mümkün değil” dedi. Aşırı sağcı aday, seçim kampanyasını şu ana kadar “Facebook”, “Twitter”, “WhatsApp” ve “Instagram” gibi sosyal paylaşım siteleriyle sınırladı. Solcu aday Haddad, 28 Ekim’de yapılması planlanan ikinci turda rakibine yetişmesinin kolay olmadığını kabul ediyor.