ABD Başkanı Donald Trump’ın yaklaşık bir hafta önce, Washington’un İran’la imzalanan nükleer anlaşmadan çekilme ve yaptırımların yeniden uygulanması kararını açıklaması, Avrupa piyasalarında etkili oldu. Dünyanın en büyük konteyner nakliye şirketi A.P. Moller – Maersk’ten dün yapılan açıklamada, şirketin Tahran’la yapılan nükleer anlaşmadan çekilen ABD’nin İran’a uygulayacağı yaptırımlara uyarınca İran’daki faaliyetlerini sonlandıracağı belirtildi.

A.P. Moller-Maersk’in CEO’su Soren Skou, yaptığı açıklamada, şirketin yılın ilk çeyreğine ilişkin sonuçları açıkladıktan sonra, “Eğer ABD’de de işiniz varsa, ABD’nin uyguladığı yaptırımlarla birlikte İran’da çalışamazsınız. Bizde büyük ölçekte bu yaptırımlara uygun hareket ediyoruz” ifadelerini kullandı. Reuters tarafından aktarılan açıklamalarında Skou, “Şuan için kesin tarihi bilmiyorum ama İran’dan çekileceğiz” şeklide konuştu.

Fransız enerji devi Total’in İran’dan ayrılacağına işaret eden diğer Avrupalı şirketlerin arasına katılmasından bir gün sonra A.P. Moller-Maersk’in bu açıklamayı yaptı. İran’ın nükleer anlaşmasını kurtarma amacıyla Brüksel’de bir araya gelen Avrupalı liderlerin toplantısı sonucunda Avrupa ülkelerinin Tahran ile ticareti koruyup koruyamayacağı konusunda şüpheler ortaya çıkmıştı. Daha önce de önde gelen Avrupalı dev şirketler Total, Siemens ve Allentis Insurance, İran’la iş yapmayı bırakacaklarını açıklamışlardı.

Bu şirketler, dünyanın en büyük ham petrol taşıyıcıları arasında bulunuyor. İran hükümeti, petrol ve maden çıkarma cihazlarına erişim, nakliye ve sigorta ile ilgili yaptırımların kaldırılmasını, nükleer anlaşmanın kazançları arasında görüyordu. Ancak şirketlerin bu hamleleri İran’ın petrol ihracatını ciddi olarak engelleyecek.

Maersk Tankerleri, 4 Kasım’a kadar çalışmalarını sürdürecek

Fransız Haber Ajansı AFP’nin haberine göre, Maersk Tankerleri, ABD yaptırımları çerçevesinde, 8 Mayıs’tan önce imzalanan anlaşmalara uyduğunu ve 4 Kasım’a kadar anlaşmanın gereklerinin tamamlanacağını bildirdi.

Maersk’in, İran’daki faaliyetlerine dair rakamlara değinmeden yaptığı açıklamada, “Şirket petrol ürünlerini, müşterilerinin hesabına sınırlı bir şekilde ihraç ve ithal etmektedir. Grup, ABD yaptırımlarının İran’daki faaliyetleriyle ilgili potansiyel etkisini yakından takip ederken, olası gelişmeleri bildirmek için müşterileriyle iletişimini sürdürmektedir” ifadeleri yer aldı. Danimarkalı şirketler grubu A.P. Moller-Maersk, tanker birimi olan Maersk Tankers’i 2017 yılında IBM Unveil grubuna 1.17 milyar dolara satmıştı.

ABD Başkanı Trump, 8 Mayısta, ABD’nin Temmuz 2015’te İran’la imzalanan nükleer anlaşmadan çekilme ve İran’a yönelik yaptırımların yeniden uygulanması kararı alındığını belirtmişti. Bu yaptırımlar, ABD topraklarında faaliyet gösteren veya dolar cinsinden işlem yapan tüm şirketler dahil olmak üzere İran’la iş yapan şirketleri de kapsıyor.

Total, muafiyet alamazsa İran’dan çıkacak

Fransız enerji şirketi Total, İran’a uygulanacak Amerikan yaptırımlarına karşı muafiyet alamazsa, bu ülkedeki 1 milyar dolarlık doğalgaz projesinden çıkacağını açıkladı.
Total’den dün yapılan yazılı açıklamada şöyle denildi; “Total, Fransız ve Avrupalı kurumların desteğiyle, ABD makamlarından özel bir proje muafiyeti alamazsa, SP 11 (Güney Pars 11) projesine devam etmeyecek ve ilgili bütün faaliyetlerini 4 Kasım 2018 tarihine kadar tasfiye edecektir.”

Nükleer anlaşma sonrasında uluslararası yaptırımların kaldırılmadan önce, başta Asya ve bazı Avrupa ülkelerin olmak üzere İran’ın petrol ihracatı, günlük bir milyon varili buldu. Bu ihracat günden güne artarak günlük 2.5 milyon varile kadar yükseldi.

Maersk Tankerleri, bünyesinde 160’dan fazla tanker gemisi bulunduruyor. Dünya çapında 3 bin 100 kişiyi istihdam eden şirket, 2016 verilerine göre yıllık 836 milyon dolar ciroya ulaştı.

İran’dan gelen siparişler yavaşlayacak

Öte yandan Finlandiya merkezli madencilik teknolojisi şirketi ‘Outotec’ tarafından dün yapılan açıklamada, İran’a yönelik ABD yaptırımlarının yeniden yürürlüğe koyulması kararından sonra İran’dan gelen siparişlerde yavaşlama beklediğini belirtti.

Fabrikalar inşa eden, ekipman üreten, madencilik ve metal işleme sektörlerine hizmet veren Outotec şirketinin İran’da uzun bir geçmişi var. ABD’nin 2010 yılında Tahran’a uyguladığı yaptırımların ardından İran pazarında kalmıştı.

Şirketin finans direktörü tarafından yapılan açıklamada, proje için mali destek yoksa gelecekteki sipariş talepleri düşecektir. Yaptırımların yeniden uygulanması, işi engellemeyecek, ancak karmaşıklaştıracak” şeklinde konuştu.

Şirketin İran pazarından çekilip çekilmeyeceğine dair soruya ise yetkili, “Bunun hakkında konuşmak için çok erken” yanıtını verdi. Şirketin İran’daki iş hacmine dair rakamlara değinmeyen yetkili, ancak, İran pazarının şirketin toplam küresel satışlarının büyük bir bölümünü oluşturduğunu ve bu rakamının 1,2 milyar euro (1,4 milyar dolar) olduğu tahmininde bulundu. Şirket yetkilisi, önceden açıklanan teslimatların planlandığı gibi devam ettiğini ve şirketin bu siparişleri yakın gelecekte tamamlamayı umduğunu kaydetti.

‘Total Giderse CNPC Gelir’

Diğer bir gelişmede ise, İran Petrol Bakanı Bijan Zenganeh, Fransa merkezli Total şirketinin ülkeden çekilmesi halinde Güney Pars 11 doğalgaz sahası geliştirme projesindeki yerine Çin Ulusal Petrol Şirketi’nin (CNPC) geçeceğini açıkladı.

AFP’nin haberine göre, Bakan Zenganeh, Total’in ABD’den İran’daki faaliyetlerini sürdürebilmek için bir muafiyet almaması halinde, İran’daki çalışmalarını durduracağını doğruladı. Bu durumda Total’in yerine CNPC’nin geçeceğini belirten Zenganeh, eğer CNPC de ayrılırsa projenin İran merkezli Petro Pars tarafından yüklenileceğini bildirdi.

Temmuz 2017’de imzalanan 4.8 milyar dolarlık anlaşma uyarınca, Total yüzde 50,1’lik paya, CNPC yüzde 30 ve Petropars yüzde 19,9’luk paya sahip.

Anlaşma, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra Total’in liderliğindeki konsorsiyum ile imzalandı. Tahran, anlaşmanın imzalanmasını, diğer Batılı ve Asyalı şirketleri, benzer anlaşmalar imzalamaya teşvik etmesini umuyordu. Ancak şuan İran’da yalnızca Rusya merkezli Zarubezhneft petrol şirketi faaliyet gösteriyor. Şirket, İran’ın batısındaki iki petrol sahasında üretimi artırmak için Mart 2018’de 742 milyon dolarlık bir sözleşme imzalamıştı.

İran Petrol Bakanı dün yaptığı açıklamada, Total şirketinin anlaşmadan ayrılma durumunda bir cezai işlem yapılmayacağını, ancak grubun şimdiye kadar harcadığı paranın, iş bitmeden önce tazmin edilmeyeceğini söyledi. Total İran’daki proje kapsamında bugüne kadar onlarca milyon dolarlık harcama yaptı.