Çin-Arap İşbirliği Forumu’nun sekizinci bakanlar toplantısı başkent Pekin’de 10 Temmuz günü düzenlenecek.Açılış oturumuna katılacak olan Cumhurbaşkanı Xi Jinping önemli bir konuşma yapacak. Forumun açılış töreninde ayrıca Kuveyt Emiri Şeyh Sabah el-Ahmed el-Cabir Al Sabah, 21 Arap ülkesinden bakanlar ve Arap Birliği Genel Sekreteri de hazır bulunacaklar.Bu toplantı,Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in 2014 yılında forumun altıncı bakanlar toplantısına katılımasından ve 2016 yılında Suudi Arabistan,Mısır ve Arap Birliği Genel Merkezi’ne yaptığı ziyaretten sonra Çin-Arap ilişkilerinin gelişim sürecinde bir başka önemli dönüm noktalarından biri sayılıyor.Bu toplantılar sırasında iki tarafın,“Bir Yol ve Bir Kuşak” girişiminin inşa yollarının derinlemesine incelenmesi, ortak işbirliğinin güçlendirilmesi,yeni dönemde Çin-Arap ilişkilerini geliştirecek geniş bir planın ortaya konması gibi konuları ele alması bekleniyor.
Çin ve Arap ülkeleri arasındaki ilişki ve iletişim çok eski zamanlara dayanıyor ve medeniyetler arası ilişkilerde bir rol model olarak görülüyor.Yaklaşık 2000 yıl boyunca Çin-Arap halkları karadan ve denizden sürekli bir iletişim halinde olmayı sürdürdüler. Çin-Arap medeniyetleri birbirini etkileyerek dünyaya iki parlak model sundular.Geçen yüzyılın ikinci yarısından itibaren her iki taraf da ulusal kurtuluş mücadeleleri dönemlerinde birbirleri ile samimi bir dayanışma içinde oldular.Ülkelerinin yeniden inşasında birbirlerine destek olarak dünyaya örnek olacak bir dostluk ve işbirliği modeli sundular. Çin-Arap İşbirliği Forumu 2004 yılında Çin-Arap ilişkilerinin hem kollektif hem de ikili alanlarda ilerlemesini sağlamak,iki taraf arasında tüm alanlarda işbirliğinin hızlı bir şekilde geliştirmek amacıyla kuruldu.
Cumhurbaşkanı Xi Jinping kapsamlı bir bakış açısıyla Çin ve Arap ülkelerinin Bir Yol ve Bir Kuşak girişiminin hayata geçirilmesinde doğal olarak işbirliği ve ortaklık içinde olduklarına işaret etti.Ayrıca bu nedenle barış, işbirliği,açılım,kapsama,karşılıklı menfaat ve yarar,ortak kazanç gibi kavramları temsil eden İpek Yolu ruhunu pekiştirmek için iki tarafında ortak bir çaba içinde olması gerektiğini ifade etti.Bu ortaklık,kalkınma yolunda iki halk arasındaki ortak paydaların artması ile sonuçlanacaktır.İki tarafın liderlerinin rehberlik,kılavuzluk ve desteği sayesinde Çin-Arap ilişkileri yeni bir şekle bürünüyor.
Son dört yılda Çin-Arap ülkeleri Bir Yol ve Bir Kuşak girişimi ekseninde iletişim ve işbirliğinde verimli sonuçlar ve birçok parlak başarılar elde etti.
Bu dört yıl boyunca iki taraf arasındaki üst düzeyde iletişim yoğunlaşarak arttı.Bunun başında Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in Ortadoğu’ya yaptığı ziyaret ve Mısır,Suudi Arabistan,Fas ve Filistin liderlerinin Çin ziyareti geliyor.Bu ziyaretler karşılıklı siyasi güveni güçlendirerek iki taraf arasındaki ilişkilerin üst düzeyde artmasını sağladı.Aynı şekilde Çin 11 Arap ülkesi ile stratejik ilişkiler kurmayı ya da bu ilişkilerin düzeyini arttırmayı başardı.Ayrıca Çin, Filistin’in meşru ulusal haklarını geri almaya çabalarını da destekledi.Buna karşılık Arap ülkeleri de Çin’in önemli ve kendisi için hayati olan çıkarları ile ilgili konularda değerli desteklerini sunmaktan kaçınmadılar.Aynı şekilde Çin-Arap işbirliğinin çerçevesi ekonomi,ticaret ve halklar düzeyinde genişledi.Öyle ki bu işbirliği,uzaya uydu göndermekten yerde pamuk ekimine kadar geniş alanları kapsayacak şekilde arttı.Buna ek olarak bu süre boyunca foruma bağlı farklı mekanizmalar ortaya çıktı.Şu anda başta bakan ve üst düzey yetkililerin katıldığı toplantılar,iş adamlarının katıldığı kongreler ve enerji alanında işbirliği ile ilgili kongreler olmak üzere 10’dan fazla mekanizma etkin bir şekilde faaliyet gösteriyor.Tüm bunlar Bir Yol ve Bir Kuşak girişiminin hayata geçirilmesi yolunda Çin-Arap işbirliğinin farklı boyut ve açılardan güçlenmesine katkıda bulunmuştur.
Son dört yılda iki tarafın işbirliği çabaları ve hızlanarak artan öncü adımları sayesinde“1+2+3” işbirliği denklemi güçlendirildi.Bu denklem;enerji alanını temel odak noktası kabul eden, altyapı,yatırım ve ticari imtiyazları bu alanın iki kanadı gibi gören,nükleer enerji,uzay ve uydular,yeni enerji çeşitlerini kapsayan gelişmiş ve moden teknoloji gerektiren üç alanı da nüfuz noktaları olarak kabul eden görüşün kısa bir fomülü olarak kabul ediliyor .Aynı zamanda istikararın güçlendirilmesi,üretim kapasitesi alanında işbirliğini ve uyumu geliştirmede yeni yöntemlerin kullanılması,iki taraf arasındaki dostluk bağlarını sağlamlaştırma temelleri üzerinde yükselen mevcut dört eylem planında da kapsamlı bir ilerleme gerçekleştirildi.
Çin-Arap tarafları kalkınma stratejileri arasındaki karşılıklı uyumu güçlendirmek için sürekli bir çaba içinde olmuştur.Bu da iki tarafın yeni gelişme ve kalkınma modellerini hayata geçirme adına tüm alanlarda işbirliğine gitmesini sağlamıştır.Çin 9 Arap ülkesi ile Bir Yol ve Bir Kuşak girişiminin hayata geçirilmesi konusunda ortak mutabakat anlaşması ve 5 Arap ülkesi ile de üretim kapasitesi konusunda işbirliği anlaşması imzalamıştır.İpek Yolu Fonu ve Asya Altyapı Yatırım Bankası da Arap ülkelerinde birçok yatırım yapmıştır.2017 yılında Çin-Arap ülkeleri arasındaki ticaret hacmi yıllık yüzde 11.9 artış göstererk 200 milyar dolara ulaştı.Çin’in Arap ülkelerine yaptığı doğrudan yatırımların hacmi ise yıllık yüzde 9.3 artarak 1.26 milyar dolara ulaştı.
Son dört yılda iki taraf enerji,altyapı ve ticaret gibi geleneksel alanlarda ki işbirliklerini geliştirerek yeni bir düzeye ulaştırdılar.Örneğin Dubai’deki Husyan Temiz Kömür ile Elektrik Enerjisi Üretme Tesisi dünya çapında gelişmiş bir teknoloji olarak kabul edilen süper iletken maddelerin kritik sıcaklıklarda yakılması tekniğini kullanıyor.Aynı şekilde Çin Ürdün’ün kaya yağından elektrik üretme hayalini hayata geçiren Atarat Tesisi’nin kuruluşuna da yardımcı olmuştur.Bu iki büyük proje elektrik alanında Çin-Arap işbirliğinde yeni bir sayfa açmıştır.Buna ek olarak,BAE’de Halife limanının inşasının ikinci aşaması ve Mısır’daki 10 Ramazan şehri demiryolları projesi gibi büyük altyapı projeleri de hızlı bir şekilde ilerliyor.Bu işbirliği Arap ülkelerinin yeni birlik ve kalkınma planlarını hayata geçirmelerine yardımcı olmuştur.Aynı şekilde Çin,Mısır’daki Süveyş ekonomik ve ticari işbirliği bölgesinin gelişimine ve entegre bir endüstriyel merkeze dönüşmesine de yardımcı olmuştur.
İki taraf arasındaki işbirliği teknoloji,teknik alanlarında da gelişiyor ve gittikçe derinleşiyor.Bu çerçevede Çin-Arap teknoloji transferi merkezinin açılışı yapıldı.Ayrıca Çin-Arap Forumu “Beidou” navigasyon sistemini başarılı ile kurdu.Aynı şekilde Çin, ilk Cezayir haberleşme uydusunu başarılı uzaya gönderdi.Bu adım,haberleşme uyduları alanında Çin-Arağ işbirliğinin başarılı bir örneği sayılıyor.İdare,yönetim,reform ve kalkınma ile ilgili deneyimlerin paylaşılması konularını ele alan bir platform olarak görülen Çin-Arap Reform ve Kalkınma Çalışmaları Merkezi ile Çin-Arap Reform ve Kalkınma Formu’nu bir araya getiren toplantılar Araplar tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.
Son dört yılda iki taraf arasındaki karşılıklı işbirliği bireysel ve toplumsal gelişim,halkların yaşam standartları ve deneyim paylaşımı alanlarında daha pratik bir özellik kazanmıştır.Bunun iki tarafın halklarının refah düzeyinde somut yararları ve sonuçları olmuştur.Bu çerçevede Xi Jinping’in Filistin,Suriye,Lübnan, Ürdün,Libya ve Yemen’e yapılacağını açıkladığı insani yardımların tamamı gerçekleştirilmiştir.Ayrıca Çin farklı alanlarda 6000 kişiye nitelikli eğitim vermiştir.
Çin’in Ortadoğu ülkelerinin ekonomilerini çeşitlendirme ihtiyaçlarını karşılamada,kalkınma ve gelişme güçlerini arrtırmada yardımcı olacak üstün üretim kapasite yöntemini ihraç etme çabaları ile eş zamanlı olarak Çin,önemli bir konu olarak gördüğü halkların yaşam standartlarını da görmezden gelmemiştir.Bu çerçevede Çinli bir şirket ilk yurtdışı cam elyafı üretme tesisini Süveyş ekonomi ve ticari işbirliği bölgesinde kurmuştur.Bu tesis yerli halktan 2000 kişiye iş imkanı sunmuş ve Mısır’ı Afrika’nın en büyük ve dünyanın ilk üç cam elyafı üreticisi konumuna yükseltmiştir.
Buna karşılık Arap ülkeleri de kendilerini ziyaret etmek isteyen Çin vatandaşlarına kolaylıklar getirmişlerdir.Bugüne kadar 9 Arap ülkesi Çin ile karşılıklı vizeleri kaldırma veya Çin vatandaşlarına havalimanlarında vize alma kolaylığı getirmek gibi uygulamaları hayata geçirmiştir.Çin ve Arap ülkeleri arasında her hafta 150’si yolcu ve 45’i mal nakli amacıyla gerçekleştiren hava seferleri düzenleniyor.Arap ülkelerini ziyaret eden Çin turistlerinin sayısı her yıl büyük oranlarda artıyor.Elektronik ticaret siteleri aracılığıyla uzun elyaflı Mısır pamuğu,Tunus zeytinyağı,Lübnan çikolatası ve Suudi Arabistan hurması gibi kaliteli ve iyi ürünler birçok Çinli’nin evine girmeyi başardı.
Bugün dünya büyük gelişmelerin,değişim ve döünşümlerin yaşandığı kritik bir zamandan geçiyor. Çin’de 100 yıllık hedefini gerçekleştirme yolunda emin adımlarla yürüyor.Ülke içerisinde yürütülen reform derinleşip genişleyerek devam ediyor ve Çin’e gitgide dışarıya daha açık bir ülke haline gelecek.Aynı zamanda birçok Arap ülkesi de reform ve daha iyi bir gelecek için önemli adımlar attı.Bunun neticesinde Çin-Arap ülkelerinin kalkınma kavramları birbiri ile daha uyumlu ve ortak özellikleri daha belirgin bir hale geldi.Bu durum Çin-Arap ilişkilerini yeni bir tarihi çıkış noktasına getirmiştir.İki tarafın el ele vererek uluslararası ilişkilerde yeni bir ilişki türü ve insanlık için ortak bir kader topluluğu kurması gerekiyor.Bu şekilde iki taraf da ulusal kalkınmaları için gerekli barışçıl bir ortama ve adil bir uluslararası düzene kavuşabilir .
Çin-Arap İşbirliği Forumu’nun beklenen sekizinci bakanlar toplantısında iki tarafın liderlerinin rehberliğinde Bir Yol ve Bir Kuşak girişiminin ortak ilişkilerin ana hattını ve yönünü oluşturması, gelecekte işbirliğini geliştirecek adım ve planlarının görüşülmesi,Çin-Arap işbirliğinin gelişmiş bir sürümünü hayata geçirmek için el ele vermek gibi konuları ele alması bekleniyor.
Çin ve Arap ülkeleri barışı koruma ve istikararın güçlendirilmesinde ortak hareket edeceklerdir.İki tarafın aralarındaki koordinasyonu güçlendirmeleri,iki tarafın çıkarları ve temel kabul ettiği sorunlarda birbirlerine verdikleri desteği sürdürmeleri gerekiyor.Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin ortak çıkarlarını azimle korumak,sıcak meselelerin siyasi yöntemlerle çözülmesi seçeneğini savunmak,Ortadoğu’ya en kısa zamanda barış ve güvenliği getirecek şekilde ortak,bütün,işbirliğine dayalı ve sürdürülebilir bir güvenlik kavramına bağlı kalmak,tüm dünyanın istikrar ve kalkınması için gerekli katkıları sunmak gibi konularda iki tarafın ortak bir şekilde hareket etmelidir.
Çin ve Arap ülkeleri arşılıklı reform,kalkınma ve gelişmede ortak hareket edeceklerdir.İki tarafın, ulusal şartları ile uyumlu kalkınma yöntemelerini keşfetmekte birbirlerine destek olmaları gerekiyor.Ayrıca çakışan ihtiyaçlar ve iki tarafın kendine has özelliklerinin entegrasyonun temsil ettiği özellikleri kullanma,kalkınma stratejileri arasındaki uyumu hızlandırma,idare ve yönetim konularında deneyimlerin paylaşımını teşvik etmek gibi konularda da iki tarafın birbirini desteklemesi gerekiyor.En önemlisi de halklarının her iki tarafında öncelikleri arasında yer alması ve kalkınmanın halkların yararına olacak şekilde olması gerekiyor.
Çin ve Arap ülkelerinin ortaklığı pratik işbirliği,karşılıklı yarar ve kazan-kazan ilkesi çerçevesinde devam edecektir.İki tarafın,danışma,paylaşma ve ortaklığa,altyapı,uydular,uzay,enerji ve diğer alanlarda işbirliğini geliştirmeye,limanlar ve sanayi bölgeleri ve benzer alanlarda dinamik projeleri en iyi şekilde hayata geçirmek gibi konulara bağlı kalmaları gerekiyor.İş alanında işbirliği ve kaliteyi yükseltecek olan Bir Yol ve Bir Kuşak girişiminin inşasında ortak hareket etme konusunda daha fazla Arap ülkesi ile görüşmeler yürütmek ve mutabakat imzalamaktan Çin tarafı büyük bir memnuniyet duyacaktır.
Çin ve Arap ülkeleri medeniyetler arasındaki iletişimi ve karşılıklı çıkarları korumada ortak bir şekilde hareket etmeye devame decektir.İki taraf ;halkları arasındaki iletişimi derinleştirme, bilim,eğitim,kültür,sağlık,basın ve diğer alanlarda ki işbirliğini genişletme,bu iki büyük halk arasındaki tanışıklığı,iletişimi daha çok güçlendirecek ve aralarındaki karşılıklı dostluk bağlarını derinleştirecek, insanlık uygarlığını daha fazla ilerleme yolunda teşvik edecek köprüler kurmak için çalışacaklardır.
Yeni planlar yeni umutlar taşımaktadır.Yeni çıkış noktamız bize yeni başarıların önünü açmaktadır.Biz Çin-Arap işbirliği ve dostluk gemisinin artık yelkenlerini açtığına ve çok daha güzel bir gelecek için denize açıldığına inanıyoruz.
*Devlet Danışmanı ve Çin Dışişleri Bakanı