Londra/Şarku’l Avsat
Brunei, Pekin’in küçük ülkeleri borçlarla batırdığına dair artan uyarılar çerçevesinde gerileyen ve büyük ölçüde petrole dayanan ekonomisini artırmak için Çin’le yakınlaşmaya çalışırken, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de 19 Kasım’da Brunei’ya ziyarette bulundu.
Papua Yeni Gine’de düzenlenen ve Pekin- Washington arasında anlaşmazlığa tanık olan bir zirveden dönen Çin Devlet Başkanını, Brunei Sultanı Hassanal Bolkiah karşıladı.
Asya’daki birçok bölgede olduğu gibi Çinli şirketler, Pekin’in ekonomik ve jeopolitik etkilerini güçlendirmeyi amaçlayan altyapı girişiminin bir parçası olarak Borneo adasındaki sultanlığa büyük miktarlarda yatırım yapıyor. Girişim, Brunei’ın tarihinde en büyük yabancı yatırım projesi olarak nitelendirilirken, bir milyar dolarlık petrol rafinerisinin, bir barajın ve otoyolun inşaatını içeriyor. Ekonomisi petrole dayalı Brunei, petrol fiyatlarının ve ham petrol rezervlerinin birkaç yıldır düşmesi dolayısıyla durgunluk yaşıyor.
Bu çerçevede Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin Güney Doğu Asya Uzmanı Murray Haibert, AFP’ye yaptığı açıklamada, “Gelecek yıl hidrokarbon kaynaklarından elde edeceği gelirin azalmasına tanık olacak Brunei, ekonomik alternatifler geliştirmek için Çin’in yardımına başvuruyor” dedi.
Çin’in resmi haber ajansı Xinhua’ya göre, 13 yılın ardından ilk defa Brunei’ya ziyarette bulunan Çin Devlet Başkanı ve Brunei sultanı arasındaki görüşmeden sonra yapılan ortak basın açıklamasında, “Brunei, Şi’nin ticaret ve altyapıya bağlı iddialı bir uluslararası program olarak başlattığı ‘Kuşak ve Yol’ girişimi konusunda işbirliğini desteklemeye devam edecektir” ifadelerine yer verildi. Çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu 400 nüfuslu muhafazakar devlet, Pekin’in neredeyse tümünün kontrolünü elinde bulundurduğu Güney Çin Denizi’nin bazı bölümlerinde faaliyet göstermeyi talep ediyor.
Ancak Brunei, Çin’in söz konusu bölgedeki rolüne ilişkin alenen bir eleştiride bulunmadı.
Kişi başına düşen milli gelirin (GSYİH) dünyada en yüksek olduğu ülkelerden biri olan Brunei, Çin’in artan nüfuzuna dair herhangi bir hoşnutsuzluk belirtisi göstermiyor. Ancak Çin’in yatırım faaliyetlerinden, özellikle de yoksul ülkelerin borçlarını ödeyemeyeceğine dair endişeler de artmaya devam ediyor.
ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Papua Yeni Gine’deki Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) forumu öncesinde devletlere, Çin’in alt yapıyla ilgili programının arkasında sürüklenmeme uyarısı yaptı. Pence, Pekin’in büyük borçlara neden olacak ‘belirsiz’ krediler sunduğunu söylerken, Şi ise girişiminin “tuzak” olmadığı yönündeki ısrarını sürdürdü.
Öte yandan Kamboçya Başbakanı 19 Kasım’da yaptığı açıklamada, ülkesinin topraklarında yabancı bir askeri üssün kurulmasına izin vermeyeceğini vurguladı. ABD Başkan Yardımcısının bir açıklamasına cevap veren Kamboçya Başbakanı, Çin deniz sahası kurulmasına ilişkin endişelerini dile getirdi.
Kamboçya Başbakanı Hun Sen, Facebook üzerinden de yayınlanan hükümet toplantısı sırasında, “Kamboçya anayasası, topraklarında yabancı güçlerin veya yabancı askeri üslerin bulunmasını yasaklamaktadır” diyerek, sadece Birleşmiş Milletler’in (BM) istisna tutulabileceğini belirtti. Kamboçya’nın Vietnam Savaşı sırasında 1969 yılından 1973 yılına kadar tanık olduğu ABD kampanyasına değinen Başbakan Sen, “Kamboçya’nın, topraklarında savaş başlatacak herhangi bir ülkeye ihtiyacı yok. Aynı şekilde eskiden olduğu gibi Kmerler topraklarında savaşan yabancılara da ihtiyacı yok” ifadelerini kullandı.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre Pekin, Kamboçya’nın güneybatısındaki Koh Kong’da deniz üssü olarak kullanabilecek bir liman inşa etmek için baskı uyguluyor. Bölge, Güney Çin Denizi’ne kolay bir rota sağlayan Tayland Körfezi’ne yakın bir konumda bulunuyor.
Tarihsel sebeplerden dolayı Pekin, söz konusu deniz bölgesinin büyük çoğunluğunu talep ederken, üzerindeki nüfuzunu da sıkılaştırmaya çalışıyor. Önceki dönemlerde bölgede askeri bir üssü bulunan ABD ise, bölgenin tüm gemilere açık olması gerektiğini vurgularken, Koh Kong’da olası bir Çin üssünün kurulmasının bölgesel dengeyi tehdit etmesinden korkuyor.
Aynı şekilde yaklaşık 30 yıldır ülkeye liderlik eden Hun Sen, ABD Başkan Yardımcısından konuya ilişkin bir mesaj aldığını belirtti. Başbakan Sen, “Gerçeği çarpıtan tüm bilgileri reddediyoruz” diyerek, Kamboçya’ya iftira atmak için bir bahane olarak Çinli yatırımcıları ve turistleri kullananları kınadığına dikkati çekti.
Diğer taraftan Kamboçya Başbakanının güçlü bir bölgesel müttefiki olan Çin, son yıllarda en büyük dış yatırımcı olmak için Kamboçya Krallığı’na milyarlarca dolarlık yatırım yaptı. Aynı şekilde ülkede yeni bir havalimanı, otoyol ve altyapı inşası planlıyor. İki ülke çok sayıda ortak askeri tatbikat da gerçekleştirirken Pekin, geçtiğimiz Haziran ayında Kamboçya’ya ordusunu modernize etmek için 100 milyon dolarlık bir fon sağlama taahhüdünde bulundu.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Geng Shuang, Pekin’de düzenlenen bir basın toplantısında, “Çin ve Kamboçya iki dost komşulardır. İki taraf arasındaki işbirliği, şeffaf ve açıktır” ifadelerini kullandı. Shuang, bu durumun üçüncü tarafları hedeflemediğini ve haksız yere eleştirilmemesi gerektiğini de vurguladı.
Çin, Güney Çin Denizi’ndeki tartışmalı küçük adalara askeri üsler inşa etti. Söz konusu güçler, bölgelerdeki balıkçıları ve rakip ülkelerin gemilerini endişelendirirken, Çin Başbakanı Li Keçiang da bu endişeleri ortadan kaldırmaya çalıştı. Keçiang, tartışmalı sularda “davranış kuralına” destek verdiğini açıkladı.
Keçiang, Singapur’daki Güneybatı Asya Ülkeleri Birliği liderlerinin bir zirvesinden önce “Hayır, hegemonya kurmaya veya genişlemeye çalışmayacağız” şeklinde konuştu.
Eleştirmenler ise Çin’in yıllarca askeri üslerini inşa etmek üzere zaman kazanmak için Güneydoğu Asya’daki komşularıyla davranış kurallarını müzakere etmekte kasten çaba harcadığını vurguladı.