ABD’deki mali piyasalar, geçtiğimiz günlerde şiddetli bir şekilde geriledi. Bu da dünyadaki mali piyasalar üzerinde olumsuz ve anlık bir etki meydana getirdi. Analistler ve uzmanlar, bunun temel nedeni olarak federal bankanın faiz oranını yükseltmesini gösteriyordu. Bu da doların daha iyi yatırım fırsatı olmasını zorlaştırdı ve kredi maliyetini yükseltti. Dolayısıyla şirketlerin büyüme oranlarında ‘beklenen bir yavaşlama’ meydana gelecek. Fakat bunun daha önemli ve daha derin boyutları bulunuyor.
ABD doları, Amerika’nın farklı cephanelerindeki en önemli silahlarından biri sayılmaktadır. Bundan dolayı ABD, uluslararası ticarette esas ve öncelikli para birimi olması için doların dünyada yoğun bir şekilde kullanılmasına özen gösteriyor. ABD, 1980’lerde Japonya’nın efsanevi ekonomik gücünün yükseldiği sıralarda Japon Yeni’ni zayıflattı. 1999 yılında Avrupa Birliği (AB), yeni para birimi euroyu uygulamaya koyarak, ABD dolarına ciddi bir rakip olarak hemen devreye girdi. Euro, ülkelerin sağlam para rezervlerinden aktif ve etkin hisseleri kazanmaya başladı. Böylece euro, ticaret, ekonomi ve karşılıklı iş hareketinin bir parçası haline geldi. Örneğin Rusya, Fransa’dan helikopter gemisi satın alıp Belçika’ya doğalgaz sattığı zaman, tüm bu işlemlerin ödemesi euroyla gerçekleşecek. Tüm bu işlemler, ABD dolar mekanizmasından bağımsız olarak yapılacak. Bu da doların ikili işlemlerde en güçlü para birimi olması için ABD Başkanı Donald Trump’ın AB’yi neden parçalamak istediğini tam olarak açıklıyor.
Avrupa Merkez Bankası’nın son istatistiklerine göre dünya borçlanmasının üçte ikisinden fazlası dolarla yapılıyor. Uluslararası mevduat için de bu oran aynı. Altın ve petrolun fiyatı dolarla belirleniyor. Aynı şekilde küresel piyasalarda tedavülde olan temel malların fiyatı da dolarla belirleniyor. Birisi rehin olarak kaçırıldığında fidye dolarla isteniyor. İran ve Kuzey Kore gibi haydut devletler ve DEAŞ, Hizbullah, El Kaide gibi terör örgütleri dolarla işlem yapıyor. Yani doların dünyada öncelikli ve esas para birimi olarak devam etmesi, stratejik bir hedef ve ABD ulusal güvenlik sisteminin bir parçasıdır. Fakat özellikle etkin devletlerde doların hegemonyasının sürmesini reddeden güçler var.
AB Komisyon Başkanı Jean-Claude Juncker, son zamanlarda yaptığı bir açıklamada, “Avrupalı devletlerin Avrupa uçaklarını euro yerine ABD dolarıyla satın almaları büyük bir saçmalıktır” ifadelerini kullandı. Mart ayında Çin, gelecekte petrol sözleşmesini Yuan’la yapacağını söyleyerek piyasalara meydan okudu. Rusya, bu yıl dolar rezervini sürpriz bir şekilde azalttı. Fransa Maliye Bakanı, dolardan tamamen uzak ve bağımsız bir finans aracı istediğini açıkladı. Bilindiği üzere Rusya ve Çin, karşılıklı ticari işlemlerini yerel para birimleriyle gerçekleştirmeye yönelik ciddi bir gayret gösteriyor.
Yine Trump’ın küreselleşme çizgisinden uzak politikası, dolara güveni azalttı. Bu durum, Washington yönetiminin, Çin Yuanı’nın ABD ekonomisine bağlı Meksika’da en önemli ikinci para birimi olduğunu öğrendiği zaman bir gün uykusundan sıçrayarak uyanmasına neden olacak. Bundan dolayı ABD, Meksika’yla olan NAFTA Anlaşması’nı Washington’un yararına olması için daha net bir şekilde yeniden biçimlendirmek istiyor.
ABD’ye göre dolardan vazgeçme meselesi kırmızı çizgileri oluşturuyor. Fakat ABD, Çin, Avrupa ve Rusya gibi uluslararası ekonomi merkezlerinde meydana gelen değişim, makul ve olası bir değişikliğe şahit olacak. Dolar, ABD’nin en önemli silahlarından birisidir. ABD, doları değiştirilemez de facto bir gerçek yapmak için piyasaya çok miktarda dolar sürmeye devam edecektir.
Bu durum böyle sürer mi? Bu, cevaplanmayı bekleyen ucu açık bir sorudur.