Hartum: Ahmed Yunus/Şarku’l Avsat
Güney Sudan Cumhuriyeti’nin ilk Başkan Yardımcısı, muhalif lider Riek Machar Teny 2 yıllık sürgünün ardından ülkesine geri döndü.
Teny, iç savaş nedeniyle halkından özür dileyen rakibi Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit ile imzaladığı barış anlaşması kutlamalarına katılmak için ülkesine dönüş yaptı.
Muhalif lider Teny, olağanüstü halin kaldırılması, tutukluların serbest bırakılması, siyasi etkinlik ve hareket özgürlüğüne izin verilmesi çağrısını yineledi.
Binlerce kişi barış anlaşmasının imzalanmasını kutlamak için Cuba’daki John Garang Meydanı’nda toplanarak, barış şarkıları söyleyip Güney Sudan halkının folklorik kıyafetlerini giyerek halk dansları yaptılar.
Başkent Cuba’daki muhalif lider, yaptığı açıklamada, Cuba’ya dönüşünün amacının barışı sağlamak hususundaki kararlılığını teyit etmek olduğunu söyledi.
Barış sürecini ilerletmek için hareketinin liderlerinden 50’sinin de kendisine eşlik ettiğini belirten Machar Teny, zorunlu ikamet altında olduğu dönemde bile barış için istekli olduğunu kaydetti.
Machar Teny, barış anlaşmasının herhangi bir kabilenin boyunduruğu altında olmayan birleşik bir orduyu netice vereceğini vurgulayarak, yolsuzluğun sona erdirilerek kalkınma için kaynaklara yatırım yapılacağını ve ülke halkına hizmet sunulacağını ifade etti.
Salva Kiir Mayardit halktan özür diledi
Buna karşılık, Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit “düşmanlıkların sona erdiğini” ilan ederek, muhaliflerle arasında gerçekleşen savaşların yol açtığı ıztıraplardan dolayı özür diledi. Ayrıca orduya, polise ve güvenlik güçlerine vatandaşların yollardan ve nehirlerden geçmelerine izin vermeleri talimatında bulunarak, kişisel farklılıkların üstesinden gelmek amacıyla liderler ile sözleştiklerini açıkladı.
Siyasi tutukluların, özellikle de ölüm cezasına çarptırılan Peter Gadet’in serbest bırakıldığını açıklayan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit, paralı asker olduğunu söylediği Güney Afrikalı bir kişinin de ülkesine dönmesi için salıverildiğini belirtti.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre, Machar’ın bu anlaşma kapsamında, üç yıllık bir geçiş dönemi için mayıs ayında başkan yardımcısı olarak görevini tekrar kazanması bekleniyor.
Riek Machar Teny, Temmuz 2016’da Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da imzalanan barış anlaşmasının bozulmasından bir gün sonra başkentten kaçmış ve o günden bu yana Cuba’yı ziyaret etmemişti.
Öte yandan, Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir tören sırasında yaptığı konuşmada, barış anlaşmasının siyasi liderlerin mülkü olmadığını; bilakis anlaşmanın sahibinin Güney Sudan halkı olduğunu söyledi ve barış süreci nihayete erdirilene dek Güney Sudan’ın yanında olacağını teyit etti.
Güney Sudan’ın en büyük üniversitesi olan Cuba Üniversitesi, barış ve diplomasi alanındaki bilinen çabaları dolayısıyla fahri doktora takdim ederek Sudan Cumhurbaşkanı Beşir’i onurlandırmaya karar verdi.
Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit ile muhalif lider Riek Machar Teny arasındaki son barış anlaşması, eylül ayında Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da düzenlenen 33. Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısı sırasında imzalandı. Söz konu anlaşma, Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit ile yardımcısı Riek Machar arasında 2013 yılının Aralık ayı ortalarında patlak veren bir iç savaşa son verdi.
Daha sonra Riek Machar Teny ve Salva Kiir’in mensup oldukları Nuer kabilesi ile Dinka kabilesi arasındaki bir savaşa evrilen iç çatışmalar, 400 binden fazla insanın ölümüne ve 4 milyondan fazla insanın yerinden olmasına yol açmıştı.
Başkan Salva Kiir Mayardit, Hartum’dan gelen Machar’ı Cuba havaalanında karşıladı ve eski hasımları ile barış anlaşmasının imzalanması vesilesiyle düzenlenen bir törene katılarak beş yıldan fazla süren bir düşmanlığı sona erdirdi.
Kutlamaların ardından Cuba’da kalıp kalmayacağını teyit etmeyen Machar, güvenliğine ilişkin duyduğu endişeleri dile getirdi.
Machar’ın önderlik ettiği muhalif grubun sözcülerinden Lam Paul Gabriel, Cuba’daki liderlerinin güvenliği konusunda endişeleri olduğunu dile getirerek, “Ama gerçek şu ki barış için buradayız. Yapmaya çalıştığımız şey güven inşa etmektir. Bu yüzden yanında askerler olmadan ayrılabilir ve politikacıların eşliğinde gidebilir” açıklamasında bulundu.
Machar, hükümet kuvvetleri ile isyancı güçler arasında yaşanan ve yüzlerce kişinin ölümüne sebep olan şiddetli savaşlardan sonra Mart 2016’da Cuba’dan kaçmak zorunda kaldı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne yürüyerek ulaşan Machar hakkında IGAD ülkeleri tarafından zorunlu ikamete mecbur bırakıldı.
Güney Sudan, Sudan Halk Kurtuluş Hareketi’nin (SPLM) Hartum hükümetine karşı savaşı yürüttüğü 22 yıllık bir iç savaştan sonra 2011’de bağımsızlığını kazandı. Güney Sudan’ın bağımsızlığını kazanmasından iki yıl sonra çatışmalar yeniden alevlendi ve savaşı sonlandırmaya yönelik yapılan birçok anlaşma başarısız oldu. Savaşlar sırasında yaklaşın 380 bin kişi hayatını kaybederken, ülke nüfusunun yaklaşık üçte birini teşkil eden 12 milyon insan yerinden oldu. Savaşlar ayrıca ülke ekonomisinin bağlı olduğu petrol üretiminin bozulmasına yol açtı ve ülkenin çoğu bölgesinde kıtlık yaşandı.