Lonra/Mustafa Sırrı
Güney Sudan’da savaşan taraflar, dün yetki paylaşımı anlaşması için ön protokolü imzaladı. Muhaliflerin lideri Riek Machar, yeniden Başkan Yardımcılığına getirildi.
Hartum, bölgedeki çatışmayı sona erdirmek için gösterdiği bölgesel çabaların bir parçası olarak geçtiğimiz Haziran ayından beri Kiir ve Machar arasındaki barış görüşmelerine ev sahipliği yapıyor. İki taraf, kuvvetlerini yerleşim bölgelerinden çekerek daimi ateşkes uygulama konusunda anlaştı. 7 Temmuz’da yetki paylaşımı konusunda da anlaşan taraflar, içeriğine ilişkin anlaşmazlıklar nedeniyle mutabakatı belirlenenden daha geç bir tarihte imzalandı.
Dışişleri Bakanı ed-Derdiri Ahmed, Hartum’da gerçekleştirilen imza töreni sırasında, dün imzalanan ön protokolü takip edecek olan nihai anlaşmanın 5 Ağustos’ta imzalanacağını belirtti. Ahmed, “Geçiş dönemi boyunca bekleyen tüm sorunların ele alınması için bir yetki paylaşımı belgesi imzalandı. Silva Kiir, Güney Sudan’ın Devlet Başkanı olmaya devam edecek. Riek Machar ise Başkanın Başyardımcısı olarak görev yapacak. Devlet Başkanı’nın diğer siyasi gruplardan da olmak üzere 4 yardımcısı olacak” şeklinde konuştu.
Anlaşma, Güney Sudan hükümeti, Riek Machar liderliğindeki silahlı ana muhalefet, muhalif ittifakında bulunan bazı partilerin üyeleri ve sivil toplum kuruluşlarının da katılımı ile Hartum Yüksek Güvenlik Akademisi’nde imzalandı. İktidardaki Halk Hareketi eski Genel Sekreteri Pagan Amum liderliğindeki eski siyasi tutuklular grubu ve muhaliler ittifakındaki bazı gruplar ise anlaşmayı imzalamaktan kaçındı.
Sudan Dışişleri Bakanı, anlaşmayı Sudan hükümeti adına, Afrikalı arabuluculuk ajansı IGAD temsilcisi ile birlikte şahit olarak imzaladı.
Geçiş hükümeti için 3 ay süre
Anlaşmanın imzalanmasının ardından taraflara 36 ay süreyle görev yapacak yeni bir geçiş hükümeti kurmaları için 3 ay süre tanınacak.
Öte yandan Sudan Dışişleri Bakanı Ahmed, il ve ilçelerdeki yetkilerin nasıl paylaşılacağı konusunun hala çözümlenemediğini belirtti. Anlaşmaya varıncaya kadar müzakerelerin devam edeceğini söyleyen Ahmed, bazı muhalif grupların anlaşmayı reddettiğini, ancak onlarla da görüşmelerin sürdürüleceğini ifade etti.
Dışişleri Bakanı, 35 bakandan oluşan yeni bir kabinenin kurulmasına karar verildiğini aktardı. Mevcut hükümete 20 bakanlık verilirken, Riek Machar liderliğindeki muhalefet 9 bakanlık aldı. Muhalif ittifakı 3 bakanlığın sahibi olurken, Eski Tutuklulara 2, siyasi güçlere de 1 bakanlık verildi. Anlaşma ayrıca 550 milletvekilinin Yasama Konseyi’nin (parlamento) kurulmasını da öngörüyor. Hükümet 330 sandalyeye sahip olurken, Machar grubuna 123, Muhalif İttifaka 50, diğer siyasi güçlere 30, Eski Tutuklulara ise 10 sandalye verildi.
Eyaletler ve sınırların belirlenmesi
Ahmed, ülkede ayrıca illerin sayısını belirlemek üzere bağımsız bir komite oluşturulacağını belirtirken, partilerin Güney Sudan’daki sınırlar ve eyaletlerin sayısı konusunda anlaştıklarını kaydetti. Sudanlı arabulucu ekip, sınırların belirlenmesi için bir mekanizmayı içeren özel bir teklif sundu.
Muhalefet, geçtiğimiz hafta çoğunluğu yabancılardan oluşacak bir Eyaletler Sınır Komisyonu oluşturma konusunda arabulucular tarafından sunulan taslak anlaşmayı reddetmişti. Yeni öneri, 15 kişilik bir komisyonun, muhalif grupların reddettiği 32 eyaletin geleceğini belirlemesini içeriyor. Yeni teklifte 5 üyenin mevcut hükümetten, 2’sinin Machar hareketinden, birer kişinin de muhalifler ittifakı, STK’lar ve Eski Tutuklulardan olması önerildi. Diğer üyelerin de Afrika Birliği’ndeki Nijerya, Tanzanya, Cezayir, Çad ve Güney Afrika ülkelerinin temsilcilerinden oluşması teklif edildi.
Benzer bir anlaşma 2015 yılında da imzalanmış, ancak takip eden dönemde başarısızlığa uğramıştı. Anlaşma kanlı bir savaşla sona ermiş, Machar sürgüne gönderilmişti.
Kiir’in eski yardımcısı Machar’ı, kendisini devirmek için komplo kurmakla suçlamasıyla Güney Sudan’da savaş patlak verdi. Savaş nedeniyle on binlerce kişi hayatını kaybetti, milyonlarca kişi ise göç etmek zorunda kaldı.
ABD barıştan şüpheli
Öte yandan Beyaz Saray yaptığı açıklamada, ABD’nin Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir ve isyancı lideri Reak Machar’ın, 2013’ten beri savaştan etkilenen ülkeye barış getirmesi için gereken liderlik özelliklerine sahip olduklarından şüphe duyduğunu belirtti. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, barış görüşmelerinin daha kapsayıcı olması gerektiği de ifade edildi.
İngiltere ise dün vatandaşlarına Güney Sudan’daki savaş nedeniyle ülkeye seyahat etmemeleri yönünde uyarıda bulundu. İngiltere’den yapılan açıklamada, hükümet tarafından resmi bir sokağa çıkma yasağı bulunmadığı fakat İngiltere Büyükelçiliği ve uluslararası örgütlerin ülkede yalnız gezmenin tehlikeli olduğunu bildirdiği belirtildi.
Londra, seyahat etmek isteyen vatandaşlarından başkent Juba’ya gitmeden önce Nairobi’deki İngiliz büyükelçiliğine gitmelerini talep ederek, “Yerel güvenlik koşullarına dikkat edin, yerel medyayı izleyin ve güvenli bir yerde kalın” tavsiyelerinde bulundu.