Irak’ın kuzeydoğusundaki Süleymaniye kentinin 83 kilometre güneyindeki Halepçe kentinde, 16 Mart 1988 tarihinde, dönemin Irak yönetimine bağlı kuvvetler tarafından düzenlenen ve binlerce sivilin ölümüyle sonuçlanan kimyasal saldırının 30’uncu yıldönümünde anma törenleri düzenlendi.
Yaklaşık 200 bin nüfusa sahip kent sakinlerinin büyük çoğunluğu, anma törenine katılırken, törende katliam kurbanlarını anmak için siyah giysiler giyinerek, kurbanların fotoğraflarını taşıdılar.
Irak-İran savaşının son yıllarında, bundan 30 yıl önce gerçekleşen Halepçe katliamı, modern tarihin bir devlet tarafından kendi halkına karşı kimyasal silah kullanılan ilk olayı olma özelliği taşıyor.
Halepçe’de katliam için anma töreni
İran sınırına yakın Halepçe kentinin İran’a bağlı kuvvetler tarafından, bölgedeki Kürt grupların desteğiyle işgal edilmesini bahane eden dönemin Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin’e bağlı kuvvetler, 16 Mart 1988 günü, Halepçe kentine kimyasal hardal ve siyadin gazı kullanarak hava bombardımanı düzenledi. Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nin (IKBY) resmi verilerine göre, bombardıman sonucunda çoğunluğu kadın ve çocuk olmak üzere 5 bin sivil öldü. Binlerce sivil ise maruz kaldıkları kimyasal gazın etkilerini hala taşıyor.
Halepçe katliamı, IKBY’nin kurulduğu 1992 yılından bu yana her yıl katliamın yıldönümünde düzenlenen resmi törenlerle anılıyor. Törenler, kent girişinde kurulan anıt ve kurbanların mezarları önünde gerçekleştiriliyor.
Bu yıl düzenlenen Halepçe katliamını anma törenleri, Irak Parlamentosu Genel Sekreteri Mehdi el-Alkani’nin katılımıyla gerçekleşti. Törene Başbakan Haydar el-İbadi’yi temsilen katılan el-Alkani, burada yaptığı konuşmada, “Irak hükümeti, Halepçe katliamından ortak yaşam kültürü çıkaracaktır. Hükümet, bu yılın Nevruz Bayramı gelmeden IKBY sakinlerine mevcut sorunların çözümü için iyi haberler verecek” dedi.
Yaralılar hala katliamın izini taşıyor
30 yıl önce meydana gelen kimyasal katliamdan sağ kurtulan mağdurlardan biri olan Fatıma Muhammed, dün düzenlenen anma törenine katliamda yitirdiği akrabalarının fotoğraflarıyla katıldı. Töreni izlemeye gelen gazetecilere konuşan Fatima Muhammed, “Kimyasal gazların etkisi nedeniyle hala nefes darlığı çekiyorum. Bugüne kadar acılarım devam ediyor ve hala ilaç kullanıyorum” dedi.
Törene katılan katliam kurbanları aileleri, kimyasal saldırıda ölenlerin mezarlarını ziyaret ederken, mezarların üstüne Kürdistan bayrağının renkleri olan Sarı, Kırmızı ve Yeşil renkli çiçekler yerleştirdi.
Kurbanların yakınları Erbil ve Bağdat yönetimlerine tepkili
IKBY’nin başkenti Erbil’de de Halepçe katliamını anma törenleri vardı. Tören kapsamında Halepçe kurbanları için yapılan bir dakikalık saygı duruşunda kentte hayat adeta durdu.
Erbil’deki anma törenine katılan Halepçe Katliamı Kurbanları Derneği Başkanı Lokman Abdulkadir, törende yaptığı açıklamada, “Bugün, eski rejimin geleneklerini sonlandırmasını ve yaralarımızı sarmasını beklediğimiz Irak hükümetine güçlü bir mesaj gönderiyoruz. Maalesef beklentilerimiz hiçbir şekilde gerçekleşmedi. Değişen sadece yüzler oldu ancak Bağdat’ın sivillere yönelik politikalarında hiçbir değişim olmadığı gibi daha fazla şiddetlendi” ifadelerini kullandı.
Abdulkadir, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, şunları söyledi; “Katliama karşı sessiz kalan ve hala katliamın izlerini üzerinde taşıyan sivillerin yaşadığı acılara kayıtsız kalan uluslararası topluma hitabımız sadece sitemden ibarettir. En büyük sorumluluk ise IKBY’ye düşmektedir. Erbil yönetimi, katliam kurbanlarını ve yaralıları bir yıldır görmezden gelerek ihmal ediyor. Son iki yıl içinde katliamda yaralanan iki kişi daha öldü. Onlarla birlikte katliam sonrası ölen yaralıların sayısı 104’e yükseldi.”
IKBY, Halepçe katliamının 22’inci yıldönümü olan 2010 yılında, Halepçe beldesini kent statüsüne yükseltmek için söz vermiş ve 2015 yılında buna ilişkin kararı parlamentodan çıkararak Halepçe’yi resmen il ilan etmişti. Ancak o tarihten beri Halepçe’nin il statüsüne girmesi için gerekli işlemler ne Erbil ne de Bağdat yönetimi tarafından yapılmadı.
“Benzer katliamlara bir daha asla izin vermeyin”
Halepçe katliamının yıldönümü münasebetiyle bir açıklama yayınlayan IKBY ise Irak merkezi hükümetine mağdurlara tazminat verilmesi ve Halepçe’nin yeniden imarı için çağrıda bulundu. IKBY tarafından yapılan açıklamada, uluslararası toplumdan, “Dünyanın başka hiçbir yerinde Halepçe benzeri bir trajediye izin vermemesi” çağrı yapıldı.
Katliamın sorumlusu idam edildi
Katliamın sorumlusu olarak bilinen Saddam’ın amcaoğlu Ali Hasan el-Mecid, Halepçe katliamından sorumlu olduğu gerekçesiyle idama mahkum edilmişti. El-Mecid, 2010 yılının Ocak ayında idam edilirken, yaptıklarından dolayı pişman olmadığını söylemişti.
Irak merkezi yönetimi, 2012 yılında el-Mecid’in idam edildiği ipi Halepçe Belediyesi’ne teslim etti.
Eski Irak Başkanı Saddam Hüseyin ise 2006 yılında, 148 kişinin öldürüldüğü Duceyl katliamından sorumlu tutularak idam edilmişti. Saddam’ın idamıyla birlikte, Enfal katliamı davası olarak bilinen dava sonuçlanmıştı.