İran’ın farklı bölgelerinde yüzlerce işçinin greve gitmesinden birkaç gün sonra İran Dini Rehberi Ali Hamaney, internet sitesinde kitlesel gösteriler hakkında bir açıklama yayınladı. Ekonomik durumun kötüleşmesine karşı çıkan işçi hareketlerinin yayılması konusunda uyarıda bulundu. İran Cumhurbaşkanı Vekili İshak Cihangiri, ülkesinin içten ve dıştan ‘olağanüstü’ zorluklarla karşı karşıya kaldığını söyleyerek rejimin eski dengesini geri getirebilmek için İranlı taraflara ulusal diyalog çağrısında bulundu.

İran’da grevler son günlerde yeniden başladı. Önceki gün Ahvaz, Batı ve Merkez Azerbaycan ve Luristan bölgeleri işçilerin geniş çaplı gösterilerine sahne oldu. Gösterilerin çıkış sebebi ise İranlıların yılbaşı ve Nevruz tatillerine hazırlandığı bir zamanda maaşların gecikmesiydi.

Hamaney, işçi liderlerine hitap ettiği konuşmasında üç hafta önce sendikalarla gerçekleşen buluşmasından yola çıkarak üstü kapalı bir şekilde işçi hareketlerinin yayılması konusunda uyardı. Konuşması boyunca işçi çevresini rejime karşı kışkırtmak için çalışan odaklara dönük uyarısını defalarca yineledi ve ‘devrimin düşmanlarının en başından bu yana işçileri gözüne kestirdiğini’ vurguladı.

Açıklamarının söz konusu dönemde neden engellendiğini açıklamadığı gibi şu an neden yayınlandığına da açıklık getirmedi. Ancak İran Dini Rehberi, yayınlanmayan hassas açıklamalarını genellikle ülkenin yaşadığı koşullar göz önüne alınarak yaptığını söylüyor.

Hamaney’in 3 hafta önceki açıklamalarının engellenme sebebi olarak yetkililerin gösterilere dair yürüttüğü çalışmalar gösteriliyor.

Hamaney, geçen mayıs ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından yaşam koşullarının Ruhani hükümetinin ikinci döneminin öncelikleri arasında yer almasını talep etmişti.
İran 2018 yılına hayat pahalılığı gerekçesiyle başlayan kitlesel gösterilerle girdi. İşçi grevleri ve gösteriler, yaşam standartlarının gerilemesi ve finans kuruluşlarının batmasına yönelik tepkiydi.

İşçi sendikaları, gösterilerin maaşlarının ve ödemelerin gecikmesi ve işverenlerin işçilere karşı sorumluluklarını yerine getirmemesi sonucunda ortaya çıktığını söylüyor.

Bu ayın başlarında İran Başkanlık Araştırma Merkezi, İranlıların yüzde 80’inin mevcut durumdan memnun olmadığını gösteren anketinin sonuçlarını yayınladı. Şiddetini artırmasının öngörüldüğü gösterilerin tekrarlanmaması için İranlı üst düzey yetkililere gerekli düzeltmelerin acilen yapılması önerisinde bulundu.

Geçen hafta Tahran’ın kuzeyindeki Pasdaran bölgesi, tarikat mensupları ile güvenlik güçleri arasında meydana gelen çatışmalarda şiddet sahnelerine tanıklık etti. Gösteriler, güvenlik güçlerinden 5 kişinin ölümüne ve en az 360 kişinin tutuklanmasına yol açmıştı.

Hamaney açıklamasında işaret parmağını rejim düşmanlarına salladı ve “Düşmanların başlıca işlerinden biri, işçileri kışkırtmak ve fabrikaları durmaya zorlamaktır. Ancak işçiler tüm bu yıllar içerisinde düşman karşısında kararlılık, cesaret ve dindarlıkla durarak onları püskürttüler” ifadelerini kullandı.

Hamaney, geçen hafta düzenlenendevrimin 39. yılını kutlama törenlerinden sonraki ilk konuşmasında ‘rejimin farklı alanlarda ilerleme kaydettiğini ancak sosyal adaleti gerçekleştirme konusunda başarısız’ olduğunu söyleyerek İranlı yetkilileri halktan özür dilemeye çağırdı.

Gösteriler sürüyor

Ahvaz dün, İran’da son aylardaki en şiddetli işçi gösterisine sahne oldu. İran basınına göre Ahvaz Çelik Şirketi’nden yaklaşık 5 bin işçi valiliğin önünde durarak maaşlarının 3 aydır gecikmesinden dolayı maddi tazminat talebinde bulundu.

Şirket, işçilerinin gösteri nöbetleri devam ederken İran haber ajansları, Luristan, Batı ve Merkez Azerbaycan bölgesindeki çelik şirketlerinde de benzer gösterilerin meydana geldiğini duyurdu.

İLNA haber ajansı, Ahvaz Valiliği’nden Gulamrıza Şeriati’nin ‘İçişleri Bakanlığı’nın Ahvaz’da ve birkaç İran şehrindeki çelik şirketleri meselesini takip ettiğini’ söylediğini aktardı. Ajansın haberine göre İçişleri Bakanlığı gösterilere son vermek için işçi temsilcileriyle bir toplantı yapmayı tasarlıyor.

Şeriati, İçişleri Bakanlığı ile birlikte çelik şirketinin 4 bin işçisinin durumunu takip edeceklerini duyurdu. Ayrıca şirketin mali sorunlarına özelleştirmenin sebep olduğunu dile getirdi.

İLNA haber ajansının aktardığına göre İran Cumhurbaşkanı Vekili İshak Cihangiri de dün ülkesinin ekonomik, toplumsal, kültürel ve siyasi alanlarda içten ve dıştan ‘olağanüstü’ baskılarla yüz yüze geldiğini ifade etti. Cihangiri ayrıca tüm bu meydan okumalara rağmen ülkenin stratejik konumundan, doğal kaynaklardan ve insan gücünden faydalandığını sözlerine ekleyerek bu meydan okumalara karşı çalışmanın yanı sıra ‘rejimin sosyal dengesinin geri kazanılması’ için de kafa yormaya davet etti.

Cihangiri, Cumhurbaşkanı’nın devrimin yıldönümünde yaptığı açıklamalara işaret ederek sosyal dengenin geri getirilmesini rejim için ‘hayati bir mesele’ olarak değerlendirdi. Çeşitli hizipler, siyasi gruplar, hükümet ve İran elitleri arasında ulusal bir diyalog başlatılmasının gerekliliğini vurguladı.

Cihangiri, İran Milli Kütüphanesi’nin açılışının 80. yılı münasebetiyle düzenlenen bir törende, “Diyalogu gündemimizden çıkarıp toplumun omuzlarına büyük bir yük bırakan çatışma ortamına yönelmiş olmamız gerçekten üzücü” açıklamasında bulundu.

İran Meclisi Ekonomi Komisyonu Sözcüsü Muhammed Rızapur İbrahimi de parlamentoda 100 vekilin imzasına ulaştıktan sonra dün ikinci defa Ruhani’nin mecliste sorgulanması talebini ilan etti.

Meclis Başkanlığı, Ruhani ile olan görüşmeleri başlatmak için konuyu Ekonomi Komisyonu’na devretti. İki haftadan az bir süre içinde gelen bu ikinci talep, soruşturmanın engellenmesi için son çaba olarak kabul ediliyor.

İran Cumhurbaşkanı’nın soruşturmanın geri çekilmesi için milletvekillerinin sorularına ikna edici cevaplar sunması gerekiyor. Fars haber ajansı İbrahimi’nin “İkinci sorgu beş temel eksen üzerinde olacak: Mal ve para kaçakçılığında hükümetin yetersiz kalışı; devam eden banka yaptırımları, işsizlik; ekonomik durgunluk ve ulusal para biriminin değerinin düşerek döviz piyasasının dalgalanması” dediğini aktardı.

Ekonomi Komisyonu sözcüsüne göre Komisyon, İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi’ne seslenerek yetkililerden Meclis Komisyonu’nun sorularına cevap vermelerini istedi.