Erbil/İhsan Aziz
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) yaşayan halk, yaklaşık 30 yıldır kronikleşen bir sorunla karşı karşıyalar. Her yıl bu dönemlerde yerel pazarda yakıt fiyatlarında büyük bir artış yaşanıyor. Yetkililer her yıl bu durumu çözme sözü vermesine rağmen sorun hala devam ediyor. Bununla birlikte gelecekte çözülebileceğine dair herhangi bir işaret olmayan bu sorun, daha da kötüye gidiyor.
Kış mevsiminin bölgeye olumsuz etkisi
Sağanak yağışlar ve şiddetli kar yağışı ile sert bir iklime sahip olan IKBY’ye kış aylarının gelmesiyle birlikte petrol ve türevlerinin fiyatları yükseliyor. IKBY’de bir litre benzinin fiyatı 1 dolara yükselirken Bağdat ve Irak’ın diğer vilayetlerinde bu rakam yarım doların altında seyrediyor. Gaz yağının (kerosen) varil fiyatı şuan için 110 dolar civarında. Ancak durum böyle devam ederse kışın daha da aratacağa benziyor. Bu fiyatlar, IKBY’nin yaklaşık beş yıldır yaşadığı ekonomik krizin getirdiği yükün altında zaten ezilen bölge vatandaşlarını daha da zora sokuyor.
Erbil Merkez İlçesi Kaymakamı Nebez Abdulhamid, bölgedeki petrol ve türevlerinin fiyatlarındaki bu çılgın artışın nedenlerini, federal hükümetinin bu gibi ürünlere doğrudan desteğinin kaybedilmesi ve arz-talep ilkesi olarak açıklıyor.
Kaymakam Abdulhamid, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, “Bu durum, DEAŞ’a karşı yürütülen savaşın yüküyle federal hükümetin petrol ve türevleri için verdiği desteği iptal etmek zorunda kalması ve yaklaşık 5 yıldır IKBY’nin Irak’ın genel bütçesindeki payının kesmesi sebebiyle yaşanan ekonomik krizin getirdiği yansımalardır. Bununla birlikte bu ürünlerin kontrolü özel sektörün elinde bulunuyor. Bu da piyasadaki mevcut miktarların talebi karşılayamaması ve böylece fiyatların yükselmesine neden oluyor” ifadelerini kullandı.
Bu artışın küresel piyasalardaki yüksek ham petrol fiyatlarına da bağlı olduğunu belirten Abdulhamid, “IKBY hükümeti, öncelikle çalışanlarının maaşlarını ödemeye odaklanıyor. Bu yüzden ham petrolü dünya piyasalarına ihraç ederek elde ettiği gelirleri maaşları ödemek için kullanmak zorunda kalıyor. Bu nedenle IKBY hükümeti, yerel pazarın ihtiyacını karşılamak için Erbil ve Süleymaniye’deki iki ana rafineriyi iç piyasaya yönlendiremiyor” şeklinde konuştu.
IKBY hükümetinin şu anda Irak Petrol Bakanlığı ile koordineli olarak bölgenin soğuk kesimlerindeki vatandaşlara yakıt sağlama arayışı içerisinde olduğunu söyleyen Abdulhamid, ilk aşamada bu bölgelere varil başına 45 dolara kadar sübvansiyonlu fiyatlarla yakıt dağıtıldığını kaydetti.
İran’ın etkisi
Öte yandan Erbil’de yakıt satışı yapan 39 yaşındaki Zübeyr Abdurrezzak, Şarku’l Avsat’a, yakıt fiyatlarının artışıyla ilgili birçok neden olduğunu bunlarında başında da, İran’daki ekonomik kriz sebebiyle İranlı yetkililerin IKBY’ye petrol ve türevlerinin ihracatını kesmesi ve tüccarların yüksek maliyetler yüzünden uzak ülkelerden yakıt ihraç edememesinin geldiğini söyledi. Kürt tüccarların Bağdat ve Kerkük’ten ‘yasadışı yollarla’ yani ‘kaçak’ olarak IKBY’nin şehirlerine getirdiği miktarın bölgedeki ihtiyacı karşılayamadığına dikkati çeken Abdurrezzak, bu durumun da komisyoncuların ve tüccarların özellikle rekabetin olmadığı zamanlarda fiyatları istedikleri gibi kontrol etmelerine olanak sağladığına işaret etti.
IKBY nüfusunun büyük bölümü, fiyatların artmasından Erbil ve Bağdat yönetimini sorumlu tutuyor. Bölge halkı, Erbil ve Bağdat yönetimini, kış aylarının gelişiyle insanların yakıt ihtiyacının artmasını fırsat bilerek kar etmeye çalışmakla suçluyor.
Memur olan 40 yaşındaki Serbaz Halil, Şarku’l Avsat’a, bu krizde doğrudan sorumluluğu olduğunu söylediği IKBY hükümetinin her yıl tekrarlanan bu kronik ikilemi bir sonraki yıla taşıdığını söyledi. Halil, “Bölgede iki devasa rafineri ve bölgedeki nüfusun ihtiyaçlarını aşan üretim kartları var. Hükümet, vatandaşların sübvansiyonlu fiyatlarla yakıt ihtiyacını karşılayabilir. Ancak petrol ve türevlerini daha fazla kar elde etmek için kasten ticari pazarlarda satıyor” dedi.