Bağdat/Şarku’l Avsat
Ülkenin elektrik sektörünü korumak isteyen Irak, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarından 45 gün muafiyet aldı.
İran petrolü ile ürünlerini hedef alan ABD yaptırımlarının yürürlüğe girmesi ile birlikte enerji sektörü ve tüketim ürünlerinde İran’a bağlı olan Irak için yeni bir adım atıldı. Bağdat’ın, Tahran-Washington krizinin kurbanı olacağı yönünde endişelerin hâkim olmaya başladığı bir süreçte Irak, ABD yaptırımlarından muafiyet almayı başardı. ABD’nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook iki gün önce yaptığı açıklamada, “İran’dan ithal ettiği elektriğin bedelini ödemeye devam edebilmesi için Irak’a muafiyet verdik” ifadelerini kullandı.
Iraklı bir kaynak Fransız Haber Ajansı’na (AFP) yaptığı açıklamada Irak’ın söz konusu muafiyeti belirli şartlar karşılığında aldığını söyledi. Kaynak, “ABD, İran petrolü ve doğalgazının kullanımını durdurmaya yönelik kademeli bir çözüm bulmamız için bize 45 günlük bir süre verdi. Ancak biz ABD tarafına kendi kendimize yetebilmemiz ve alternatif bulabilmemiz için 4 seneye ihtiyacımız olduğunu ilettik” dedi.
Kaynağın aktardığına göre Irak, söz konusu muafiyeti, Beyaz Saray yetkilileri ve ABD Hazine Bakanlığı temsilcileri arasında gerçekleşen müzakereler sonucunda karara bağladı.
Iraklı yetkililer kriz nedeniyle ülkenin kırılgan ekonomisinin çökmemesi için ABD ve İranlı yetkililer ile aylar süren müzakereler gerçekleştirdi.
Avrupa Barış Enstitüsü’nde kıdemli danışman olan Nesibe Yunus AFP’ye yaptığı açıklamada, “Muafiyet özel bir şart karşılığında Irak’a verildi. Şart İran elektriğinin kullanımın nasıl durdurulacağını içeriyor. Iraklılar bu muafiyeti alabilmek için kısmi bir yol haritası sundular” dedi.
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, Bağdat’ın çıkarlarını korumak için iki tarafla da görüşmeler yaptıklarını ifade ederken, Salı günü gazetecilere yaptığı açıklamada “Irak yaptırımların bir parçası değil. Önceliğimiz çıkarlarımız” ifadelerini kullandı.
Irak ile ABD güvenlik ve siyaset alanında aralarında güçlü bir koordine sağlarken, ülke ekonomisi büyük ölçüde İran ekonomisine bağlı konumda. Irak sanayisi, ABD’nin 90’ların başında başlattığı uluslararası ambargo ve 2003’teki Irak işgalinden sonra çok az miktarda ürün üretebildi.
Buna ek olarak konserve yiyeceklerden halılara ve arabalara kadar İran ürünleri Irak pazarını kontrol altına almış durumda. Irak’ın İran’dan 2017 yılında hidrokarbon dışında ithal ettiği ürünlerin maliyeti 6 milyar dolara ulaşırken, İran, Irak’ın en büyük ikinci ithalatçısı durumunda. Irak’taki 39 milyon kişiye göre de önemli olan konu ülkelerinin elektrik sektöründe İran’a bağlı olması.
Irak’ta elektrik eksikliğinden dolayı bazı bölgelerde 20 saat süren kesintiler yaşanıyor. Geçtiğimiz yaz ayında Irak’ta yapılan ve haftalarca süren protesto gösterilerinin arkasında yatan sebebin yaşanan elektrik kesintileri olduğu ifade edildi. Bu elektrik sıkıntısını gidermek için Irak, Tahran’dan elektrik ithal ediyor ve İran’dan direkt olarak bin 300 megavat elektrik satın alıyor. Irak’ın bu bağımlılığı İran’ın çıkarlarına uyum sağlarken, Tahran’ın bölgedeki etkisini azaltmak isteyen Washington’un hoşuna gitmiyor.
Irak’ın üzerinde durduğu sorunlardan birisi de, petrol çıkarımı esnasında yanan gaz. Dünya Bankası verilerine göre Irak’ın bu yolla yıllık kaybı 2.5 milyar dolara ulaşıyor ki bu Irak’ın doğalgazdan elektrik üretimi boşluğunu kapatabilecek bir miktar.
Irak, Ocak ayında ABD’li enerji şirketi Orion ile güneydeki petrol bölgesinden gaz çıkarılması konusunda bir anlaşma imzalamıştı. Bağdat yönetimi bunu takiben, Amerikan General Elektrik firması ile Ekim ayında elektrik sektörünün onarımı konusunda da bir anlaşma imzalarken, Alman Siemens şirketi ile de benzer bir anlaşma yapmıştı. AFP’ye açıklamalarda bulunan kaynak General Elektrik şirketinin ABD-Irak müzakerelerinde Bağdat’a önerilen şirketlerden biri olduğunu söyledi.
Ancak Irak’ın İran’ı rahatlatması ve ona ABD yaptırımlarından bir çıkış yolu sağlaması gerek. Nesibe Yunus, “İranlılar yaptırımların etkisinden kurtulmak için gayri resmi yollara başvuruyorlar. Bunların arasında Irak borsası ve kaçakçılık yoluyla döviz elde edilmesi de bulunuyor” ifadelerini kullanarak Irak’ın bu faaliyetlere göz yumduğunu tahmin ettiğini belirtti. Tüm bunların yanında Irak, İranlı yetkililerle doğrudan görüşme gerçekleştirmeleri için daha fazla zaman veriyor. Bu görüşmeler çerçevesinde İran’ın Bağdat Büyükelçisi İrec Mescidi Irak’ın yeni Maliye Bakanı Fuad Hüseyin ve Elektrik Bakanı Luay el-Hatip ile 2 gün önce bir araya geldi. Söz konusu görüşmede ilerleyen süreçte enerji alanında sağlam işbirliği yapılması üzerinde anlaşılırken Mescidi, toplantıda İran’ın Irak’taki rolü için, “Irak’ın bize ihtiyacı olduğu gibi bizim de Irak’a ihtiyacımız var” ifadelerini kullandı.