ABD ile İran arasındaki kriz sürüyor. Tahran’daki kaynaklardan yapılan açıklamalarda İran’ın gerilime neden olan nükleer anlaşma konusunda Trump yönetimiyle uzlaşma yolunda adımlar attığı belirtildi. İran, bir dizi yeni teklifi Washington’a iletmesi için Umman’dan talepte bulundu.
‘Kapsamlı Ortak Eylem Planı’ olarak bilinen anlaşmanın hedefinde nükleer programını durdurması halinde İran’a yönelik yaptırımların geçici olarak kaldırması var. Tahran’ın talebi doğrultusunda İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in Ummanlı mevkidaşı Yusuf bin Alevi ile görüşeceği belirtiliyor. ABD’den yapılan açıklamalar ise tansiyonu daha da yükseltiyor. ABD Başkanı Donald Trump, İran’ın anlaşmanın özünü ihlal ettiğini yineledi.
Yaptırımların geçici olarak kaldırılmasına ilişkin talebini 15 Elim’e kadar kongreye iletmeye hazırlanan Trump’ın anlaşmaya dair üç ana başlıkta itirazı olduğu belirtiliyor. Trump’ın öncelikli itirazı, Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın 10 ila 30 yıllık bir süreç içerisinde tüm yaptırımların kalkmasını öngören maddesine yönelik. Zira İran’ın önerdiği yeni uzlaşı formülünde sürenin kaldırılması var. Ancak yaptırımların herhangi bir süre belirtilmeden tamamen kaldırılmasının İran’ın performansına bağlı olduğu kaydediliyor.
Trump’ın ikinci itirazı, İran’ın nükleer projesinin askeri tarafının yeniden başlamasına kapı açılması. Zira Tahran’ın Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nın ek protokollerini onaylamaması Washington’da endişeye neden oluyor. Zarif, parlamentonun ek protokoller meselesini mart 2018’den önce hızlı bir şekilde görüşmeye açmasına çalışıyor. Ayrıca, İran ve 5+1 ülkelerinin dışişleri bakanları arasında, kararlaştırılacak bir tarihte Tahran Yönetimi’nin nükleer programının incelenmesi gündemde.
ABD Başkanı’nın üçüncü itirazı ise İran’ın füze geliştirme programını anlaşmanın dışında tutmaya çalışmasıyla ilgili. Zira bu durum, BM Güvenlik Konseyi kararlarını göz ardı etmek anlamına geliyor. İran’ın teklif ettiği uzlaşma formülüyle Tahran Yönetimi, nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füzeler tasarlamayacağının garantisini vermeye hazırlanıyor.
Umman’ın başkenti Maskat’a hareketinden önce konula ilgili açıklamalarda bulunan Zarif, ‘’ABD, İran’daki nükleer tesisleri denetlemeye devam etmek istiyorsa, Kapsamlı Ortak Eylem Planı şartlarına bağlılığını sürdürmeli’’ ifadesini kullandı. Ayrıca ek protokolleri onaylayacaklarından da emin olunmasını istedi.
Zarif, bölgesel politikalar ile nükleer konusunda ayrım yapmayı önererek, DEAŞ ile mücadeleye yönelik işbirliği teklifini yineledi.
İran Dışişleri Bakanı, verdiği bir diğer demeçte de ‘’İran’ın esnekliğine rağmen, ABD’nin eylem planına bağlılığı yüzde 50 oranında seyrediyor’’ dedi.
Umman’ın ardından Katar’a ziyarette bulunacak olan Zarif’in hedefinde konuyla ilgili bölgesel dayanışmayı kuvvetlendirmek olduğu kaydediliyor.
İran – Umman dayanışması
Kısa süre önce İran ve Umman arasında bir güvenlik anlaşması imzalanmış ve Umman Körfezi’ndeki sınırlar yeniden çizilmişti. Umman, İran Donanması’na, Aden Körfezi’ne ulaşmasını kolaylaştırmaya yönelik halartanımıltı. İran, bölgede başta insan kaçakçılığı, korsanlık ve terörist tehlikelere karşı ortak operasyon düzenlemeyi de kapsayacak şekilde anlaşmayı derinleştirmeyi hedefliyor. İran’ın Çabahar Limanı ile Umman’ın başkenti Maskat arasında nakliye hattının kurulmasının da iki ülke arasındaki ticari ve güvenlik işbirliğini kolaylaştıracağı tahmin ediliyor.
Tahran kaynaklı haberlerde Katar ziyareti sırasında Zarif’in, çevre koruması ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadeleyi de kapsayan birçok alanda ortak mekanizmalar kurma teklifinde bulunacağı öne sürüldü. İran ve Katar, bir süre önce bir güvenlik ve işbirliği anlaşması imzalamıştı.
Hem Ruhani hem de Zarif, son birkaç haftadır Körfez’deki komşu ülkelerle gerilimleri azaltmanın kritik bir öncelik olduğunu vurguluyor. İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in sürece ilişkin desteğinin olup olmadığına ilişkin ise henüz bir bilgi yok.
Yapılan yorumlar, Tahran’ın adımlarının ABD’yi gelecek marta kadar eylem planına uymaya yönlendirmeye çalıştığı yönünde. Kısa süre sonra ara seçimlere gidecek olan Trump Yönetimi’nin dış politikada yeni bir cephe açmasının zor olduğu kaydediliyor. İran, Obama’nın mirasına halen sahip çıkan demokratların Amerikan Senatosu’ndaki kontrolü geri almasını umuyor. Böylece, Trump’ın Tahran karşıtı bir mücadeleye girmesinin zorlaşacağı kaydediliyor.