İran’ın önde gelen din adamı ve yetkililerinden biri olan Ayetullah Mahmud Haşimi Şahrudi, Eylül ayının başında, güvenlik güçleri ve İran Devrim Muhafızları’ndan oluşan büyük bir koruma ordusuyla Irak’ın orta kesiminde bulunan Necef kentine bir ziyaret gerçekleştirmişti.

Şahrudi, Necef’te geçirdiği birkaç günlük sürede, din adamları, medrese hocaları ve öğrencilerle çeşitli görüşmeler gerçekleştirdi. Iraklı yetkililer, Şahrudi’nin ziyaretteki en büyük amacının, 87 yaşındaki Irak Dini Mercii Ayetullah Sistani’den sonra kendisini bu makama hazırlamak olduğunu söyledi.

Irak’ta, şu anda önem listesinin başında DEAŞ terör örgütüne karşı verilen mücadele olsa da ülkenin geleceği belki de büyük oranda bugünlerde Necef’te olanların üzerine bina edilecek gibi gözüküyor.

İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, geçtiğimiz Eylül ayı sonunda, kendisine halef olması beklenen Ayetullah Şahrudi’yi Düzenin Yararını Teşhis Konseyi’nin başına getirdi.

Şahrudi, Sistani’den farklı görüşlere sahip bir halef olarak görülüyor. Necef’teki önce gelen din adamları, Şahrudi’nin Sistani’ye halef olması halinde İran’ın Irak’taki nüfuzunu daha fazla artırabileceğinden endişe duyuyor. Zira Sistani, İran siyasetiyle arasında mesafe kurmuştu ve kendisinden sonra gelecek dini mercinin İran’a yakın olmasını istemiyordu.

Necef’te bulunan kaynaklar, Sistani’nin halefinin kim olacağı konusunun hassas bir konu olması nedeniyle açık konuşmaktan kaçınırken, eski bir üst düzey Iraklı yetkili, Reuters’a yaptığı açıklamada, “İranlılar bu konuda bütün güçleriyle çabalayacaklar. Mesele sadece dini bir mesele değil Irak’ın geleceğini belirleyecek siyasi bir mesele halini aldı” ifadelerini kullandı.

İran, son olarak, Bağdat’taki Şii yönetiminin, Kuzey Irak’taki tartışmalı bölgeleri Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nden (IKBY) geri alması konusunda Irak yönetimine büyük destek vermişti.

İran Devrim Muhafızları lideri Kasım Süleymani, bazı Kürt liderleri, başta Petrol zengini Kerkük olmak üzere tartışmalı bölgelerdeki iddialarından vazgeçmeye ikna etmek için yoğun çaba harcamıştı.

İran yönetimi, Irak Dini Mercii makamına kendisine yakın bir ismi yerleştirebilirse, Irak hükümetine tamamen hakim olma fırsatı yakalamış olacak. Aynı şekilde, Irak’ta, İran ile yakın ilişkilere sahip üst düzey bir dini yetkilinin olması, Şii dünyasında, İran Dini Rehberi Ali Hamaney’e karşı bir rakip çıkması ihtimalini de rafa kaldırmış olacak. Böylece Hamaney, Şiilerin tek lideri olarak kalacak.

Uzun yıllar boyunca kendisine İran’dan ayrı bir dini ve siyasi çizgi benimseyen Sistani, Şii dünyada Hamaney’in en büyük rakibi olarak görülmüştü.

Sistani, Hamaney’e oranla çok az bir görünürlüğe sahip olsa da kararları ve emirleri milyonlarca Şii için kutsal bir önem arz ediyor. Sistani’nin 2014 yılında verdiği DEAŞ’a karşı mücadele fetvası, örgütün Bağdat’a doğru ilerleyişini durduran en önemli faktörlerden biriydi. Bunun yanısıra, Sistani, fetvalarını Irak’taki mezhepsel gerilimin azaltılması hususunda da kullandı.

IKBY’nin bağımsızlık kararını reddeden Sistani, buna rağmen, Irak hükümetine, IKBY’ye yönelik düzenlenecek operasyonlarda sivil Kürtlere zarar verilmemesi konusunda uyarılarda bulundu.

Iraklı üst düzey yetkililer, eğer Sistani’nin Irak hükümeti üzerindeki nüfuz gücü olmasaydı, Irak’ın kuzeyinde kanlı olaylar yaşanabileceğine dikkat çekiyor. Bir Iraklı yetkili, onun hakkında, “Sistani sadece evinde oturan bir şahsiyet değildir. O milyonlarca insanın kaderine hükmedebilir” değerlendirmesinde bulundu.

Necef’teki kaynaklar da, Sistani’nin ölene kadar makamında kalacağından emin. Kendisine halef olmak için Şahrudi’den başka hiçbir ismin herhangi bir hareketlenmesi gözlemlenmiyor.

Şahrudi ise, Necef’e yabancı bir isim değil. Kendisi Necef doğumlu. Saddam Hüseyin döneminde bir çok kez hapse girmiş ve işkence görmüş bir isim. İran Devrimi’nden sonra da İran’a gitmiş ve Hamaney’in dini rehber olmasından sonra üst düzey makamlara getirilmişti.

İran yargısına on yıllık bir süre boyunca başkanlık yapan Şahrudi, İran’daki Meclis ve Anayasal kurumlar arasında meydana gelecek muhtemel anlaşmazlıkların giderilmesi için kurulmuş Düzenin Yararını Teşhis Konseyi’nin başkanlığını yapıyor.

Şahrudi’nin, Necef ziyareti, İran’ın Sistani’nin yerine adaylığına verdiği desteğin boyutlarını açıkça ortaya koyuyor. Ziyarete, İran Devrim Muhafızları’na bağlı çok sayıda şirket katılırken, Necef’te bulunan İmam Ali Türbesi’nin genişletilmesi için 300 milyon dolar harcandı. Şahrudi, ayrıca, 2011 yılında da Necef’te bir ofis açmış ve çok sayıda medrese öğrencisine burs vermişti.