Londra/Adil es-Salimi
Tahran’daki Büyük Çarşı protestosu, başkentin farklı bölgelerinde göstericiler ile güvenlik güçleri arasında yaşanan çatışmalarla ikinci gününe girdi. İran yargısı, ekonomik durumun kötüye gitmesini protesto eden ‘çok sayıda’ göstericinin gözaltına alındığını duyurdu. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Tahran Büyük Çarşısı’ndaki protestoların başlamasının ardından yaptığı ilk açıklamada, İran’daki ekonomik meselelerin arkasında ABD’nin olduğuna işaret ederek, vatandaşların temel ihtiyaçlarının sağlanacağına dair söz verdi.
İran’da Yargı Haftası olması münasebetiyle başkent Tahran’da düzenlenen Yargı Erki Genel Toplantısı’nda konuşan Ruhani, ABD Başkanı Donald Trump’ın Mayıs ayında nükleer anlaşmadan çekildiğini duyurmasıyla İran ekonomisinin karşı karşıya kaldığı sıkıntıların üstesinden geleceklerini söyledi. Cumhurbaşkanı Ruhani, İran’ın nükleer anlaşmadan çekilebileceğine dair söylemlerde bulunanlara üstü kapalı olarak uyarıda bulunmayı da ihmal etmedi.
Polis ile göstericiler karşı karşıya geldi
Tahran, İsfahan, Erak ve Kirmanşah şehirlerindeki çarşılarda dün geniş çaplı protesto gösterileri düzenlendi. Eylemciler tarafından amatör kameralarla saniye saniye kaydedilen görüntülerde, Tahran Büyük Çarşısı çevresindeki bazı noktalarda göstericiler ile güvenlik güçleri arasında çatışmaların yaşandığı görüldü. Görüntüler, sokakların ortasında çöp konteynırlarının tutuşturulması sebebiyle yoğun duman ve alevlerin yükseldiğini, güvenlik güçlerinin de protestocuların toplanmasını engellemek için göz yaşartıcı bomba kullandığını gözler önüne serdi.
Basında yer alan haberlerde, Tahran Büyük Çarşısı’ndaki dükkanların büyük bir kısmının, kötüleşen ekonomik koşullar ve yerel para biriminin dolar karşısında değer kaybetmesine karşı protesto amaçlı kapalı olduğu aktarıldı.
İran’daki olaylar dünya basınında
Reuters’ın haberine göre, İran resmi haber ajansları da dün protestolara dair haberler yayınladı. İran Devrim Muhafızları’na bağlı Fars Haber Ajansı, Tahran Büyük Çarşısı’ndaki gösterilerin devam ettiğini ve protestocuların hükümet karşıtı sloganlar attığını aktardı.
http://turkish.aawsat.com/2018/06/article55410890/iran-carsilarindaki-ayaklanmanin-arkasinda-kim-var
Metro istasyonu kapatıldı
İran Resmi Haber Ajansı (IRNA), yetkililerin, Büyük Çarşı ile İran Parlamento binası arasındaki Baharistan bölgesini ayıran sınırdaki metro istasyonlarını kapattıklarını belirtti.
Dünkü protestolarda ise Tahran’daki göstericiler, İranlılara sokağa çıkma çağrısında bulunarak, İranlıların durumunu Filistinlilerin durumuna benzeten sloganlar attılar. İranlılar, rejimin bölgesel müdahalelere yönelik harcamalarına karşı duydukları hoşnutsuzluğu dile getirdiler.
“Haberler, ekonomik durumun daha da zora gireceğini gösteriyor”
Yaşananların ardından İran Parlamentosu kapalı kapılar ardında gerçekleştirdiği toplantıda İran’da yaşanan protesto gösterilerine dair gelişmeleri ele aldı. Meclis Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Komisyonu da konuyla ilgili yapmış olduğu toplantının ardından, Tahran Milletvekili hükümete çağrıda bulunarak, “Haberler, ekonomik durumun daha da zora gireceğini gösteriyor. Ekonomik alanda, hükümetin dolar politikasından yararlanan çeteler görüyoruz” dedi.
Dolar hızla yükseliyor
İran hükümeti, dolar kurunu geçtiğimiz nisan ayında 4 bin 200 tümene sabitlemişti. Ancak bu durum doların tümen karşısındaki yükselişini önleyemedi ve dolar pazartesi günü 9 bin tümeni aştı. Bu artış, İran ekonomisinde karışıklığa sebep olurken, dövizdeki dalgalanmanın ardından piyasadaki alım-satımlar durma noktasına geldi.
Ruhani söz verdi
Cumhurbaşkanı Ruhani ise yaptığı açıklamada, hükümetin İranlılara yerli ürün sağlayacağına dair söz vererek, İranlıların geçim sıkıntıları hakkında korkularını dağıtmaya çalıştı. Hükümetin eleştirilerin odağındaki ekonomi politikalarının başarılarını anlatan Ruhani, “Yeterli miktarda şeker, buğday ve yemeklik yağımız ve piyasaya enjekte etmek için yeterli dövizimiz var” ifadelerini kullandı.
Hükümetin ekonomik verilerini savunan Ruhani, hükümet gelirlerinin son birkaç aydır devam eden süreçte herhangi bir şekilde etkilenmediğini belirterek, yerli paradaki değer kaybına ise ‘yabancı medya propagandasının’ neden olduğunu söyledi.
Ruhani’ye yönelik iç baskı arttı
Son dönemde, Batılı ülkelerin Avrupalı şirketlere Tahran’da kalmaları için sunduğu tekliflerin işe yaramamasının ardından Ruhani’ye yönelik iç baskılar da artmış durumda. Bu konuyla ilgili olarak Ruhani, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarının başlamasına kısa bir süre kala ve büyük şirketlerin Tahran ile yaptıkları ticari sözleşmelerden tek tek çekilmeye başlamasıyla, ülkesinin bu günlerde ABD’nin tek taraflı yaptırımlarıyla karşı karşıya olduğuna işaret etti.
Ruhani ayrıca ABD yönetimine, İranlıları bastırmak için ‘psikolojik, ekonomik ve siyasi’ bir savaş yürüttüğü suçlamasında bulundu.
Ruhani bir yandan hükümetinin ekonomi politikasını savunurken, bir yandan da İran’ın nükleer anlaşmadaki çıkarlarını dile getirmeye devam ediyor. Ruhani’nin açıklamasında, ABD’nin yaptırımları konusunda Avrupa ülkelerine mesaj gönderen İranlı yetkililerin tutumlarına dair herhangi bir ifade yer almadı.
İran’ın nükleer programına güvenlik perspektifiyle bakılmaması gerektiğini bir kez daha yineleyen Ruhani, bu açıdan bakmanın nükleer anlaşmanın imzalanmasının ardından uluslararası kanunlar uyarınca yasal olmadığını ifade etti. Ayrıca, İran’ın anlaşmayı sürdürmemesi için yapılan çağrılara net bir yanıt veren Ruhani, “İran’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) 2231 sayılı kararına uygun olarak uranyum zenginleştirme hakkını tanıdığını” söyledi.
Ruhani’den düşmanların komplosuyla mücadele çağrısı
ABD’nin hedefinin, ‘halkın geleceğe yönelik güven ve umudunu kırmak’ olduğunu vurgulayan Ruhani, İran yönetiminin üç makamı (yargı, parlamento ve hükümet) arasında, ‘düşmanların komplosuyla’ mücadele için koordinasyon kurulması ve birlik olunması çağrısında bulundu. Ülkesinin 2015’ten bu yana (nükleer anlaşmanın imzalanmasından beri) yeni bir durumla karşı karşıya olduğunun altını çizen İran Cumhurbaşkanı, ülkenin şuan tehlikeli bir viraja girdiğini ve OPEC bünyesinde yeniden petrol üretimi ve satışına başladıklarını, İran’la ticari ilişkilere getirilen yasakların kalktığını ifade etti.
Trump’ın başkan olmasından bu yana İran’ın baskı altında olduğuna dikkati çeken Ruhani, amacın, ABD’nin İran’ın nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerine uygun hareket etmediğini, dolayısıyla anlaşmadan çıktıklarını söylemek olduğunu belirtti.
“ABD yaptırımları sonuç vermeyecek”
Hükümete bağlı ‘Mehr’ haber ajansı tarafından açıklamaları aktarılan İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani, ABD’nin İran’ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamak için nükleer anlaşmayı bir kale haline getirme hayalini gerçekleştirilmeyeceğini ve yaptırımlarının sonuç vermeyeceğini söyledi. Bu örgütlü ve kapsamlı saldırılarla, iç kurumlar arasındaki koordinasyonun yanı sıra yurt içi ve yurt dışındaki tüm enerjilerin harekete geçirilmesi gerektiğini söyleyen Şemhani, insanların sorunlarını ortadan kaldırmaya çalıştıklarına işaret etti.
“Protesto gösterilerini kışkırtanlara idam cezası”
Diğer yandan İran Yargı Kurumu Başkanı Ayetullah Sadık Laricani, ülkenin çarşılarında başlayan protesto gösterilerini kışkırtanların, idam ve 20 yıl hapis cezasına çarptırılabileceğini ve bu kişilerin peşinde olacaklarına söz verdi.
Fars Haber Ajansı’nın aktardığı açıklamalarında Laricani, ‘ekonomi spekülatörlerinin’ piyasadaki dolar ve altını toplayarak piyasaların zora girmesine neden olduğuna işaret etti. Larcani, “Düşman şimdi ekonomimizi psikolojik bir süreçle sabote etmeye çalışıyor. Bazı insanlar son günlerde çarşının kapanması için uğraştılar. Ancak polis onların planlarını bozdu” dedi.
Protestoculara gözaltı kararı
Öte yandan Tahran Başsavcısı Abbas Caferi Devletabadi, dün düzenlenen protesto gösterilerinde karışıklık çıkarmaya çalışan ‘çok sayıda’ kişinin tespit edilerek gözaltına alındığını duyurdu. Devletabadi, bu kişilerin mahkemeye çıkarılmadan serbest bırakılmayacaklarını vurguladı.
Tahran Adliyesi Genel Başkanı Gulam Hüseyin İsmaili ise Tesnim Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada, yargının protestolara yönelik tutumuna dair, “Ekonomik sisteme zarar veren protestolara katılanların hiçbir şekilde yanlış yönlendirildiklerini düşünmüyoruz” dedi.
Tahran Büyük Çarşısı’nda başlayan ve son iki gündür devam eden protesto gösterilerine binlerce İranlı katıldı.