Lütfen yeni siteyi Bekleyiniz: https://aawsat.com/turkish


Ortadoğu haber | Şarkul El-Avsat

İran’da kriz bir ekmekten daha fazlası | ŞARKUL AVSAT
Bir Sayfa Seçin

Şah’ı devirdikten sonra Ayetullah Humeyni bir tek alanda başarılı oldu; Ortadoğu’nun en güçlü, en zengin ve en başarılı ülkesini yok etmekte. Humeyni, modern Şahın ülkesini yıkarak kalıntıları üzerine eski solcu ekonomik düşünceye sahip gerici dini bir devlet inşa etti. Humeyni öncesi İran’ı, Batı’nın gözünde başarılı bir model olmuş ve bu alanda uzun mesafe kat etmiştir.

Sonra Humeyni, ona destek olan herkesi hayal kırıklığına uğrattı. Gençler onu Şah’tan sonra demokrasiyi getirecek olan halef sandı. Etnik azınlıklar, Şah’ın devrilmesinin tiran Pers ulusçuluğunu sona erdireceğine ve İran’ın kucaklayıcı devletini kuracağına inandılar. Komünistler ise, Şah’ın müttefiki Amerikalılara karşı kendilerine müttefik olacağına inandılar. Öte yandan, Amerikalılar, din adamlarının kontrolü ele almalarının komünist Tudeh Partisi’nden daha iyi olacağını ve komşu Afganistan’ı ele geçiren Sovyet tanklarını engelleyeceğine ve kendileriyle sonradan işbirliğine girebileceklerine inanıyorlardı. Arap halk yığınları da, Humeyni’nin Kudüs’ü İsraillilerden kurtarma sözüne inandılar ve Körfez Arapları, Şah’ın devrilmesinin adalar, Bahreyn ve Irak üzerindeki çatışmayı durduracağını umuyordu. Tümü yanıldı.

Humeyni’nin gelişinin bedelini en fazla gençler ödedi. Üniversiteler din adamlarının idaresi altına alınarak, kadınlar bastırıldı. Mollalar rejimin ilk kurbanları, Azadi (kurtuluş) Meydanı’nda kendilerine destek vermelerine rağmen solculardı. Etnik azınlıklar da baskıdan nasibini aldı.

Amerikalılar, bölgedeki dini sağ kanadın Batı’nın sağ kanat standartlarına uymadığını ve farklı olduğunu, Bölgenin sağ kanadının Batı’ya karşı Tudeh Partisi’nden daha düşmanca tavır takındığını keşfettiler. Tahran, İsrail’le olan düşmanlığını Arap bölgeleri üzerindeki nüfuzu ile sınırlı kaldı. Körfez Arapları ise, mezhepsel ve dini çatışmayı diri tutan Humeyni’nin kendilerini ana düşmanları ve daimi hedefi olarak gördüğünü anladılar.

İnsanların Devrim Lideri (Mürşid-i Ala) sistemine ekonomik krizden dolayı saldırdığını düşünenler, daha köklü ve tehlikeli faktörleri hafife alıyorlar. 2009 gösterileri günümüz gösterileriyle kıyasla daha büyüktü, rejimin ana aktörleri ve ayrıcalıklarının keyfini sürenler tarafından yönetiliyorlardı. Sistemin içinde olduğu krizin kökenleri ise yukarıda bahsettiğim şeylerin bileşkesidir. İran rejimi, tüm yerel güçleri dışladı ve geri kalanı kendinden ayırdı, dolaysıyla, rejim başarısız olduğunda herkesin kolayca birleştiği tek bir talebi vardı; onu devirmek. Protestocuların, Hasan Ruhani hükümeti ile olan asli sorunu, ne ekmek ne yakıt ne de hayat şartları. Göstericilerin Velayet-i Fakih sistemi ile sorunları var.İranlıların çoğu dindar değil, ve din adamlarının marjinalleştirmelerine göz yummazlar. Şah dönemi İran’ı, günümüz İran’ıyla karşılaştırıldığında, daha medeni, daha açık, toleranslı, bilimsel ve endüstriyel yönden daha ileriydi. Tek davası devletin Ayetullahların emrine amade edilmesi ve mollalar uğuruna halkın her yerde savaşmasına inanan dervişlerin devleti kontrol ettikten sonra tüm bu ilerleme buharlaştı. Bu bencil ve naif düşünce en güzel filmleri üreten, edebiyat meraklısı ve Besiç güçlerinin gözlerinden ırak kuytu köşelerde partilere katılan İranlı Gençliğin çoğunu ikna etmez. Mollalara inat, birkaç ay boyunca İranlı kızlar her hafta başörtüsüz fotoğraflarını sosyal medyada yayınlıyordu. Lübnan, Suriye ve Irak’taki dini hareketlerin desteklenmesini protesto eden halk rejime aşırı derecede düşmanlık besliyor. Bu düşmanlık daha ucuz ekmek istemekten daha önemli ve daha tehlikeli.

Dostluğunu gösteren, fakat Hazar Denizi ve diğer dosyalar hakkında problemli oldukları Rusya dahil Velayeti Fakih sistemini yurt dışında bir çok düşmanı var. Bu da Tahran’ın yakın zamanda büyük baskılar altına gireceğini gösteriyor. Ve durum şunu gösteriyor ki, eğer Tahran vatandaşlarının istediklerine boyun eğmez ve dış maceralarını durdurmaz ise hem iç hem dış düşmanları daha da artacak ve düşürülmesi daha muhtemel olacak.