İran’da artan ekonomik sıkıntılar ile birlikte Tahran’da kendini iyiden iyiye hissettiren protesto havası, yerel para biriminin dolar karşısında gerilemesine sebep oluyor. Dev dalgalar Tahran’ın ticari kalelerini bir kez daha vurmaya başladı.

Dün, İran riyalinin rekor seviyede gerileme yaşaması Tahran’ın merkezdeki Cumhuri Caddesi’ndeki çok sayıda dükkân sahibinin sokaklara dökülmesine neden oldu. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre ABD Başkanı Donald Trump’ın mayıs ayında İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından ABD’nin yeniden yaptırım uygulamaya başlayacağına dair korkular arttı. Karaborsada riyalin ABD doları karşısında yeniden düşüşe geçmesiyle kayıp devam ediyor.

Geçtiğimiz günlerde İran haber sitelerinde, ticari mal piyasasını olumsuz etkileyen fiyat artışlarının otomobil ve emlak piyasasını da vurduğuna dair haberler yer aldı.

İran haber ajansları ve haber siteleri dün, ticari elektronik eşya ve cep telefonu piyasasının Tahran’daki kalbi Alaaddin Ticaret Merkezi ve Charsu Ticaret Merkezi’nde başlayan protestolara dair haberler yayınladı.

Dükkan sahiplerinin yürüyüş yaptığı Cumhuri Caddesi, Parlamento Binası ile İran Rehberi’nin ikamet yeri olan Pastor Hükümet Konağı arasında Baharistan olarak isimlendirilen bölgeyi ikiye ayırıyor. Haberlere göre esnaf, ticaret sektörünün ülkede kötüleşen ekonomik koşullardan duyduğu öfkeyi dile getirdi.

Yürüyüş sırasında doların yükselişinin yanı sıra İran yönetimine karşı, özellikle de Suriye başta olmak üzere bölgesel müdahalelerini durdurma ve İran vatandaşları için içişlerine odaklanma sloganları atıldı.

Hamaney’in ofisine yakınlığı ile bilinen Jamaran haber sitesinde polisin Cumhuri Caddesi’ndeki protestocuları dağıttığı bilgisi yer aldı.

İran Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed Cevad Azeri Cehromi, yürüyüşe ilişkin açıklamasında dün hükümet toplantısının sona ermesinden sonra Cumhuri Caddesi’ne giderek burada hükümetin dolar cinsinden elektronik cihaz piyasanın ihtiyaçlarını yerine getirme sözü verdiğine işaret ettiğini açıkladı. Bakan konuşmasında ‘ülkedeki kötü ekonomik koşulları istismar etmek isteyenlerle’ mücadele edildiğine dikkat çekti.

Reuters ise karaborsa piyasasını takip eden döviz sitesi Bonbast.com’a dayandırdığı haberinde geçen perşembe günü 75 bin 500 riyal olan doların geçen hafta sonu işlem gününde 87 bin riyale yükseldiğini aktardı.

İran resmi haber ajansı İSNA dünkü haberinde hafta sonu karaborsada doların yaklaşık 74 bin riyalden 87 bin riyale yükseldiğini kaydetti. Bazı İran haber sitelerinde de benzer bilgiler yer aldı. Bununla birlikte İran siteleri dün, doların 90 bin riyali zorladığına işaret etti. İSNA, dolar ticareti yapanlardan aktardığı haberinde doların karaborsada yükselişe geçmesinin sebebini, hükümetin ve merkez bankasının son birkaç gündür piyasaya dolar sürülmesini durdurmasına bağladı.

Zayıf ekonomik performans, yerel bankalardaki mali sıkıntılar ve İranlılar arasındaki dolara yönelik yoğun talep, Washington’ın nükleer anlaşmadan çekilmesi ve ABD’nin Tahran’a yönelik yaptırımlarını yinelemesi ve bunun sonucunda petrol ve diğer ürünlerin ihracatının azaltılmasına dair endişeler sebebiyle İran riyali dolar karşısında aylardır gerileme yaşıyor.

ABD yaptırımlarının bir kısmı 6 Ağustos’tan itibaren yürürlüğe girecek. Bunların başında 4 Kasım’da sona eren, 180 günlük aranın ardından yeniden başlayacak olan ve petrol sektörünü hedef alan yaptırımlar geliyor.

Geçen yılın başlarında 42 bin 890 riyal olan dolar, ABD Başkanı Trump’ın mayıs ayında İran’la nükleer anlaşmasından çekilmesinden kısa bir süre sonra 65 bin riyale yükseldi. İran riyalinde gerilemeye, enflasyonu artırmaya, yaşam standartlarına zarar vermeye ve İranlıların yurtdışına seyahat etme imkânlarını kısıtlamaya neden oluyor.

İranlı yetkililer, riyaldeki düşüşü frenlemek amacıyla geçen nisan ayında resmi piyasa ve karaborsalarda doların döviz kurunu 42 bin riyale sabitlendiğini duyurdu. Aksi bir fiyattan işlem yapılması halinde bu durumu ihlal edenlerin hapis cezası ile cezalandırılacağını belirtti. Ancak bu hamlenin gücü, karaborsayı ortadan kaldıramaya yetmedi. Zira tüketici kanallarına göre yetkililer, resmi kanallar aracılığıyla piyasaya yetersiz miktarlarda para sürdüler. Tüccarlar, yaşananlar karşısında serbest piyasanın adeta bir sır haline geldiğini söylüyor.

İran Hükümet Sözcüsü Muhammed Bakır Nobaht, önceki gün hükümetin dolar krizini kapatmak için geçen mart ayı ortalarından bu yana piyasaya 9 milyar 700 milyon dolar sürdüğünü açıklamıştı.

Ancak doların yükselişinden altın piyasası da etkilendi. İran’da külçe altın dün rekor fiyatla 16,4 milyondan 28,2 milyona yükseldi.