ABD’li politikacılar, tüm müttefik ülkeleri İran petrol alımlarını 4 Kasım’a kadar sıfıra indirmeye ikna etmek için yarışıyor. Ancak bazı ülkelerle zorluklarla karşı karşıya kalırlarken, Çin ve Hindistan gibi ülkeler de muafiyet ve özel şartlar talep ediyor.
Avrupalı kaynaklar tarafından aktarılana göre İran, çoğunluğu petrolden olmak üzere 2017 yılında yaklaşık 50 milyar dolar gelir elde etti. Ülkede gaz ihracatı ise çok zayıf kalırken, 2017 yılında bu rakam 10 milyar metreküpü aşmadı.
Avrupa tarafından yayınlanan rakamlara göre İran, yüzde 20’si Avrupa Birliği’ne (AB), yüzde 70’i de Çin ve diğer Asya ülkelerine olmak üzere günlük olarak 3,8 milyon varil petrol ihraç ediyor.
Bu çerçevede Şarku’l Avsat en önemli İran petrol müşterilerini, pozisyonlarını ve yasağı uygulama durumlarını şu şekilde sıraladı;
Çin
İran petrolünün en büyük müşterisi. Bu yılın ilk 6 ayında İran’dan günlük olarak 675 bin varil petrol ihraç etti. ABD’liler petrol yasağı kanunu karşısında Çin direnişiyle karşılaştı. Bloomberg’in açıklamasına göre Çin hükümeti, İran petrolü ithalatını kesmeyi reddediyor. Ancak ABD’li mevkidaşına İran ithalatını durdurma taahhüdünde bulunmuştu. Çin, geçtiğimiz Temmuz ayında İran’a yuan para birimiyle petrol alımını sürdürdü.
Çin, ulusal petrol şirketi CNPC ile bölgedeki en büyük gaz sahasının geliştirilmesi projesinde Fransız şirketi Total’in hisselerini de alarak ABD ambargosundan yarar sağladı. Total ise ABD’nin İran ile faaliyet göstermeyi durdurma kararı uyarınca projeyi sürdüremedi.
Hindistan
Çin’den sonra İran petrolünün ikinci büyük müşterisi. İran’dan 2018 yılının ilk yarısında günlük olarak 597 bin varil ham petrol ithal etti. Bloomberg’in bu hafta Hindistanlı kaynaklardan aktardığına göre, Hindistan hükümeti İran ile ilgili yaptırımlardan muaf tutulması halinde İran petrolü ithalatını yüzde 50 oranında azaltabileceğini belirtti.
Hindistan’daki yetkililer ABD ile görüşmeler gerçekleştirdiği ve ithalatı sıfıra indirmenin zor olduğunu bildirdikleri ifade edildi. Üst düzey bir ABD’li heyetin Hindistan ziyareti sırasında gelecek ay başlarında söz konusu talebe nihai cevaplarını sunacakları ifade edildi.
Hindistan’ın petrol şirketi Başkanı Sanjiv Singh ise Hint şirketlerin, İran’dan ithalatı durdurmak veya azaltmak için bireysel karar almayacaklarını, aksine kitlesel bir pozisyon sergileyeceklerini vurguladı.
Hindistan Petrol Şirketi (en büyük petrol şirketi) ve Bharat Petrol (üçüncü büyük şirket) İran’dan petrol ithalatını sürdürüyor. Ancak söz konusu iki şirket, Ağustos ayında kargo gönderilerini azalttı. Bharat’ın bir ay sonra İran’dan petrol ithal etmemesi bekleniyor.
Avrupa Birliği (AB)
Bir blok olarak İran petrolünün üçüncü büyük müşterisi. AB’nin İran petrolü ithalatı ocak-haziran ayları arasında günlük olarak 516 bin varile ulaştı. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, yaptığı açıklamada AB’nin banka ve finansman yoluyla İran ile meşru yatırım ve ticareti sürdürme yollarını aradıklarını belirtmişti.
AB Dışişleri Bakanları, geçtiğimiz ay ABD’nin İran’ı ekonomik olarak izole etme talebini reddetti. Mogherini, ülkedeki Avrupalı şirketleri olası ABD yaptırımlarından korumak için bir yargı mekanizması konusunda mutabık kalındığını açıkladı.
Bu çerçevede Mogherini, AB Dışişleri Bakanlarının Brüksel’de gerçekleştirdiği toplantının ardından yaptığı açıklamada, “Bu karmaşık sistemi modernize etmeye karar verdik. İran’ın yaptırımların kaldırılmasından ekonomik olarak faydalanabilmesi için tüm önlemleri alacağız” dedi. Avrupa Engel Yasası, ilk ABD yaptırımlarının başlama tarihi olan 6 Ağustos’ta yürürlüğe girdi. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, “Petrolünü satmaya devam etmesi için İran’a yol açılması gerekiyor. 2015 yılında Tahran ile anlaşma imzalayan AB, Çin ve Rusya, İran petrolünü ithal edebilmek için mali bir mekanizma bulmaya çalışıyor” ifadelerini kullandı.
İran petrolünün, Avrupa merkez bankaları ve İran merkez bankası arasındaki transferler aracılığıyla dolar bazından değil, euro türünden alınması muhtemel.
Güney Kore
İran’ın dördüncü büyük petrol müşterisi. Asya ülkesi 2018 yılının ilk yarısında günlük olarak 286 bin varil petrol ithal etti. Kore şirketleri, ABD kararına en uyumlu şirketler arasında yer aldı. Zira birçoğu haziran ayı sonrasında İran petrolünün yüklemesini durdurdu.
Güney Kore’nin en büyük petrol şirketi “SK Innovation” gibi şirketler, diğer ülkelerden İranlı kapasitörleri için yeni tedarikçiler bulma niyetinde. Kore hükümeti, bu yılın geri kalan aylarında ithalata devam etmek için ABD’nin onayını istiyor. Bunun ardından ise yasak durdurulacak.
Türkiye
Bu yılın ilk yarısında günlük 176 bin varil ithal eden Türkiye, İran petrolünün beşinci büyük ithalatçısı. Türkiye Dışişleri Bakanı, geçtiğimiz haziran ayında yaptığı açıklamada, ülkesinin ABD’nin İran’dan petrol ithal etmeyi durdurma kararının bir parçası olmayacağını belirtti. Türkiye, ABD kararının BM çatısı altında olmadığı ve devlet tarafından bireysel bir karar alınmadığı müddetçe karara katılmamayı düşünüyor. ABD ile yaşanan gerginliklerle birlikte Türkiye, İran petrolünü ithal etmeye devam edebilir.