Tahran, hafta sonu Washington olmadan imzalanacak yeni bir nükleer anlaşma için müzakere masasına oturmaya hazırlanıyor. İran’ın bölgesel tehditlerini azaltma ve Tahran’ın inkar ettiği füze geliştirme programını durdurması karşılığında İran hükümetine yönelik ekonomik teşvikler içeren yeni bir anlaşma yapılmasını hedefleyen Avrupa, Rusya ve Çin planı çerçevesinde Avrupa’da dün birbirinden farklı görüşler geldi.

Üç Avrupalı diplomat, ABD Başkanı Donald Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından nükleer anlaşmanın çökmemesi için İran’a bölgesel tehditlerini azaltması ve balistik füze geliştirme programını durdurması karşılığında mali destek sunulacağına yönelik iddiaları yalanladı.

Söz konusu yalanlamadan birkaç saat sonra Almanya merkezli ‘Welt am Sonntag’ gazetesi tarafından yayımlanan haberde Avrupa, Çin ve Rusya’dan bazı diplomatların açıklamalarına yer verildi. 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmayı kurtarmak ve İran’ın bölgedeki tehditlerini engellemek amacıyla balistik füze geliştirme programını sonlandırması karşılığında Tahran’a mali yardımlar sunan yeni bir anlaşmanın masaya yatırılacağı belirtildi.

Welt am Sonntag gazetesinin Avrupa Birliği’nin (AB) üst düzey kaynaklarından aktardığı habere göre yetkililer, önümüzdeki günlerde AB’nin önde gelen diplomatlarından Helga Schmid’in önderliğinde, ABD Başkanı Donald Trump’ın 8 Mayıs’ta İran’la yapılan nükleer anlaşmadan çekilme kararının ardından atılacak adımları tartışmak üzere Viyana’da bir araya gelecekler.

Gazete toplantıya Almanya, Fransa, İngiltere, Rusya ve Çin’in katılacağını ancak ABD’nin dahil olmayacağını aktardı. Söz konusu habere göre yeni anlaşma, eski anlaşmanın şartlarını koruyacak ve balistik füze geliştirme programı çalışmalarını durduracak. Ayrıca Tahran’ın bölgedeki tehlikeli faaliyetlerini kısıtlayarak Trump’ın İran’a uyguladığı yaptırımları kaldırması için yardımcı olacak. Gazetede değerlendirmeleri yayımlanan Avrupalı önde gelen bir diplomata göre yeni anlaşmanın ‘Viyana nükleer anlaşması’ adıyla anılmasından uzak durulmalı ve yeni anlaşma ile eski anlaşmaya yeni maddeler eklenmeli. Zira ancak bu şekilde Trump yatırımları uygulamaktan vazgeçebilir.
Yetkililerin konuya yeni bir yaklaşım aradıklarını belirten gazete bunun sebebinin Avrupalı şirketlerin yeni ABD yaptırımlarının üstesinden gelmesinin zor olacağını anlamaları olduğunu kaydetti. Tıpkı 2015 yılında yaşanan mülteci krizine son vermek üzere AB’nin milyonlarca göçmeni ülkesinde barındırması ve sınırlarını kapatması için Türkiye ile yaptığı milyarlarca dolarlık yardım anlaşmasında olduğu gibi, yeni anlaşma ile AB’nin İran’a milyarlarca dolarlık mali yardımda bulunabileceği aktarıldı. Tahran, geçmişte balistik füze programını yavaşlatması ve bölgesel etkilerinden vazgeçmesi yönündeki çağrılara olumsuz yanıt vermişti.

İran, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşma kapsamında Batı’nın yaptırımlarının çoğundan kurtulmak için nükleer programını yavaşlatmayı kabul etmişti. ABD Başkanı Trump’ın başlıca şikâyetlerinden biri anlaşmanın İran’ın füze programını ve Batı’nın terörist gruplar olarak değerlendirdiği Ortadoğu’daki silahlı gruplara yönelik Tahran desteğini içermemesiydi.

Ancak Reuters’a göre, bahsi geçen üç AB’li diplomatik kaynak, nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından ABD Başkanı’nı ikna etmeye yönelik müzakerelerin bir parçasıydılar. Fakat daha sonra bu müzakereleri yalanladılar.

Söz konusu süreci yakından takip eden gücenilir bir kaynağa göre nükleer anlaşmanın tarafları nükleer anlaşmanın uygulanmasına yönelik konuları ele almak için bir araya gelmek zorundalar. Kaynak ayıca anlaşmanın diğer konuları kapsamadığı görüşünde.

AB Enerji Komiseri Miguel Arias Canete, İran’a AB’nin nükleer anlaşmayı kurtaracağı ve Tahran’la ticari ilişkileri sürdüreceği sözüne dair güvence vermeye çalıştı.

AB, Almanya ve anlaşmaya bağlı diğer ülkelerden yetkililer, anlaşmanın başarısızlığa uğraması halinde AB’nin bunu sürdürme çabalarının felaketle sonuçlanacağını söylediler.

Buna karşılık İran resmi haber ajansı IRNA’nın haberine göre İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi dün yaptığı açıklamada İran’la yeni bir nükleer anlaşma karşılığında yeni bir teklif paketi sunulduğu iddialarını yalanladı. Tarafların kabul etmeleri ve İran’a tanınan hakların sağlanması halinde anlaşmayı sürdüreceklerini belirten Kasımi, bu bağlamda gündeme gelen diğer konuların temelsiz ve gündem saptırıcı olduğunu söyledi.
Benzeri haberlerin yayınlanmasını eleştiren Sözcü Kasımi, “Bu tarz haberler ve iddialar, İran halkının kötülüğünü isteyenlerin düşünce odalarından kaynaklanıyor. Hedefleri ise negatif atmosfer oluşturarak İran ile nükleer anlaşmanın diğer tarafları arasındaki görüş yönünü değiştirmektir” ifadelerini kullandı.

Ülkesinin ’diğer ülkelerin nükleer anlaşmadaki taahhütlerini yerine getirdiğini’ garanti altına almak istediğine dikkat çeken Kasımi, ilerleyen günlerde yaşanacak yoğun müzakereler sırasında bunun netleşeceğini de sözlerine ekledi.

Kaımi, cuma günü Viyana’da gerçekleşen görüşme ile ilgili olarak yaptığı açıklamada ABD olmadan gerçekleşecek nükleer anlaşma ortak komisyonunun ilk oturumunda sadece nükleer anlaşma ile ilgili konuların ele alınacağına dikkat çekti.

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, geçen hafta yaptığı açıklamada İran ve Avrupa ülkeleri arasındaki müzakereleri, nükleer anlaşmayı nasıl kurtaracakları konusunda iyi bir başlangıç olarak nitelendirdi. Ancak bununla birlikte “Önümüzdeki birkaç hafta içinde atılan adımların sonuçlarını göreceğiz” ifadelerin kullandı.

İran Dışişleri Bakanı Zarif’in Siyasi İşlerden Sorumlu Yardımcısı Abbas Arakçi de dün İran meclisinde yaklaşan Viyana görüşmelerine dair Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu’na bir brifing verdi.

Nükleer anlaşma ortak komisyonu Viyana’daki müzakereler öncesinde cuma günü, İran’ın talebi üzerine ABD olmadan bir toplantı düzenleyecek. İran, nükleer anlaşmadan çekilen ABD’yi söz konusu komisyona şikayet etmeyi planlıyor.

İran Dışişleri Bakanı Arakçi’ye göre, toplantıda nükleer anlaşmaya yönelik beklentiler ve ABD’nin anlaşmadan çekilmesinin yansımaları tartışılacak. Arakçi, komisyonun ABD’nin anlaşmadaki yokluğunun tazmini ve diğer ülkelerin bu boşluğu nasıl telafi edeceğinin masaya yatırılacağını kaydetti. Dışişleri Bakanı konuyla ilgili, “Avrupalıların sözlerini tutup tutmayacaklarını göreceğiz” diye konuşmuştu. İran basınında yer alan haberlerde, “Avrupa ve diğer ülkelerle nükleer anlaşma dışında herhangi bir sorunumuz yok. Müzakereler nükleer anlaşma ile sınırlı olacak” ifadelerini kullandı.