Yeni Delhi: Bracretti Gupta

Afganistan’ın bir barajının inşasını Hindistan’a devretmesi Pakistan’ı kaygılandırdı. “Şah Tut” barajının Hindikuş Dağları’ndaki Sanglak Sıradağları’ndan çıkan, Afganistan’da Kabil, Surobi ve Celalabad’dan geçerek Pakistan’ın Hayber-Pahtunhva bölgesine varan Kabil Nehri üzerine inşa edilmesi planlanıyor.

Savaşın yıprattığı ülkenin yeniden imar edilmesine destek için 2011’de Yeni Delhi tarafından başlatılan büyük altyapı projeleri kapsamında yapılması planlanan barajın inşasına önümüzdeki haftalarda başlanılması bekleniyor. Şah Tut barajı, Kabil’de 1 milyondan fazla kişiye içme suyu sağlayacak. Aynı zamanda 4 bin hektardan fazla alanın da sulanmasına katkıda bulunacak.

Pakistan, Hindistan’ın Afganistan’ın imarında oynadığı rolden uzun süredir kaygılı. Söz konusu baraj projesine de bilfiil karşı çıkıyor. Pakistan, İndus Nehri anlaşması gereğince Hindistan ile yaşanan su anlaşmazlığında taraf olarak kabul ediliyor. Pakistan’daki araştırma merkezleri Afganistan veya Hindistan’ın yaşanacak herhangi olası bir anlaşmazlıkta Pakistan’a gelen su kaynaklarını kesmelerinden korkuyor. İslamabad, Delhi’nin Pakistan’ı Keşmir ve Afganistan’dan gelen su kaynaklarından mahrum bırakarak ülkenin tarım ekonomisini yıkmak için komplo kurduğunu iddia ediyor. Pakistan basını ve siyasetçileri ise Hindistan’ı yaşadığı su sıkıntılarından sorumlu tutuyor. Hindistan ise Afganistan’ı kullanarak Pakistan’ı ülkesinde kuraklık meydana getirmekle tehdit ediyor. İslamabad yönetiminin Pakistan’ın korkusu ise Hindistan’ın Pakistan’ı kendi sınırları içerisinde yalnızlaştırması.

Pakistan’da Avami Ulusal Partisi Başkanı İsfendiyar Vali Han gibi siyasetçiler Hindistan’ın gerçekleştirdiği dev projelerin Pakistan’nın jeopolitik konumuna olumsuz etkileri olacağını düşünüyor. Su sorunu Pakistan’da yapılan son seçimlerdeki en temel ve önemli meselelerin başında geliyordu ki adayların çoğu Hindistan’ı Pakistan’ın sularını çalmakla suçluyordu.

Afganistan-Hindistan görüşmeleri

Hindistan ve Afganistan yetkilileri son olarak Yeni Delhi’de bir araya gelerek Dünya Bankası’nın finansal katkı sağlayacağı projenin taslağını görüştü. Görüşmelere Hindistan Dışişleri Bakanlığı Ekonomik İlişkiler Devlet Sekreteri S. Teremurti ve Afganistan Dışişleri Bakanı teknik ve ekonomik ilişkilerden sorumlu yardımcısı İsmail Rahimi başkanlık etti. Yeni Delhi’nin aldığı baraj inşa etme kararı, Hindistan’daki kamu kurumlarının Taliban hareketi tarafından gerçekleştirilecek şiddet olayları karşısında endişeli oldukları bir vakitte alındı. Öyle ki söz konusu saldırılar Hindistan’ın çıkarlarına zarar verebilir. Taliban hareketi, Leşker-i Tayyibe ve Hakkani örgütleri ile diğer terörist grupların hepsi geçmişte sadece Afganistan’daki Hindistan diplomatik heyetlerini değil ülkedeki kalkınma projelerinde çalışan Hint işçileri de hedef alan birçok terör saldırısı gerçekleştirdi. Taliban iki ay önce Afganistan’da bir iletişim hattı kurulması projesinde çalışan 6 Hint mühendisi kaçırdı. Söz konusu mühendisler halen ne serbest bırakıldılar ne de örgütün elinden kurtarılabildiler.

Ancak Hindistan’ın çıkarları Afganistan’a yardım etmeyi sürdürmesini ve iki ülke arasındaki siyasi ilişkileri korumasını gerektiriyor. Hindistan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “Afganistan’a iki ayağı üstünde güçlü bir şekilde durmasını sağlayacak mümkün olan her türlü şekilde yardım etme konusunda kararlıyız…. Afganistan’daki kalkınma projelerimizi Afganların iyiliği için güçlü bir şekilde sürdüreceğiz” ifadelerine yer verildi.

Taraflar Afganistan’daki Hint çalışanların güvenliğinin önemli olduğuna vurgu yaparken Afganistan, Hindistan vatandaşlarının güvenliklerinin sağlanması konusunda iş birliği yapılmasının öneminde dikkat çekti.

Hindistan’ın eski Afganistan Büyükelçisi yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“Yardımların azalmaması gerekiyor. Ancak projeler bölgedeki mevcut durumlar düşünülerek seçilmeli. Dış siyaset dünyasında kısa dönemdeki kazançlar düşünülmez. Bilakis uzun süreli stratejik çıkarlar hedeflenir. Hindistan şu ana kadar doğru yolda gidiyor.”

Tahran, Hindistan tarafından finanse edilen ve ülkenin batısındaki Herat bölgesindeki “Saleme” barajından dolayı endişeli. Söz konusu barajın açılışı 2016 yılında yapıldı. Tahran son olarak Hindistan gibi Afganistan’da baraj inşa edilmesine yatırım yapılmasına destek veren ülkelerin önce İran ile görüş alışverişinde bulunması gerektiğini duyurdu. Kabil’deki üst düzey bir Hindistanlı üst düzey yetkili yaptığı açıklamada Afganistan’da birçok baraj inşa edilmesinin planlandığını ancak Tahran ve Kabil arasında su konusunda yaşanan anlaşmazlığa dahil olmayacaklarını söyledi. İran, sular konusunda 5 ortağı olduğu halde Afganistan’ın kendisiyle su konusunda antlaşma imzaladığı tek ülke.
Pakistan’ın endişelendiren konu ne?

Pakistan 9 nehri Afganistan ile paylaşıyor. Kendi topraklarından çıkan bir senelik su miktarı yaklaşık 6 milyon metreküpe ulaşıyor. Sadece Kabil nehrinden bir senede çıkan su miktarı 5 milyon metreküp. Nehirdeki sular şubat-ekim arasındaki 9 aylık süreçte kullanılabiliyor. Sadece Kabil nehrinin suyu ile Hayber-Pahtunhva bölgesindeki tarım alanlarının yüzde 80’i sulanıyor. Pakistan’ın korktuğu ise Şah Tut’un Kabil Nehri’nin akışına olan etkisi. Bunun ülkede bir su krizinin yaşanmasına sebep olabileceği kaydediliyor. En temel kaynaklardan biri olan suyun kullanımının Pakistan ve Afganistan arasındaki anlaşmazlıklara ek olarak bölgede yeni bir krizin çıkmasına sebep olması muhtemel. Çarpıcı olan ise Afganistan ve Pakistan arasında suların paylaşımına yönelik herhangi bir mekanizmanın bulunmuyor olması.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre İslamabad yönetimi Afganistan’a gelecek senelerde Kabil nehri ve kolları konusunda ortaklık anlaşması yapmasını tavsiye ederken Afganistan, Pakistan’ın kendi su kaynakları üzerinde hakimiyeti sağlamasından çekindiği için söz konusu anlaşmayı imzalamaktan kaçınıyor. Pakistan, su kaynakları konusunda en fazla sıkıntı çeken ülkelerden biri. Bu durumun daha da kötüye gitmesi ise muhtemel. Nüfus artışından dolayı ülkede su sıkıntısı yaşanıyor. Pakistan su kaynağında tek bir nehre bağlı ve nehir havzalarının genişliği ve su kaynaklarının çeşitliliği gibi birçok devletin sahip olduğu bolluğa ihtiyacı var.

Eurasian Times gazetesi, Pakistan Economy Watch gazetesinden aktardığı haberinde İslamabad’ın başlıca iki düşmanı olan Hindistan ve Afganistan’a su konusunda bağlı olmaktan kurtulmak istediğini belirtti. Eurasian Times gazetesi Hindistan-Pakistan savaşının genişleyerek Kabil üzerinde yaşanacak yeni bir mücadele alanına uzanacağını, diğer taraftan ise Hindistan ve Afganistan’ın iyi ilişkilere sahip olduğunu ve aralarından sudan elektrik üretimine kadar 12 projenin imzalanmaya çalışıldığını belirtti. Analistlerden bazıları Hindistan’ın baraj inşa etmesinin Afganistan’ın Durand Sınırı konusunda Pakistan’a baskı yapmak için tek başına bir yol izlemeye cesaretlendirdiği görüşünde. 2400 km uzunluğundaki Durand Sınırı iki ülkeyi birbirinden ayırıyor. İngiliz liderler bu sınırı 1896 yılında çizerken Kabil bunu ülkenin resmi sınırları olarak tanımıyor. Pakistan tarafından inşa edilen yeni duvarlara ve Pakistan’ın bölgedeki Afganları kontrol altına almasını reddediyor.

Hindistan’dan konuya dair yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

“Afganistan hükümeti bizden baraj inşası konusunda yardım istiyor. Projelerimizde ilerleme kaydedeceğiz. Ancak iki ülke arasında su konusunda yaşanan krize müdahil olmayacağız. Bu konuyla bir ilişkimiz yok.”

Gazeteci Ata Resul Malik konuya dair şu değerlendirmede bulundu:

“Afganistan ile en kısa zamanda suların ortaklığı konusunda anlaşma imzalamamız lazım. Afganistan, Pakistan’ın Kabil Nehri’ndeki hakkından mahrum bırakılmasını istiyor. Kabil nehrinin yüzde 20-25 oranında kısmı İndus Nehri’ne dökülüyor.”