Moskova/Raid Cebir

İsrail Başbakanı Netanyahu ve Hamaney’in danışmanı Velayeti aynı tarihlerde Rusya’yı ziyaret etti. Kremlin’in gündeminde taraflar arasında Suriye’de yaşanan sürtüşmede ortak bir yol bulmak var.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu dün Kremlin’de bir araya geldi. Görüşmede İsrail’in İran ve müttefiki güçlerin Suriye’nin tamamından çıkarılması talebi ve 1974’te Suriye hükümeti ile imzalanan ateşkes anlaşmasına uyulmasını sağlayacak düzenlemeler çerçevesinde Suriye’nin güneyindeki durum ele alındı.

Netanyahu’nun ziyareti, İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti’nin Moskova ziyaretiyle aynı döneme denk geldi. Velayeti’nin ziyaretiyle Moskova’nın Tahran’a yakınlaşmak çabaları ve iki taraf arasındaki görüş açıları ile ilgili soruların cevaplandırılması hedefleniyor.

Rus çevreler, görüşmelerin gündeminin benzer olmasına rağmen her bir taraf ile ayrı ayrı görüşüldüğünü vurguladı. Velayeti ile yapılan görüşmede de Suriye’deki gelişmeler ve ABD’nin çekilmesinin ardından İran’ın nükleer anlaşmasının akıbetinin ne olacağına dair konulara değinildi.

Putin ile Netanyahu görüşmesi dün akşam kapalı kapılar ardında gerçekleşti. Toplantıdan sızan bilgilere göre Netanyahu, ‘İsrail politikasının iki temel ilkesinde’ ısrarcıydı. Bu temellerden ilki İran’ın tüm Suriye’de varlığının engellenmesi, ikincisi de Şam’ın Golan Tepeleri’ndeki ateşkes anlaşmasını uygulamaya zorlanması olduğu aktarıldı.

Kremlin, İran askerlerinin sınır bölgesinden çekilmesi ve tüm yabancı güçlerin kapsamlı siyasi çözüme varılana kadar Suriye’den çekilmesi konusuna dair tartışmanın ertelenmesini içeren önceki Rus-İsrail anlayışlarını pekiştirmeye çalıştı.

Rus kaynakları, Putin’in Netanyahu’ya İsrail’in Suriye hükümet güçleri ya da müttefik güçleri tarafından saldırıya uğramayacağına veya taciz edilmeyeceğine dair güvence vermeye çalıştığını belirtti. Ayrıca, Suriye savaşından dolayı bölgeden çekilen uluslararası güçlerin geri dönüşüne kadar Rus askeri polisinin Golan Tepeleri’nde herhangi bir sürtüşme yaşanmasını engelleyecek bir rol üstlenmesi konusu da tartışıldı.

Rusya, dünkü görüşmenin ardından Rusya İsrail’le bir anlaşma olmadan Suriye ordusunun ülkenin güneyinde kolayca operasyon yapamayacağı konusunda ikna olmaya başladı.

Rus tarafıyla yapılan görüşmelerde düzenli olarak dile getirilen ve Moskova’nın her zaman yanıt vermekten kaçındığı İsrail’in İran’ın sınırlardan geri çekilmesine yönelik talepleri, ABD tutumuyla tam olarak uyuşuyor.

İran’a bağlı güçlerin İsrail sınırından 80 kilometre kadar geri çekilme olasılığının tartışıldığını belirten Rusya merkezli ‘Kommersant’ gazetesi kaynaklarına göre taraflar henüz bir anlaşmaya varamadı.
Kaynaklar, Rusya’nın İsrail’e verebileceği tek tavizin Tel Aviv’in Suriye’de İran’a ait olduğunu iddia ettiği askeri tesisleri hedef almasına sessiz kalmak olduğu görüşünde. Bununla birlikte Rusya’nın İsrail ile Suriye ordusunun yaklaşmakta olan Golan Tepeleri sınırındaki Kuneytra’nın kontrolünü ele geçirme amaçlı operasyonu da dahil olmak üzere taktik konulardaki görüş alışverişi devam ediyor.

Üçlü toplantı iddiası

Netanyahu’nun büyük önem taşıyan ziyareti, Ali Ekber Velayeti’nin Moskova ziyaretiyle aynı tarihe denk gelmesi sebebiyle başka bir boyut kazandı. Rus yetkililer her ne kadar üçlü bir toplantı plan yapılmadığını vurgulasa da diplomatik çevreler Moskova’nın iki taraf arasındaki gerginliği hafifletme çabasına işaret ederek sürtüşme yaşanabilecek alanları azaltan anlayışlara ulaşılmaya çalışıldığını belirtti. Ruslar, İranlıları Suriye topraklarının derinliklerine çekilmeleri ve sınır bölgelerini terk etmeleri konusunda ikna etmeyi hedefleyen bir arayışta.

İran kaynaklarının, İranlı liderlerden Putin’e mesaj getiren Velayeti’nin ziyareti sırasında yapılan görüşmenin ana gündem maddesinin Suriye’deki durum değil, İran’ın nükleer dosyası olduğunu vurgulaması ise dikkat çekici.

Ancak Rusya Dışişleri Bakanlığı İkinci Asya Dairesi Müdürü Zamir Kabulov yaptığı açıklamada, Velayeti’nin Putin’in yanı sıra çeşitli alanlarda Rus yetkililerle kapsamlı toplantılar düzenleyeceğini belirtti. Bugün yapılan toplantıların ikili ilişkilere, nükleer anlaşmaya, bölgesel duruma ve öncelikli olarak Suriye’ye odaklanacağını ifade eden Kabulov siyasi dosyaların yanı sıra İran’ın petrol ihracat portföyünün ziyarette önemli bir rol oynadığını da sözlerine ekledi.
Ali Ekber Velayeti’nin bugün Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak ile ABD’nin kısıtlamalar getirmeye çalıştığı İran petrol ihracatı konusunu da görüşeceği bildirildi.