Rusya, uluslararası arenada hız verdiği ilişki trafiği kapsamında Afrika hamlelerini yoğunlaştırdı. Kremlin yönetimi düzenlediği ziyaretler ve imzaladığı ekonomik ve askeri iş birliği anlaşmalarıyla Avrupa ülkeleri ve Çin ile Kıta’da mücadele ediyor.
Sovyetler Birliği, Batı’ya karşı entelektüel savaşının bir parçası olarak Afrika kurtuluş hareketlerini destekleyerek ve sömürge yönetiminin sona erdiği ülkelere on binlerce danışman göndererek Afrika’daki güçlü varlığını muhafaza etmeye devam etmişti. Fakat Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile birlikte 1990’larda Rusya’daki ekonomik sorunlar ve iç çatışmalar, Moskova’yı Afrika projelerinden vazgeçmeye itti. Fon eksikliği ile birlikte çok sayıda elçilik ve konsolosluk kapatılırken yardım programları da kesildi. İlişkilerin seviyesi büyük oranda düşüş gösterdi.
Kremlin 10 yıl önce eski ağlarını yeniden inşa etmeye başladı ve yavaş yavaş Kıta’ya geri dönerek kendine yeni ortaklar aradı. İdeolojik korkular da sözleşmelerin ve silah anlaşmalarının önünü açtı.
Rusya Bilimler Akademisi’nden Dmitry Bondarenko, Rus dış politikasının öncelikleri söz konusu olduğunda Afrika’nın halen listenin en altında olduğunu fakat daha fazla önem kazanmaya başladığını doğruladı. Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesinden bu yana Batı ile karşı karşıya geldiğini söyleyen Bondarenko, bu durumun Rusya’nın küresel bir güç olarak statüsünü yeniden kazanma arzusunu açıkça gösterdiğini ve bu nedenle de dünyanın bu parçasını görmezden gelemeyeceğini vurguladı.
Bondarenko AFP’ye verdiği demeçte Moskova’nın ekonomik kazanımlardan ziyade “politik ilerleme” elde etmekle ilgilendiğini belirtti.
Geçmişte AB’nin Sudan ve Zimbabve gibi iş birliği yapmak istemediği ülkelerin yüzünü Çin’e çevirmekten başka seçeneği olmadığını söyleyen Bondarenko, Rusya’nın şu anda kendini açık bir alternatif olarak sunduğunu kaydetti. Bondarenko, bu yeni durumun Kıta’nın jeopolitik sistemini önemli ölçüde değiştirebileceğini vurguladı.
Kremlin’in Afrika hamleleri
Rusya’nın daima Avrupa Birliği’nden önceki sömürgeci güçlerden olan Fransa’nın yardımını arayan yoksul ve istikrarsız Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki çabaları daha açık bir şekilde görünüyor.
Rusya Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yetkilendirildikten sonra, bu yılın başından bu yana Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki orduya silah sağladı ve Avrupa Birliği’nden eğitim almalarına rağmen Orta Afrika’daki silahlı kuvvetlere 5 asker ve 170 sivili de “eğitmen” olarak gönderdi. Şarku’l Avsat’ın uzmanlardan edindiği bilgilere göre söz konusu “eğitmenler” kendilerine Wagner denen ve Suriye savaşındaki rolleriyle ön plana çıkan bir grup paralı askerlerden oluşuyor olabilir.
Geçen ay Orta Afrika’da grup faaliyetleri hakkında soruşturma yürüten üç Rus gazeteci öldürülmüştü.
Rusya, Kamerun’a terör örgütü Boko Haram’a karşı yürütülen savaşa destek vermek için silah gönderirken Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Burkina Faso, Uganda ve Angola ile askeri ortaklıklar kurdu ve Sudan ile nükleer enerji alanında iş birliği yaptı. Ayrıca Çin’in Afrika’da yükselen bir güç olarak ortaya çıktığı madencilik sektöründe Zimbabve ve Gine ile birlikte çalışıyor. Analistler, uzun yıllardır Kıta’da görünmeyen Rusya’nın askeri iş birliği, eğitim, silah anlaşmaları ve yatırımlarla Avrupa ülkeleri ve hatta Çin ile rekabet etmek için Afrika’ya geri döndüğü görüşünde.
Analistler, Moskova’nın son üç yıldır Afrika’daki konumunu güçlendirmek için yoğun bir biçimde çalıştığını belirtiyor.
Ziyaretler hız kazandı
Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’yı taklit ederek Mısır ile iyi ilişkiler kuran Cezayir, Güney Afrika ve Fas’ı ziyaret ederek söz konusu süreci başlattı. Dmitri Medvedev, beraberindeki 400 kişilik bir delegasyonla Angola, Namibya ve Nijerya’yı ziyaret ederek ticari projeler sundu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da bu yıl Kıta’ya beş Afrika ülkesini kapsayan bir tur düzenlerken Putin Angola, Ruanda, Senegal ve Uganda’nın da katıldığı BRICS Zirvesi’ne katılmak için Johannesburg’u ziyaret etti. Rusya, St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu sırasında Afrika ticaret projelerini de gözden geçirdi.
Bir dizi yorumcuya göre Rusya ile ilişkilerin geliştirilmesi bazı Afrika ülkeleri için oldukça cazip. Çünkü bu durum Avrupa ve Çin ile olan rekabetten yararlanmaları konusunda onlara yardımcı oluyor. Birkaç Afrika ülkesinde Sovyetler Birliği ve Rusya’nın büyükelçisi olarak görev yapan siyasi uzman Yevgeny Korindyasov’a göre bu “Başka bir ortak edinme, başka bir yatırım ve kalkınma kanalı temin etme ve siyasi arenada güçlü bir ülkeyi destekleme” anlamına geliyor. Rusya ayrıca Afrika’daki Avrupa sömürgeciliğinin yükünü temsil etmiyor. Bu, çoğu kıdemli memuru Sovyetler Birliği’nde eğitim gören Afrika ülkeleri için cazip olabilir.
Orta Afrika Cumhuriyeti, Putin’in öncülük ettiği dönüşümün yararlarının en iyi örneği gibi görünüyor.
Ülke, Soğuk Savaş boyunca Kremlin’e hiç de yakın değildi. Ancak şu anda kendi topraklarının çoğunu kontrol eden milislerle yürüttüğü savaşa yardım etmesi için Rus askerlerini dört gözle bekliyor.