Dera/Riyad ez-Zeyn
Ürdünlü bir seyahat acentesi, Nasib (Cabir) Sınır Kapısı’nın açılış haberini “Kim Suriye’deki tatil günlerini özledi?” adlı bir kampanya ile karşıladı. Acente, bu ayın 22’sinden itibaren Şam’a günde iki kez gidiş-dönüş seferleri düzenlemeye başladığını duyurdu. Ürdün’deki döviz şirketleri, Suriye para biriminin kullanılabilir olduğunu açıkladı. Ürdünlüler, sosyal ağlar üzerinden konuya dair mutluluğunu ve Suriye’yi ziyaret etmeyi ne kadar çok istediklerini belirtti. Nasib Sınır Kapısı’nın açılmasının ardından Suriye’nin güney bölgesine giden Ürdünlüler burada kaydettikleri videoları sosyal medyada paylaştı. Bir Ürdün vatandaşı, Suriye’nin güneyindeki Dera’da çektiği görüntüyü yayınladı. Ürdünlü, videoda şehrin uğradığı büyük yıkıma dikkati çekerken eski hatıralarında kalan şehrin şimdiki hali karşısında dehşete kapıldığını dile getirdi. Ancak şehrin yeniden eski haline gelebileceğine dair umudu olduğunu vurguladı.
Şam ve Amman’ın bu ayın ortalarında Nasib Sınır Kapısı’nın açıldığını duyurmasından bu yana her gün Ürdün’den gelen onlarca araç Şam ve Dera’ya gitmek üzere bu sınırı kullanıyor. Özellikle Suriye’den sebze ve gıda ürünlerini Ürdün’e taşıyan kamyonlar buradan geçiş yapıyor.
Askeri operasyonların sona ermesinin ardından Suriye’nin güneyi Ürdünlülerin akınına uğradı. Kimi alışveriş, kimi ise akrabalarını ziyaret etmek için ülkeye gidiyor. Deralı tüccarlardan birinin aktardığı bilgilere göre Ürdünlü turistlerin bölgedeki pazarlara yönelik ilgisi kentte ticari hareketliliğin yaşanmasını sağladı. Zira Ürdün’de zeytinyağı, meyve, sebze, et ve un ile giyim ve yakıt (benzin) gibi ürünlerin fiyatları Suriye’nin iki katı. Tüccar, Suriye’de 28 bin Suriye lirasına satılan zeytinyağının 46 Ürdün dinarına eşit olduğunu ve aynı zeytinyağının Ürdün’de 100 dinara satıldığını söyledi. Ürdün’ün Suriye pazarına olan talebini Suriye lirasının dolar karşısındaki değer kaybına bağlayan tüccar Ürdünlülerin ülkelerinde yaklaşık 1 haftalık ihtiyaçları için harcadıkları miktarla Suriye’den 1 aylık alışveriş yapabildiklerine işaret etti. Ürdünlülerin Suriye’nin güneyinden yaptıkları alışverişin kentteki dükkanlarda gelir artışı sağladığına dikkat çeken tüccar, bunun doğrudan veya dolaylı olarak bölgedeki ticari ve ekonomik hareketliliği canlandırdığını ve mağazalardaki mallara olan talebin artmasıyla bu durumun dengelendiğini de sözlerine ekledi.
Dera, Suriye rejim güçlerine ait güvenlik bariyerlerini etkileyen değişikliklere de tanık oldu. Şam karayolu üzerindeki bazı kontrol noktaları kaldırılırken bazılarında da yönetim değişikliğine gidildi. Şehirdeki birçok beton bariyer kaldırılırken yıllardır kapalı olan bazı yollar ve çarşılar yeniden açıldı. Ürdünlü turistlerin ülkeye bakışını olumlu yönde etkilemeyi amaçlayan söz konusu değişikliklerle Suriye rejimi uluslararası alana “Suriye’de savaş sona erdi” mesajını vermeyi hedefliyor.
Ancak söz konusu çarşılardaki mağazaların sahiplerine dükkanlarını yeniden açma izni verilmesine rağmen dükkanlar halen kapalı ve sahiplerinin yeniden dükkanları açmaya yönelik herhangi bir talebi de yok. Çarşılardan birinde dükkanı bulunan bir esnaf, aynı olayların yeniden yaşanması korkusu ve savaşın kalıntılarına karşı duyulan endişe nedeniyle bölgede ticari bir hareketlilik olmadığını söyledi. Bölgede patlayıcı temizleme ve yıkıntıları kaldırma çalışmalarının da devam ettiğine işaret eden esnaf, şehirde dükkanların yağmalanmasına karşı korkularının sürdüğünü aktardı. Çok sayıda dükkan sahibi olduğunu vurgulayan esnaf, koşulların uygun hale gelmesi durumda kendileriyle bir toplantı yapılmasını istekliliklerini zira Dera’daki dükkanların yeniden hareketlenmeye başladığını kaydetti.
Kuneytra’daki ve kırsal bölgelerdeki kaynaklar, Ürdün’e uzanan baraj dahil bölgede bir dizi barajın açılma kararı alındığını belirtti. Kaynaklar, kararın Nasib Sınır Kapısı’nın açılması ile eş zamanlı alındığına dikkati çekti. Kuneytra’daki Yermuk Havzası’ndaki bu barajlar, Ürdün ile Suriye arasındaki Vihda Barajı’nı da besleyen Yermuk Nehri üzerinde bulunuyor. Suriye güçleri, sivillerin baraj çevresine yaklaşmasını engellemiş durumda. Kaynaklar, Yermuk Nehri havzasındaki suya ilişkin 1987 tarihli anlaşmayı yeniden canlandırma niyetinde olunduğunu ileri sürdü. Bu niyetin özellikle Ürdün ile İsrail arasındaki ortak anlaşmalar uyarınca İsrail’in Ürdün’ün su payını azaltma tehdidinden sonra ortaya çıktığını belirttiler. İsrail, Ürdün’ün el-Bakura ve el-Gamr arazilerini İsrail’e kiralamayı öngören sözleşmeleri sonlandırma kararı almasının ardından böyle bir tehditte bulunmuştu.
Suriye ile Ürdün arasındaki su anlaşması, Ürdün’ün içme suyunu güvence altına almak, Ürdün topraklarını sulamak ve elektriğin yüzde 25’ini elde etmek için barajın tüm suyundan yararlanmasını sağlıyor. Çalışma, tasarım, inşaat, işletme ve bakım gibi projelerin tüm aşamalarını finanse etme sorumluluğu Ürdün’e ait. Ürdün, Vihda Barajı’nı Amman’a 50 milyon metreküp ve Ürdün Vadisi’ne 30 milyon metreküp su temin etmek için 2006 yılında Arap Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Fonu’ndan (AFESD) borç aldı.
Şarku’l Avsat’ın ulaştığı ve Suriye ile Ürdün arasında bu ayın 14’ünde imzalanan Nasib-Cabir Sınır Kapısı’nın açılmasına ilişkin mutabakat anlaşması bildirisine göre iki ülke arasındaki eski kara taşımacılığı anlaşması hükümleri uyarınca yolcu ve eşyaların kara yolu üzerinden yeniden taşınmaya başlanması ön görülüyor. Ayrıca taşıtların sürücülerinin yalnızca sınır işlemlerine tabi tutulmaları hedefleniyor. İki ülkenin vatandaşlarının Cabir – Nasib Sınır Kapısı’ndan geçebileceği belirtilen bildiride Suriyelilerin Ürdün’ün Şam Büyükelçiliği’nin önceden verdiği güvenlik onayı almaları şartıyla Suriye’den Ürdün’e geçmelerine izin verilirken Suriye plakalı özel araçların Ürdün’e geçişine izin verilmediği belirtiliyor. Buna karşılık Suriye’ye geçmek isteyen Ürdün vatandaşları bu koşullara tabi tutulmadı.
Suriye rejimine yakın haber ajanslarına göre, Suriye Halk Meclisi üyelerinden bir grup, geçen pazar günü yapılan 8’inci Olağan Toplantı’nın 11’inci oturumunda Nasib Sınır Kapısı’nın açılmasının ardından iki ülke arasındaki geçişlerde verilen izinler noktasında haksızlıkların yapıldığı gerekçesiyle Ürdün’le karşılıklılık anlaşması yapılması önerisinde bulunuldu. Suriyeli milletvekilleri ayrıca Ürdünlülerin Suriye pazarına yönelik yoğun talebinin fiyatların artışına neden olabileceği uyarısı yaptı.
Suriye Halk Meclisi İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı, Ürdün tarafı ile karşılıklılık ilkesinin uygulanacağını belirterek konunun Bakanlar Kurulu gündeminde olduğunu ve ilgili bakanların görevlendirildiğini açıkladı.
Yapılan açıklamalar rejim güçlerinin dün Nasib Sınır Kapısı’ndan geçiş yapan bazı Suriye vatandaşlarını gözaltına aldığı yönünde.