Moskova: Raid Cabir/Şarku’l Avsat
ABD Başkanı Donald Trump’ın 1987’de Sovyetler Birliği ile imzalanan Orta ve Kısa Menzilli Füzeler Anlaşması’ndan çekilme kararı, Rusya’da bulunan ABD Başkanı Güvenlik Danışmanı John Bolton’un görüşmelerine damgasını vurdu. Rusya, Amerika’dan daha fazla açıklama beklentisini yineledi.
Rus ve Amerikan kaynaklarından alınan bilgiye göre Bolton, Rus mevkidaşı Nikolay Patrushev ile Suriye, Kuzey Kore ve terörle mücadele gibi konulara değindi ancak “stratejik güvenlik” konusu görüşmeye hakim oldu. Zira, ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin 1987’de imzalanan ve Rusya’nın yalnızca Avrupa’da değil uluslararası alanda da “istikrar ve güvenlik açısından bir köşe taşı” olarak nitelendirdiği antlaşmayı geri çekme niyetini açıklamıştı.
Görüşmeler sonrasında iki tarafın bakış açılarının yakınlaşmasıyla ilgili bir açıklama yapılmadı ancak Rus Güvenlik Konseyi sözcüsü Yevgeny Anokhin, iki tarafın güvenlik meselelerini görüşmek ve ufuklarını genişletmek için Güvenlik Konseyi seviyesinde ve her iki ülkede bakanlık ve kurumlar düzeyinde temasların sürmesinin önemini vurguladı.
Rus Güvenlik Konseyi tarafından yapılan açıklamada, tarafların silahların kontrolü ve nükleer silahların yayılmasını önleme konularına yoğunlaştığı vurgulanırken Stratejik Nükleer Silahların İndirimi Anlaşması (Start)’nın 5 yıl uzatılmasıyla ilgili görüş alışverişinde de bulunuldu.
Trump, Rusya’nın ‘Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’nı ihlal ettiğini belirterek anlaşmadan çekileceğini söylemiş ve Rusya çevrelerinden çok tepki almıştı.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, konunun Bolton’la, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Salı günü yapılması beklenen bir toplantıda görüşüleceğini söyledi. Peskov, Rus tarafının Washington’dan anlaşmadan çekilmeyle ilgili daha fazla açıklama talep edeceğini belirterek, “Moskova’nın bu anlaşmanın şartlarını asla ihlal etmediği Washington’un ise defalarca anlaşmayı ihlal ettiğini” söyledi.
Rusya Devlet Başkanlığı sözcüsü, “Putin, Rusya’ya karşı ABD ‘nin bu anlaşmanın şartlarını ihlal ettiği yönündeki suçlamalarını defalarca ve kesin olarak reddetti ve ABD’ nin anlaşmayı ihlal ettiğine dair çeşitli kanıtlar sundu”dedi.
Peskov “ABD’nin böyle bir adım atması halinde dünyanın daha tehlikeli bir yer olacağını” da sözlerine ekledi. Peskov, antlaşmadan çekilme beyanının “iki taraf arasında imzalanan belgede şart koşulan geri çekilme usullerine uymadığını da vurguladı.
Peskov, “Asya ve diğer pek çok ülke, orta ve kısa menzilli füze kabul edilebilecek benzer sistemler geliştiriyorlar. Ancak Rusya ve ABD, dünyada istikrar ve güvenlik sorumluluğu taşıyan iki ülke” açıklamasında bulundu.
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov, Trump’ın açıklamasını “Çok tehlikeli bir adım” şeklinde yorumladı. Açıklamayla ilgili ‘ABD’nin şantaj girişimlerinden endişe duyduklarını’ dile getiren Ryabkov, ‘Moskova’yı stratejik istikrar konusunda taviz vermeye ikna etmeye çalışan Washington’ın bu adımını kınadı.
Sovyetler Birliği eski başkanı Mikhail Gorbaçov da Trump’ın kararını “düşüncesizlik” olarak nitelendirdi. 1987 yılında ABD ile anlaşmayı imzalayan Gorbaçov, Avrupa’daki stratejik güvenliğin en önemli dayanaklarından biri olan anlaşmanın ABD tarafından baltalandığını söylerken öfkeli görünüyordu. O sırada anlaşmanın imzalanması için uzun ve zorlu süreçlerden geçildiğini hatırlatan Gorbaçov, bu anlaşmanın önemli bir siyasi zafer olduğunu vurguladı.
Rusya bu çekilme karşısında olası adımları açıklamaktan kaçınmasına rağmen Rusya Uluslararası İlişkiler Komitesi Başkanı Konstantin Kosachev, Moskova’nın Washington’a cevap vermek için pratik adımlar attığını ve bu adımların yalnızca anlaşmayla ilgili olmayacağını açıkladı. Bu adımların anlaşmanın taraflara dayattığı kısıtlamalardan sonra Rusya üzerinde oluşabilecek tehditlere karşı olduğunu da vurguladı.
Açıklamalar, Moskova’nın, orta ve kısa menzilli füze teknolojilerinin geliştirilmesi için büyük ölçekli programlar başlatacağı ve bunları antlaşmanın yasaklandığı alanlarda dağıtacağı yönündeki işaretleri ortaya koydu.
Kosachev, daha önce Putin’in “ Rusya, hemen cevap verebilecek teknik ve askeri donanıma hazırdır” şeklindeki konuşmasına atıfa bulunurken Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD’nin anlaşmadan çekilmesi halinde ülkesinin herhalükarda iktidar dengesini koruyacağını söylemişti. Washington, 2014’te Moskova’nın anlaşmayı ihlal ettiğini söylemiş Rusya ise ürettiği yeni füze teknolojilerinin anlaşma şartlarına aykırı olmadığını ifade etmişti.
ABD Dışişleri Bakanlığı Aralık ayında, anlaşma şartlarına uymadığı takdirde Rusya’ya karşı askeri ve ekonomik önlemler alacağı konusunda uyarmıştı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, soğuk savaş döneminde yapılan bu anlaşmanın önemine dikkat çekerek Avrupa’nın güvenliği için taşıdğı önemi vurguladı.
Öte yandan AB, Amerika ve Rusya’ya Orta Menzilli Füzeler Anlaşması’nı koruyamak için diyaloglarını sürdürme çağrısında bulundu. Çin de anlaşmadan çekilmenin olumsuz tesirleri olacağı konusunda endişelerini dile getirdi.