Pakistan’ın Hayber-Pahtunhva eyaletinde yaşayan Hamide Şehid, sabahın erken saatlerinden gece yarılarına kadar çalışıyor. 45 yaşında 6 çocuklu Şehid, en muhafazakar bölgede yerleşik Pakistan geleneklerini kırmaya çalışıyor.
Şehid, yarın gerçekleşecek olan Pakistan seçimlerinde parlamentoya girmeye çalışıyor. Pakistan’ın 2013’teki son genel seçimlerinde ve 2017’de yapılan yerel seçimlerde, Pakistan’ın bu uzak bölgesindeki aşiret liderleri kadınların oy kullanmalarını bile reddediyorlar.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre Hamide Şehid, “seçim bölgemdeki kadınlar bile seçimlerde oy kullanamadı” dedi. Peşaver eyaletinde yaşamasına rağmen, Hamide Şehid eski aşiret geleneklerine meydan okumak için memleketi olan bu küçük kasabaya dönmeye karar verdi.
Ünlü kriket oyuncusu İmran Han’ın liderliğindeki Pakistan Adalet Hareketi (PTI) listesinde yer alan Hamide Şehid, “değişim mesajımız olumlu karşılandı” dedi. Hamide sözlerine şöyle devam etti: “Ev ev kadınları ziyaret edip onları hakları konusunda bilinçlendiriyorum. Seçim bölgemde 160 bin kayıtlı seçmenin 50 bini kadın. Bunların bazıları yarın yapılacak seçimlerden önce hiç oy kullanmadılar. Bazı erkekler de bana oy kullanma sözü verdiler.”
Hamide Şehid, federal ve yerel mecliste 849 sandalye için yarışan 558 kadından biri. Pakistan Seçim Komisyonu’na göre, seçimdeki toplam aday sayısı 11855. Pakistan parlamentosunda toplamda 342 sandalye için toplam 172 kadın yarışıyor. Pakistan anayasası kadınlar için 60 ve dini azınlıklar için 10 sandalye ayırmaktadır. 2013 yılında doğrudan parlamentoya seçilen kadın milletvekili sayısı 135 iken, 2008 yılında sayı 72.
İnsan hakları savunucusu Tahire Abdullah, “Kesinlikle bu olumlu bir değişiklik, ancak kadınların kazanılabilecek yerlerden aday gösterilmesini istiyoruz” dedi. Bu yıl olduğu gibi, seçim kanunları, siyasi partilerin aday listelerinin yüzde 5’ini kadınlara ayırmalarını zorunlu kılıyor. Pakistan’da aday gösterilen kadınlar genellikle önemli siyasi geçmişi olan ailelerden. Analistler, anayasanın kadınların katılımıyla ilgili düzenlemeleri doğrularken geleneklerin ülkede değişimi yavaşlattığını söylüyorlar.
Tahire Abdullah: “Siyasi partiler seçmenlerini siyasi sicilleri ve kamu görevlerine uygun olarak seçmelidir ayrıca kadın ve azınlığı temsil eden adayların seçim kampanyalarına destek olmak için mali yardım sağlanmalıdır” dedi. Pakistan’da 59 milyonu erkek, 46 milyonu kadın olmak üzere toplam 105 milyon kayıtlı seçmen var. Pakistan seçim yasalarına göre seçim bölgesinde kadınların oyları toplam oyların yüzde 10’un altına düşerse oylar iptal ediliyor. Bu da hiç kimsenin kadınların oylarını engelleyemeyeceği anlamına geliyor.
Pakistan’ın Yasama Geliştirme ve Şeffaflık Enstitüsü Başkanı Ahmed Bilal Meyhup, “Pakistan’da kadınların kültürel nedenlerle oy kullanamadıkları yaklaşık 10 bölge var” dedi. Bununla birlikte, kadınların bu illerde neden oy kullanmalarına izin verilmediğini belirlemek için hiçbir çalışma yapılmadığını da belirtti. Meyhup, kadınların her seçimde ve periyodik olarak desteklenmesi gerektiğini de sözlerine ekledi.
Kadınlardan farklı olarak mecliste gayri Müslümlerin temsil edildiği sandalyeler var. Ancak akıntının tersine doğru yüzen bir adam var. Hayber-Pantunhva eyaletinde 49 yaşındaki Sih, Reşid Singh Toni bağımsız bir aday. Ancak Reşid adaylığının Müslümanlar tarafından da olumlu karşılandığını söylüyor. Reşid maliyetli büyük kampanyalar yerine ev ev gezerek yaptığı kampanyaya güveniyor. Ülkede 105 milyon seçmenin 3.63 milyonu dini azınlıklara mensup.
Pakistan’da 105 milyondan fazla seçmen, gelecek 5 yıl boyunca yasama görevini yürütecek eyalet ve federal meclis üyelerini seçmek için yarın sandık başına gidecek.
Ülke genelinde kurulan 85 bin sandıkta oy verme işlemi, yerel saatle 08.00’de başlayacak ve 18.00’e kadar sürecek.
Pakistan Seçim Komisyonunun (EC) verdiği bilgilere göre, ülkede kayıtlı 105 milyon 960 bin seçmen bulunuyor.
Seçimde 12 bin 27 aday, federal ve eyalet meclislerindeki 849 koltuk için yarışacak. 849 sandalyeden 272’si Pakistan Ulusal Meclisinde (NA), 577’si de eyalet meclislerinde yer alıyor.
Parlamentonun üst kanadı Senato’da 6 yıl görev yapacak 104 kişi ise milletvekilleri tarafından seçilecek.
Pakistan’da federal ölçüde yasama görevini NA yürütüyor. Teamüller gereği başbakanlık görevini, en yüksek oy alan partinin genel başkanı üstleniyor. NA’da hükümeti kurmak için 172 üyenin desteğini almak gerekiyor.
NA’da bulunan 342 sandalyenin 272’si doğrudan halk tarafından seçiliyor. Kalan 70 sandalyenin 60’ı kadınlara, 10’u dini azınlıklara tahsis edilmiş durumda. Bu sandalyelere oturacak vekiller, EC tarafından yüzde 5’i aşan partilerden eşit seçiliyor.
NA ve içinden çıkan hükümetin görev süresi 5 yıl. Şimdiye kadar bu görevi tamamlayan tek parti 2013’te birinci parti olarak seçimi kazanan Pakistan Müslüman Ligi-Navaz (PML-N) oldu.
Ülkenin en büyük nüfuslu eyaleti Pencap, mecliste 148, en küçük eyalet Belucistan ise 14 sandalyeyle temsil edilecek. Sindh eyaleti 61, Hayber Pahtunhva 35 ve Aşiretler Bölgesi (FATA) 14 sandalyeye sahip olacak.
Seçmen nüfusunun yüzde 60’ına sahip Pencap, iktidarı belirlemede önemli rol oynayacak.
Pencap, Sindh, Hayber Pahtunhva ve Belucistan’da 4 eyalet meclisi bulunuyor. Bu meclislerde de kadın ve dini azınlıklar kontenjanı yer alıyor.
Toplamda 728 sandalyeye sahip eyalet meclislerinde 577 sandalyenin sahibini doğrudan halk seçiyor.
Eyalet meclislerinde de en yüksek sandalye sayısı yine Pencap’ta. Pencap eyalet meclisindeki 297, Sindh’de 130, Hayber Pahtunhva’da 99 ve Belucistan’da 51 üye doğrudan halk tarafından seçilecek.
Mayıs ayında Hayber Pahtunhva eyaletine bağlanan FATA’nın eyalet meclisine katkısı ise 24 sandalyeyle olacak. Bu üyeler, gelecek yıl yapılacak yerel seçimin ardından göreve başlayacak.