Rakka sakinleri, şehirlerinde savaşın üzerine sünger çekerek evlerini ve dükkânlarını yeniden inşa etmeye, savaş yorgunu şehri yeniden canlandırmaya çalışıyorlar.

Yaşadıkları savrulmanın ardından terk etmek zorunda kaldıkları evlerine geri dönen kadınlar ve kızlar ev ve avlulardaki molozlardan geriye kalan tozları temizlemeye çalışıyor. Özellikle surların halen aylar önce meydana gelen savaşın izlerini üzerinde taşıdığı Naim Meydanı’nda, sokaklarda ve meydanlarda meyve-sebze satıcılarının sesleri yeniden yankılanmaya başladı.

Yıkım, Rakka’nın eteklerindeki mahalleleri tamamen ele geçirmiş gibi… Birçok evin tavanı, kapısı ve pencereleri ya tamamen yok olmuş ya da sökülmüş durumda. Dükkânların bazıları tamamen yıkılmış ve toprak yığınına dönüşmüş halde.

Ancak şehir merkezinde daha şok edici bir manzara var. Özellikle meydandaki saat kulesi, valilik merkezi, Naim Meydanı, Delle Kavşağı, Kara Stadyum ve Eski Çarşı.. Hepsi stratejik binaların kontrolünün ele geçirilmesi ve DEAŞ unsurlarının sınır dışı edilmesiyle sonuçlanan şiddetli savaşın yaşandığı yerler. Bir çoğu artık moloz yığını haline gelmiş binaların bir ev mi yoksa bir dükkân mı olduğunu anlamak zor. Taşlar arasındaki patlamış su boruları ve elektrik kabloları artık çalışmaz haldeler.

Şehrin doğusundaki Meşleb, Rakka Semra, Tayyar, Deriye mahallelerinin ile 2017’nin haziran ayında başlayan operasyonlarla özgürleştirilen batıdaki Sebahiye ve Esediye mahalleleri geri kalan bölgelerden daha iyi durumda. Sivil Meclis ile koordinasyon halindeki Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) tüm mahalle sakinlerine izin vermesinin ardından nüfusun çoğunluğu geri döndü.

Bölge sakinlerinden 53 yaşındaki Abdurrahman, geçen yıl ekim ayı ortasında Uluslararası Koalisyon’un desteklediği SDG tarafından DEAŞ’ın bölgeden çıkarılması için verilen savaş sırasında Rakka’nın en tehlikeli meydanlarından Naim Meydanı’nda kısmen yıkılmış olan evini tamir etmeye çalışanlar arasında…

Abdurrahman, bir parça harç koyduğu evinin duvarına yeni bir tuğla daha eklerken radikal örgüt üyeleri arasında yaşadığı dönemden uzaktaki yeni hayatından memnun görünüyor. Abdurrahman yaşadığı dehşeti şu sözlerle anlattı:

“Ölüm Meydanı’nın (Naim Meydanı) tam ortasındaki evimden çıktığımda cehennemin duvarında asılı kafaları görünce başım dönmeye başladı. Ölüm Meydanı’nda kafaları kesilen cesetleri de astılar.”

Abdurrahman bugün, yaşadığı ağır travmaları unutmaya, evini yeniden inşa etmeye ve şiddetli çatışmalardan uzak kalmaya çalışıyor. Abdurrahman çalışmaya devam ederken “Uluslararası çabaları ve yeniden inşa vaatlerini beklemeyeceğim. Bu şehre ruhunu geri verecek olanlar yine bu şehrin sakinleridir” ifadelerini kullandı.

Şehir merkezini yeniden canlandırmak…

Yaklaşık 27 bin kilometrekarelik bir alana sahip olan Rakka, Fırat Nehri’nin doğu kıyısında yer alıyor. 2011 baharında savaşa dönüşen Suriye devriminin patlak vermesinden önce burada çoğunluğu Sünni Araplar, Kürtler, Hıristiyanlar ve Türkmenlerden oluşan yaklaşık 300 bin kişi yaşıyordu. DEAŞ örgütü kentin kontrolünü ele geçirdikten sonra çoğu bölgeyi terk etti.

Rakka’nın özgürleştirilmesinin ardından bölge sakinlerinin bir kısmı geri dönmeye karar verdi. Geri dönenlerin çoğunluğu ağırlıklı olarak Meşbel, Deriye ve Remile ile birkaç komşu mahalleden. Şehrin merkezinde bulunan Delle Kavşağı, yıllardır görülmeyen hareketliliğe tanıklık ediyor. Atölyeler, piyasayı yeniden canlandırmak için, dükkân ve ev sahipleri ise temizlik işinin tamamlanmasını hızlandırmak ve normal yaşama geri dönmek için gece gündüz çalışıyorlar.

Geri dönenlerden biri de 36 yaşındaki İvad. İnşaat sektöründe çalışan İvad, Rakka’nın doğusundaki Samarat bölgesinin yeniden inşasında yer alıyor.

İyad işini yaparken duygularını da şu şekilde ifade ediyor:

“O kadar mutluyum ki anlatamam. Rakka’ya geri dönmek bir rüyaydı ve şimdi gerçek oldu.”

Savaşı geride bırakan Rakka sakinleri şehirlerini yeniden canlandırmak için uğraşıyor ve mücadele ediyor. Ancak şimdi başka bir zorlukla karşı karşıyalar. DEAŞ militanları, bugün nüfusun çoğunun geri dönmesini engelleyen mayın ve patlayıcıları şehir boyunca döşemişlerdi.

Rakka’nın 50 kilometre uzağındaki Ayn İsa’daki bir çadır kampa gitmek zorunda kalan ve geri dönemeyenlerden olan 54 yaşındaki bir bölge sakini, geri dönüşün taşıdığı riske girmektense bu soğuk kış günlerini bir çadırın içinde yaşamaya tercih ettiklerini söyledi. Mayınlar ve bombalar olduğu sürece geri dönmeyeceklerini belirtti.

Mayın ve bombaların temizlenmesi

Rakkalılar halen savaşın tozlarını üzerinden atmaya çalışan pek çok mahallede yıkılan evlerini tamir ederken molozlarını dükkânlarının önüne döküyorlar. Diğerleri arabalardaki malzemeleri indirirken bir kısmı ise mayın döşenmiş olabileceği korkusuyla evlerine giremiyor.

ABD ve uluslararası mayın temizleme örgütleri ile koordinasyon içinde olan Roj Mayın Temizleme Örgütü (RMCO), bölgenin mayın ve patlayıcılardan arındırılması için çalışmalarını sürdürüyor. Haki renkli kıyafetler giyen ekip başlarında beyaz baretlerle sanayi bölgesinde henüz patlamamış patlayıcıları bulmak üzere geliştirilmiş uzaktan izleme cihazları ile aramalar yapıyor.

RMCO Operasyon Departmanı Direktörü Abdulhamid Ayu, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada “Şehirde binlerce mayın olduğu tahmin ediliyor. Şehrin yarısında mayınları tespit edebildik ve şu anda bin 500 mayını temizledik” ifadelerini kullandı. RMCO Direktörü ayrıca ekibin, DEAŞ’ın geride bıraktığı 15 bin mayını temizlediğini sözlerine ekledi.

Su şebekelerinin onarımı

Neredeyse bir yıldır suyun olmadığı Rakka’da şehrin kurtarılmasından sonra sadece birkaç kuyu açılabildi.

Rakka Belediyesi Su Komisyonu tarafından takip edilen teknik bir ekip, Rakka Semra mahallesindeki su hatlarının onarımı için çalışmaya başladı. Ekip, güdümlü bir roketin neredeyse tamamen yok ettiği su şebekesine yakın bir noktada ana şebeke hattı için kazı yapıyor. Su Komisyonu Mühendisi Casim el-Halef, kazının yapıldığı bölgeyi denetlerken Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, birkaç mahalleyle yeniden su verilmesinin planlandığını belirtti. “Şu an su şebekesi hattının onarımı için çalışan bir ekibimiz var. Bu hat, Rakka’nın geri kalan mahallelerine su sağlayan ana hatlardan biridir” iadesini kullandı.

Rakka Sivil Meclisi, Rakka Semra mahallesinin batısında her biri saatte 8500 kapasiteye sahip iki dikey ve iki yatay pompanın bulunduğu merkezi su tesisi çalışmalarını tamamladı. Ancak şu an minimum kapasitede çalışan tesis saatte 500 metreküp su pompalayabiliyor.

Rakka’nın batısındaki el-İntifada Sokağı sakini olan 38 yaşındaki Ziyad, kendisinin ve komşularının içme suyu satın aldıklarını ve kullandıklarını belirterek bir bidon suyun 200 Suriye lirası (yaklaşık yarım dolar) olduğunu söyledi. Ziyad, “Elektrik ve hizmetlerin kesintiye uğraması sorun değil. Ama su, özellikle de içme suyu eksikliği, sahip olduğumuz en büyük sorun. En büyük hayalimiz musluklardan yeniden suların akması” ifadelerini kullandı.

Rakka Belediyesi’nin şehrin temizliğine bu ay başında başlayabildiği aktarıldı. Şehrin mahallelerinde tahsis edilen çöplüklerde biriken atıkların temizlenmesi ve boşaltılmasına yönelik araçlar tahsis edilmiş durumda.

Rakka Sivil Meclisi tarafından kurulan belediyenin başkanı Sena el-Ahmed yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“İnsanların geri döndüğü mahallelerin büyük kısmına çöp konteyneri dağıttık. Ayrıca çöplerin toplanması için yedi çöp kamyonu tahsis edildi. Halkı evlerine dönmeye teşvik etmek isteyen belediye vatandaşları inşaat ruhsat ücretleri ve mali vergilerden muaf tutuma kararı aldı. Yeniden inşa sürecini hızlandırmak için vatandaşları vergilerden ve mali harçlardan muaf tutmaya karar verdik. Rakka’ya dönüş yapan herkese hizmet vermeye çalışıyoruz.”