İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yanıtlaması istemiyle Meclis Başkanı Ali Laricani tarafından kabul edilen gensoru önergesiyle ilgili dün açıklama yaptı. Ruhani, soruları cevaplamak için hazır olduğunu belirterek İranlılara bazı gerçekler hakkında açıklama yapacağını ifade etti. İran Hükümeti ayrıca ABD yaptırımlarının arifesinde döviz krizini kontrol altına alabilmek için bugün Merkez Bankası’nın yeni önlemler alacağını duyurdu.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin yanıtlaması istemiyle 80 milletvekilinin imzasıyla verilen soru önergesi kabul edildi. Sorulan tüm soruları cevaplayacağını belirten Ruhani, soru önergesini imzalayan 80 milletvekiline de eleştiride bulundu. Meclis Başkanı Ali Laricani, Ruhani’ye imzalar doğrultusunda ekonomik durumun kötüleşmesi, bankacılık sisteminin yetersizliği ve ülkenin para birimi riyaldeki düşüş de dahil olmak üzere bazı soruları yanıtlamasını istedi. Ruhani ise Laricani’ye yazdığı mektupta, sorgulama işleminin “yasaların dışında” olduğunu, “ülkenin içinde bulunduğu mevcut şartların buna müsait olmadığını” ve ayrıca soru önergesi için “gerekli şartların karşılanmadığını” ifade etti.

Ruhani’nin yanıtlaması istenilen sorular

İran Meclisi, Ruhani’den hükümetin döviz piyasası ve ürünlerin fiyatını kontrol etme konusundaki başarısızlığı, bankacılık ambargoları, işsizliğin düşürülememesi, ekonomik kriz ve döviz kurlarındaki artışa ilişkin sorulara cevap vermesini istiyor.

İran Cumhurbaşkanlığı resmi sitesinde yer alan açıklamaya göre, Cumhurbaşkanı Ruhani, milletvekillerinin sorularını yanıtlamak için karar verilen tarihte meclise gideceğini ancak aynı zamanda İranlılara bazı açıklamalarda bulunacağını söyledi. Ruhani, meclise gitme kararının gerekçesi olarak “yönetim kurumları arasında olası bir anlaşmazlığın önünü almak ve meclise olan saygıyı” gösterdi. Ruhani, “Meşruiyetimizi oylarından aldığımız, ülkenin sahibi olan halkımıza, bazı hakikatleri açıklamak için yeni bir fırsat” dedi.

Böylece Ruhani’ye, vekillerin soracağı soruları yanıtlaması için Ağustos’un son haftasına kadar mühlet verilmiş oldu. İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hüseyin Ali Emiri, meclise verilen soru önergesinin “hukuka aykırı ve siyasi bir karar” olduğunu söyledi.

Ruhani’ye yönelik muhalif sesler yükseliyor

İran Cumhurbaşkanı Ruhani, son günlerde kendisiyle ilgili hem muhalif basında hem de hükümet yanlısı basında çıkan iddialara yanıt vermekten kaçınıyor. Reformcu kanada yakınlığıyla bilinen çoğu gazete Ruhani’nin sessizliğini bozarak vatandaşlarla konuşmasını talep ediyor, ayrıca bu talepler 5’inci gününe giren protestolarla birlikte daha da ivme kazandı.

Geçtiğimiz hafta İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi’nden yapılan açıklamada, ekonomideki kötü gidişat ve riyaldeki düşüş gibi konuların konuşulacağı Ruhani’nin katılacağı televizyon programının iptal edildiği açıklanmıştı. Birkaç gün önce ise Hükümet Merkez Bankası ve döviz kuru yönetimiyle ilgili yeni politikasını açıklamıştı. İranlılar, ABD ile ilişkilerin, özellikle de Tahran’a yönelik yaptırımların ülke ekonomisinde yaratacağı etkileri endişeli bir biçimde bekliyor. İranlılar, ülke ekonomisinde ve ulusal para biriminde yaşanan önemli düşüşün ağırlığı altında zor günler geçiriyor.

Hükümet geçtiğimiz hafta Merkez Bankası Başkanı Veliyullah Seyf’i görevden alarak yerine Abdunnasır Himmeti getirmişti. Dün yaşanan önemli bir gelişmede ise Mecliste 20’nin üzerinde milletvekili Yargı kurumuna yaptığı çağrıda, Veliyullah Seyf’in yurtdışına çıkışının yasaklanmasını talep etti. Mehr Haber Ajansına açıklama yapan milletvekili Ebul Fadl Terabi, vekillerin yeni bir çalışma gerçekleştirdiğine işaret ederek, bu bağlamda İranlı yetkililere görevinden ayrılmalarından itibaren iki yıla kadar yurtdışına çıkışlarının engellenmesini talep etti. Terabi’ye göre, bu uygulamanın hedefi, yargının söz konusu yetkililerin çalışmalarını gözden geçirebilmesine fırsat tanımak.

İran’ı sarsan tutuklama

İran Yargı Erki Sözcüsü Gulam Hüseyin Muhsin Ejei, İran Merkez Bankası Döviz Kurulu Başkan Yardımcısı Ahmed Irakçi’nin tutuklandığını, 3 kişi hakkında da yolsuzluk suçlamasından işlem yapılacağını belirtti.

Ejei, dolar kuru üzerinden yolsuzluğa karıştığı iddia edilen 6 kişinin de işlemlerinin tamamlanmasının ardından tutuklandığını aktardı.

İki hafta önce İran parlamentosunda kabul edilen karara göre bugün Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in milletvekillerin sorularını yanıtlaması bekleniyor. Zarif’e yöneltilecek sorular arasında, nükleer anlaşma ve ABD’nin anlaşmadan çekilmesini telafi etmek için anlaşmada kalan ülkelerin faaliyetleri ve bugün uygulamaya konulan ABD yaptırımlarıyla ikinci safhası 4 Kasım’da yürürlüğe girecek enerji yaptırımları bulunuyor.

Pazartesi gününden itibaren İran Hükümeti’nin dolar alması engellenecek. İran sanayisine ve bu bağlamda halı ihracatına yaptırım uygulanacak.

Trump-Ruhani görüşmesi olacak mı?

İsrail merkezli Maarif gazetesinin BMGK’da üst düzey bir yetkiliye dayandırdığı iddiasına göre, önümüzdeki ay ABD Başkanı Donald Trump ile İran lideri Ruhani arasında muhtemel bir görüşme olabileceği belirtildi.

Geçtiğimiz günlerde İran lideri Ruhani ile ön koşulsuz görüşmeye hazır olduğunu açıklayan ABD Başkanı Trump, “İran isterse kesinlikle görüşürüz” dedi.

İki gün önce yine bu konuya değinen Trump, “İran ve ekonomisi hızla çok kötüye gidiyor. Buluşacak ya da buluşmayacağım, bu onlara bağlı, benim için fark etmez” ifadelerini kullandı.

Trump’ın İran lideri ile ön koşulsuz görüşme talebi İran basınında birtakım spekülasyonları da beraberinde getirdi. İran basını, görüşme teklifi ve Dışişleri Bakanı Zarif ile Ummanlı mevkidaşı Yusuf Bin Allavi’nin arasında gerçekleşen görüşme sonrasında Bin Allavi’nin ABD’yi ziyaret etmesi arasında bir bağlantı kurmaya çalışıyor. Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) üyesi Ali Ekber Natık Nuri de İran’ın mesajının bu yolla ABD’ye iletilmiş olabileceği konusunda işaretler vermişti.

ABD hali hazırda İran’a azami derecede ekonomik ve diplomatik baskı uygulamaya odaklanmış durumda. Krizin patlak verme tehlikesinin artmasına rağmen olayların ne yönde seyir izleyeceği netlik kazanmış değil.

ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesiyle birlikte Tahran, ABD’yi “nükleer anlaşmadaki yükümlülükleri ihlal etmekle” suçlamıştı. Amerikan yönetimi bu ve buna benzer suçlamalara karşılık olarak ABD Dışişleri Bakanı tarafından dile getirilen şartları önü sürerek Tahran’la gerçek bir anlaşma yapmak istediğini ifade etmişti. Öne sürülen şartlar arasında en belirgin olanı Tahran’ın bölgedeki tutumunda değişiklik yapması ve özellikle bu bağlamda Kudüs Gücü’nün faaliyetleri ile nükleer program yer alıyordu.
Aylar süren saldırgan açıklamaların ardından Trump’ın ani bir çıkışla İran Cumhurbaşkanı Ruhani ile görüşeceğini ve bu görüşmenin herhangi bir vakitte ön koşulsuz olacağını ifade etmesi gözlemcileri şaşırttı. Görüşme talebi İranlı ve Amerikalı yetkililer arasında da tartışmalara yol açtı.

Tehdit sonrası görüşme isteği

İran’ın ABD çıkarlarını hedef alarak Hürmüz Boğaz’ı konusunda yaptığı tehdit sonrası Trump, Twitter üzerinden yayınladığı mesajda büyük harflerle Ruhani’yi “Bir daha sakın ABD’yi tehdit etmemeleri” hususunda uyarmış ve aksi takdirde İran Cumhurbaşkanı’nın “tarihte pek azının başına gelenlere katlanmak zorunda kalacağı” tehdidinde bulunmuştu.

İki ülke arasında yaşanan gelişmelerin ötesinde Devrim Muhafızları Sözcüsü Ramazan Şerif, Körfezde askeri tatbikat yaptıklarını açıkladı. İran devlet ajansı IRNA’ya konuşan Şerif, tatbikatın uluslarararası suların güvenliğinin ve kontrolünün sağlanması amacıyla gerçekleştirildiğini belirtti.

Şerif, “Devrim Muhafızları’nın yıllık tatbikatlar programı kapsamında düzenlenen bu tatbikat uluslararası deniz yolu Fars Körfezi’nin güvenliğini sağlamak amacıyla yapıldı” ifadelerini kullandı.