Suriye’nin kuzeyinde, Kürtlerin kontrolü altındaki bölgelerde tüccarlar, gelirleri üzerinden çift vergi ödüyor. Vergilerden biri, Suriye rejiminin eski düzeni tarafından alınıyor, diğeri ise bu bölgelerdeki özerk yönetim tarafından uygulanıyor. Bu durum, halihazırda zor şartlar altında hayatlarını idame ettirmeye çalışan vatandaşların üzerindeki mali baskıyı artırıyor.
Suriye’nin kuzey doğusundaki Kamışlı’da yaşayan ve kent merkezinde tekstil sektöründe çalışan 34 yaşındaki Nebil Adem, Fransız Haber Ajansı’na (AFP) konuştu. Adem, “İki vergi ödenmesi, sektördeki durgunlukla birleşince, geliri az olanlara ağır geliyor” ifadelerini kullandı.
2012 yılında Suriye rejim güçlerinin Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bu bölgelerden çekilmesinin ardından inşa edilmeye başlanan süreçte, 2016’da Rajova (batı Kürdistan) özerk yönetimi ilan edildi. Suriye’nin kuzey doğusunun en uç noktasından kuzeybatısına uzanan şehirlerde ve kasabalarda siyasi ve ekonomik bir rejim kuruldu.
Ancak özerk yönetimin ilan edilmiş olması, belirli bölgelerinde Suriye rejimine ait kurumların bulunduğu Rajova’nın rejimden ve vergi toplama yetkilerinden tamamen koparıldığı anlamına gelmiyor. Suriye rejimi vergi toplamak için yetkilerini kullanmaya devam ediyor. Bazı işletmeler yılda 17 bin ila 25 bin Suriye lirası (40 ila 60 dolar) vergi ödüyor.
Özerk yönetim, kaynaklarını güçlendirmek için 2017 yılı itibariyle gelir vergisi uygulanması için 2016’da bir kararname yayınladı.
Özerk Yönetim Maliye Kurulu Eş Başkanı Halid Mahmud AFP’ye, “Öz yönetim hizmetlerini geliştirmek istiyor. Bu yüzden bütçede ek kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Dolayısıyla artan oranlı vergi sistemi kabul edildi” açıklamasında bulundu. Öz yönetimin Ekim 2017 ile Nisan 2018 arasında 379 milyon Suriye lirası topladığını söyleyen Mahmud’a göre, altı ayda 800 bin doları aşkın gelir elde edildi ve bu sistem başarılı oldu. Resmi rakamlara göre, kanunun yürürlüğe girmesinden bu yana vergi tahsilat oranı yüzde 59’a ulaştı.
Bölge, zengin bir tarım alanı olmasına rağmen, Kürtler ülkenin doğusunda kontrol ettikleri alanlardan geleneksel yollarla çıkardıkları petrol ve gaza güveniyorlar. Ancak bu gelir, özellikle satış ve satın alma hareketine olumsuz yansıyan Türkiye ve Irak sınır kapısının kapatılması çerçevesinde yeterli değil.
Çifte vergiye tepki büyüyor
Bir kozmetik mağazası işleten 35 yaşındaki Fayez Abbas AFP’ye, “Vergiler çok yüksek. Bununla birlikte sağlık hizmetleri, su ve elektrik yok. Paranın nereye gittiğini bilme hakkımız var” şeklinde konuştu.
Halid Mahmud ise vergi kaynaklarının, hizmetlerin kalitesini arttırılması, yeni istihdam olanakları oluşturulması ve bir çeşit sağlık sigortası olması için kullanıldığını vurguladı. Çifte vergilendirme sebebiyle vatandaşların artan mali yüke ilişkin şikayetleri doğrultusunda Mahmud, “Hizmetleri kimin sağlayacağını belirleyecek olanlar vatandaşlardır. Vergiyi ödeyenlere bunun karşılığı verilmeli” ifadelerini kullandı.
Özerk yönetim, üretken mesleklerin 13 kategoriye ayrıldığı adil bir vergi sistemini benimsemiş olduğunu düşünüyor. Üreticiler de net gelirlerine göre farklı kategorilere ayrılıyor. Kararname uyarınca, gelir sahibi her vatandaşın, yıllık net gelirine göre belirlenen vergiyi ödemesi gerekiyor. Mahmud’a göre, bu durumda, örneğin, net geliri 1 milyon 250 bin Suriye lirası (yaklaşık 2 bin 760 dolar) olan vatandaşın, bin Suriye lirası (2 dolardan fazla) vergi ödemesi gerektiği yani vergi mükellefi olduğu anlamına geliyor. Vergi, bu eşiği aştıktan sonra kademeli olarak artıyor. Maliye Kurulu Eş Başkanı, oranların, yıllık 100 milyon Suriye lirası (229 bin 885 dolar) net karda yüzde 24’e kadar yükseldiğini kaydetti.
“Maaş artışları, vergiyle karşılanıyor”
Vergi uygulamasının, 2019’da başlaması beklenirken özerk yönetim o zamana kadar bekleyemedi. Özerk Yönetim Yasama Meclisi Üyesi Dilbirin Muhammed, “Maliye, çalışanların maaşlarındaki artışı karşılayabilmek için yasayı beklenenden erken uygulamak zorunda kaldı” ifadelerini kullandı. Dilbirin Muhammed, “Ticari durgunluk ve insanların içerisinde bulunduğu yaşam koşulları göz önüne alındığında birçok tüccar, vergi sistemindeki haksızlığına karşı çıkıyor. Ancak bununla birlikte şikayette bulunmak için 5 bin Suriye lirası (yaklaşık 12 dolar) ödeme yapılması gerekiyor” ifadeleriyle yasayı eleştirdi.
Ayakkabı mağazası sahibi olan 43 yaşındaki Muhammed Rıfat ise, daha düşük vergi öderken bunun artırıldığını söyledi. “Vergileri nasıl belirlediklerini bilmiyorum. Fakat durumumuzu daha iyi hale getiremedikleri kesin” şeklinde konuştu.