Lübnan hükümeti, ülkedeki krize kapsamlı bir çözüm bulunması amacıyla Suriyeli mültecilerin Rusya ve ABD himayesinde geri dönüşüne dair ilk resmi adımı attı. Lübnan Mülteci İşleri Bakanı yaptığı açıklamada Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) süreçte önemli rolü olduğunu ifade ederek UNHCR’nin bu hafta atacağı adımları sabırsızlıkla beklediklerini ifade etti.

Rusya, Lübnan-Rusya komitesinin kurulmasına ilişkin girişimi duyurduktan sonra Suriyeli mülteciler dosyasının çözümü için BM ile koordineli olarak çalışmaya başladı. Lübnan Dışişleri Bakanı Cibran Basil, Washington’da düzenlenecek “Dini Özgürlüğü Güçlendirme” konferansında aralarında ABD heyetinin de bulunduğu yetkililerle bir araya gelerek Suriye’deki göç dosyasını görüşecek.

Lübnanlı resmi bir kaynak Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Lübnan’ın halen mülteci krizine kapsamlı çözüm bulunmasına yönelik çağrısını sürdürdüğünü aktardı. Sürdürülebilir çözümün sadece mültecilerin güvenilir, gönüllü ve kapsamlı olarak dönüşü ile sağlanabileceğini belirtti. Kaynak, Lübnan’ın mültecilerin onurlu ve güvenli bir şekilde geri dönmesi için her türlü kolaylığı sağlayacağını kaydetti.

Lübnan Güçleri Partisi lideri Samir Caca dün yaptığı açıklamada, Rusya ve ABD arasında Suriyeli mültecilerin ABD – Rusya garantörlüğünde topraklarına dönmesi için düzenlemeler yapıldığını söyledi. Ayrıca Rusya’nın Suriye topraklarında operasyonel düzenlemeler yaptığını kaydetti. Bunun Lübnanlılar için iyi haber olduğunu ifade eden Caca, Lübnan’ın bu fırsatlardan ve bu anlaşmadan en iyi şekilde yararlanmasının önemli olduğunu vurguladı.

Caca, Dışişleri Bakanı Basil’in önümüzdeki hafta başlarında yapacağı Washington ziyaretinin ABD’li yetkililerle anlaşmaya varmak için büyük bir fırsat olacağını belirterek Rusya’dan öncelikli olarak Lübnan’daki mültecilerin gönderilmesini talep edeceğini bildirdi. Caca “Bu fırsatı kaçırmamak ve Lübnan Dışişleri Bakanlığı’nın istenen hedefe ulaşmak için gerekli tüm bağlantıları kurması bizim için çok önemli” diye konuştu. Caca, Bakan Basil’in söz konusu çabalarına destek verdiğini kaydetti.

Yapılan açıklamalar Basil’in dini özgürlüklerin ele alınacağı konferans kapsamında yapacağı ziyarette mültecilerin dönüşü dosyasını ikili ya da özel görüşmelerde değil, konferansın oturum aralarında yapacağı yönünde.

Lübnan, Suriyeli mültecilerin dönüşü konusunda büyük güçlerden ek güvence istiyor. Lübnan hükümeti uzun süredir mültecilerin BM aracılığıyla dönmesini talep ediyor. Lübnan Mülteci İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Muin el-Merabi, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada Lübnan’daki tüm tarafların mültecilerin gönüllü ve onurlu bir şekilde evlerine dönmesi konusunda görüş birliğine vardığını söyledi. Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin mültecilerin iadesi konusunda Rusya ile temaslarını sürdürdüğü bilgisini verdi.

Merabi, hükümetin uzun zamandır uluslararası toplumun yanı sıra mültecilere güvence sağlayan ABD ve Rusya gibi süper güçlerin dönüş dosyasını görüşmek için çağrıda bulunduğunu belirterek yeni fikirlerin ABD ve Rusya arasında gerçekleşen Helsinki zirvesinden sonra açıklığa kavuştuğunu bildirdi.

Merabi açıklamasının devamında şu ifadeleri kullandı:

“Helsinki zirvesinin ardından Rusya, ABD, Lübnan ve UNHCR arasında fikir alış verişi başladı. Görünüşe göre taraflar, mültecilerin gönüllü ve onurlu bir şekilde nasıl döneceğini görüşmek için koordinasyon sağladı.”

Merabi, Hariri’nin yurt dışı ziyaretinin ardından ülkeye döndükten sonra, 2 gün içinde, BM ile mültecilerin dönüşü için koordineli olarak çalışacak olan Lübnan – Rusya teknik komitesinin oluşumu için görüşmelerde bulunacağını bildirdi. Merabi, “Lübnan hükümetinin Suriye rejimi ile doğrudan görüşmeyi reddettiği göz önüne alındığında bu bir siyasi değil, güvenlik komitesi niteliğinde olacak. Konuya ilişkin yetkilendirilerek ilgili güvenlik işlerini yürütecek. Bugün Lübnan hükümetinin önünde geri dönen mültecileri koruyabilecek güçlü bir irade olduğu açıktır. Bu yüzden geri dönüşe itiraz yok” diye konuştu.

UNHCR’nin konuya ilişkin temel bir rolü olduğunu ifade eden Merabi, UNHCR’nin atacağı adımları beklediklerini ifade etti. Lübnan’daki UNHCR yetkilisi, şu anda Cenevre’deki merkezle görüşmelerde bulunduğunu ve önümüzdeki 2 gün içinde UNHCR’nin bu konu hakkındaki tutumunu açıklayacağını kaydetti. Yetkili, UNHCR’nin görüşlerine ve mültecileri güvence altına alma olanaklarına güvendiklerini işaret ederek, Rusya ve ABD’nin ülkelerine dönen mültecilere yönelik herhangi bir saldırıyı önlemesi ve koruma sağlaması konusunda ümitli olduğunu söyledi.

Suriyeli mültecilerin Suriye’deki bazı güvenli bölgelere dönüşüne ilişkin ilk kez bu tür resmi bir adımın atıldığını ifade eden Merabi, Şam rejimi ya da rejime bağlı milislerin değil, büyük ülkelerin ilgilenmesi nedeniyle bunun güvenilir bir adım olduğunu söyledi. Daha önce mültecilerin dönüşüyle ilgili Hizbullah’ın ve Şam’In benzer bir girişimi olduğunu hatırlatarak tarafların müdahalesinin güvenilirliği zayıflattığını vurguladı.

Rusya, cuma günü yaptığı açıklamada ABD’ye Trump ve Putin arasındaki zirveden birkaç gün sonra mültecilerin Suriye’nin dönüşü için işbirliği yapmayı önerdiğini duyurmuştu. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, mültecilerin uygun bir zamanda ve gönüllü olarak ülkelerine dönmelerinin önemli olduğunu söyledi.

Basil’in Washington temasları

Lübnan Dışişleri Bakanlığı Ofisi Direktörü Hadi el-Hişam, Basil’in Washington’ı din özgürlüğünün güçlendirilmesi konulu konferansa katılmak için ziyaret ettiğini ve toplantının oturum aralarında ABD Dışişleri Bakanlığı’nda yetkililerle görüşmelerde bulunacağını ifade etti. Hişam, konferans konusunun İsrail Parlamentosu’nun kararından sonra dini ve mezhep merkezli bir bağlılığı olmayan Lübnan’ın Ortadoğu’daki çok taraflılığın son kalesi olduğunu düşünen Basil’in öncelikleri arasında olduğuna işaret etti.

Hişam, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada şunları aktardı:

“Bizim öncelikli endişemiz bir barış timsali olarak Lübnan’ın kültürlerin ve çeşitliliğin beşiği olmasından kaynaklanıyor. Zira bu, radikalizm ve terörizm inşa eden tek taraflılığa karşı bir arada yaşama gücünün kanıtıdır. İsrail Parlamentosu’nun kararından sonra çeşitlilik, radikalizmdeki ilk savunma hattı ve teröre karşı ilk duvar olacak. Bu, barışı tesis edebilmek adına dini temelde savaş çıkmasını da önler.”

Her ne kadar bu en öncelikli dosya olsa da Basil görüşmelerinde mülteciler, sınırın korunması ve güney sınırının çizilmesi için ABD girişimi gibi Lübnan başlıklarını da gündeme getirecek.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, uluslararası alandan 80 mevkidaşı ile 24-26 Ocak tarihlerinde ABD Dışişleri Bakanlığı’nda bir araya gelecek. Pompeo, uluslararası örgüt temsilcileri, dini liderler ve sivil toplum temsilcileri ile din özgürlüğünü destekleme yollarını görüşecek. Lübnan’ı konferans süresinceta Basil temsil edecek.