Londra/Mutlak Münir

Kuveyt Ulusal Bankası (NBK), hazırladığı raporda, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyeleri ve diğer petrol üreticisi ülkelerin, petrol üretim kısıtlamasının sona ermesi ve Temmuz ayı itibarıyla petrol üretiminde artışa gidilmesi kararının onaylanması ile Suudi Arabistan ekonomisinin bu yıl yeniden güç kazanacağını tahmin ediyor.

Suudi Arabistan yetkili makamlarının, ülkenin genişleme bütçesinde de açıkladığı gibi petrol dışı sektörlere yönelik hükümetin yüksek düzeydeki harcamalarının ekonomiye olumlu yansımaları oluyor. Söz konusu iyileşme, Suudi Arabistan 2030 Vizyonu çerçevesinde devam eden yapısal reformlar ışığında ortaya çıkıyor. Ancak bu durum, uygun bir hızda iç talep ve özel sektör faaliyetlerini etkileyemiyor.

Reformlar

Suudi Arabistan’da mali sürdürülebilirlik ve ekonominin çeşitlendirilmesi şeklinde iki yönlü reformlar yapılması hedefleniyor. Yetkililer, yakıt ve hizmet sübvansiyonlarının kesilmesi, tütün mamulleri gibi ürünlere uygulanan vergilerin artırılması, yerleşik göçmenlerin de katma değer vergisi (KDV) gibi vergilere tabi tutulması, özel sektörün canlandırılması ve kamu mallarının özelleştirilmesiyle bunu gerçekleştirmeyi planlıyor. Bununla birlikte yabancı yatırımları ve teknolojiyi Suudi Arabistan’a çeken prosedürler oluşturuluyor. Böylece 2018 yılında gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) artışının yüzde 2.2’ye çıkması bekleniyor.

Üç aylık büyüme rakamları

NBK’nın raporunda, son dönemde yayınlanan üç aylık GSYİH verileri de yer aldı. Bu verilere göre, daha yüksek bir ekonomik toparlanma beklentisine katkıda bulunan reel üretim, ilk çeyrekte yıllık bazda yüzde 1.2 oranında artış gösterdi. Aynı çeyrekte petrol dışı sektörler, özel sektör ve hükümet sektöründeki artışlarla birlikte yıllık bazda yüzde 1.6 oranında büyüdü. Bununla birlikte petrol gelirleri, artan petrol üretimi ile yıllık bazda yüzde 0.6 arttı. Öte yandan Suudi Arabistan petrol üretimini artırırken, OPEC Anlaşması kapsamındaki tüm yükümlülüklerini de yerine getirdi.

Petrol üretimi

Suudi Arabistan petrol üretiminin 2018’in ikinci yarısında önemli ölçüde artması bekleniyor. Özellikle OPEC, pazar kısıtlamalarını karşılamak ve petrol fiyatlarındaki hareketliliği kontrol altına almak için toplam üretimi günlük yaklaşık bir milyon varil seviyesinde tutmaya karar verdikten sonra, Suudi Arabistan’ın 2017 yılı petrol üretimi ortalama 9.95 milyon varil oldu.

Gelir ve giderler

Öte yandan imalat, finansal hizmetler ve gayrimenkul sektörlerinin yanı sıra petrol dışı kamu sektörü gelirlerinde 2017 yılının dördüncü çeyreğine kıyasla 2018 yılının ilk çeyreğinde artış yaşandı.

Suudi Arabistan ekonomisinin direği sayılan hükümet harcamaları, ülkenin 2018 yılı genişleme bütçesinde 260.8 milyar dolarlık bir paya sahip. Bununla birlikte özel sektör teşvik ve iyileştirme programlarının beş yıl içinde 19.2 milyar dolarlık bir paya sahip olması bekleniyor. Ayrıca düşük gelirli vatandaşlar ve ailelerin enerji ve yakıt giderlerine destek olmayı amaçlayan programlar gibi projeler de bu bütçe içerisinde yer alıyor. Yeni başlatılan özelleştirme programı, bazı kamu varlıklarının (hizmet, hastane vb.) satışına katkıda bulunacak. Böylece daha fazla kamu-özel sektör ortaklığı projesi teşvik ediliyor.

Hükümet, özel sektörde 10 bin ila 12 bin kişilik istihdam imkanı oluşturulmasının yanında 9.3 milyar doları doğrudan olmak üzere 10.67 milyar dolarlık net satışlar elde etmeyi ve 6.67 milyar ila 9.3 milyar dolarlık tasarruf sağlamayı umuyor.

POS/ATM ve PMI endeksi verileri

Son POS/ATM ve PMI endeksi verileri de petrol dışı sektörlerdeki ekonomik iyileşmeye işaret ediyor. POS cihazları ve ATM’lerle yapılan işlemler Nisan ayında yıllık bazda yüzde 18 artarken, özel sektördeki petrol dışı alım-satım seviyesini ölçen PMI, daha yüksek üretim ve yeni siparişlerle 2018’de en yüksek seviyesine ulaşarak 55 puan yükseldi.

Enflasyon

Yetkililerin yüzde 5’lik KDV uygulamaya başlaması ve Ocak ayında enerji fiyatlarında ikinci kez artışa gitmesinden bu yana enflasyon ılımlı bir seyir takip ediyor. Tüketici fiyatları aylık bazda yüzde 5.6, nakil, ulaşım, gıda, restoran ve otel sektörlerinin gelirleri ise yıllık yüzde 6.8 oranında artış gösterdi.

Ocak ayındaki fiyat artışlarının etkisiyle birlikte enflasyonun, bu yıl ortalama yüzde 2.9 seviyesine doğru yavaş yavaş gerilemesi bekleniyor. Ayrıca, tüketici fiyatları endeksi sepetinde en büyük yeri tutan konut ve kira fiyatları, hükümetin daha ucuz konut yapma girişimi neticesinde düşmeye devam ediyor. Sonuç olarak, Suudi emlak fiyat endeksi 2018’in ilk çeyreğinde bir önceki yıla göre yüzde 1.5 büyüdü.

Kamu bütçesi

Mali cephede, hedeflenen kazanımların bir kısmına ulaşan Suudi Arabistan mali denge programı verileri doğrultusunda gelişmenin devam etmesi bekleniyor. Hükümet, zorlu dengeleme politikasını, bu politikanın ihtiyaç duyacağı talepleri karşılamanın yaratacağı etkiyi önlemek için 2023 yılına kadar ertelemişti. Bununla birlikte geçtiğimiz yıl yüzde 9 olan bütçe açığının 2018’de yüzde 6’ya, 2019’da ise 4.6’ya gerilemesi bekleniyor. Diğer yandan petrol fiyatlarındaki artış, özellikle tüm gelirlerin yüzde 63’ünü oluşturan yüksek petrol gelirlerini etkileyecek en önemli faktörlerden biri sayılıyor. Yetkililer, altyapı projelerinde tahmini yüzde 20’lik harcama artışıyla, bütçeyi yıllık yüzde 5.6 oranında en yüksek seviyede artırmayı planlıyor.

Yetkililere göre, bu yıl yeniden yükselecek olan KDV, tütün mamulleri gibi ürünlere uygulanan vergi ve yerleşik göçmenlerin de vergiye tabi tutulması neticesinde petrol dışı gelirler artmaya devam edecek. Petrol dışı gelirler, 2014’ten bu yana ikiye katlanarak, 2017 yılında 9.4 milyar dolara ulaştı. Bu rakam GSYİH’nin yüzde 10’una denk geliyor. Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) aracılığıyla hazinenin birikmiş yatırım getirilerinin de artması bekleniyor. Bu da yükselen ABD ve küresel faiz oranlarını destekliyor.

Öte yandan Suudi makamları bu yıl tahvillerden 11 milyar dolar değerinde gelir elde etti. Bu rakamın yıl sonunda yaklaşık 37 milyar dolara yükselmesi bekleniyor. Bu da geçtiğimiz yıl ile hemen hemen aynı seviyede olan bütçe açığının yüzde 61’inin karşılanması ve kalan döviz rezervlerinin finanse edilmesine katkıda bulunulması anlamına geliyor. Rapor, yetkililerin yabancı döviz rezervlerine olan bağımlılıklarını azaltmak için her türlü çabayı göstermesini bekliyor. Bununla birlikte Suudi Arabistan yabancı döviz rezervlerinin nisan ayından itibaren yüzde 10’luk artışla 506 milyar dolara yükseldiği kaydedildi.

Para politikası

Riyalin dolar ile ilişkisine dayanan para politikasına gelince, Suudi Arabistan Para Ajansı (SAMA) ABD’nin yurtdışındaki finansal akışlarını hızlandırmak için uyguladığı faiz oranına ayak uydurmak için bu yıl gösterge faiz oranını iki kez 25 puan artırdı. Bankalar arası faiz oranları ABD faiz oranının altına düştükten sonra, satın alma fiyatı Mart ayından bu yana ilk kez provaktif bir yükseliş kaydetti.

Borsa

Suudi Arabistan borsası (Tedavül) göstergeleri, ülkenin Körfez İşbirliği Konseyi’ndeki (KİK) komşularına kıyasla daha iyi bir işlem hacmi gerçekleştirildiğine işaret etti. 2018 yılı içerisinde şu ana kadar yüzde 17.5’lik artış gösteren borsa 8,890 puana ulaştı. Tedavülün yakın zamanda Morgan Stanley ve FTSE’nin gelişmekte olan pazarlar listesine eklenmesiyle, statik akışların en az 10 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bununla birlikte Moody’s, Suudi Arabistan’ın kredi notunu A1, Fitch ise A+ olarak iyileştirdi. Öte yandan ekonomiye güveni yeniden canlandıracak finansal reformların yanı sıra piyasalar 2019’da dev petrol şirketi Aramco’nun yüzde 5 oranında halka arz edilmesine tanıklık edecek.