İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD’nin İran ile 5+1 ülkeleri arasında imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Avrupa Üçlüsü (Fransa, İngiltere ve Almanya) ile Rusya ve Çin’den, İran’ın nükleer programı hususunda ortak çalışmanın sürmesi için anlaşmaya uymalarını istedi.

Ruhani, dün İngiltere Başbakanı Therasa May ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Yapılan telefon görüşmesinde Ruhani’nin anlaşmaya sadık kalma yönündeki tavrından memnuniyet duyduğunu dile getiren May, son zamanlarda İsrail ve İran arasında gerilimin yükselmesine sebep olan İran’a bağlı Suriye’deki milislerin Golan Tepeleri’ne yönelik füze saldırılarını eleştirdi. İngiltere Başbakanı Ruhani’den ayrıca Ortadoğu’daki gerilimin daha fazla artmamasını istedi.

İngiltere ve Avrupalı müttefiklerinin nükleer anlaşmaya bağlılığını yineleyen May, anlaşmanın İran ve İngiltere’nin ulusal çıkarları ve güvenliğini koruduğunu belirterek, İran’ın nükleer anlaşma kapsamında verdiği sözleri yerine getirmeye devam etmesi gerektiğini söyledi.

Ruhani ise May ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinden önce yaptığı açıklamada ABD Başkanı Donald Trump’ı eleştirdi. Alman Haber Ajansı’na (DPA) konuşan Ruhani, “Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesi, ülkeler arasındaki siyasi sorunların diplomasi yoluyla çözümünü sona erdirebilir” dedi.

Trump’ın anlaşmadan çekilme yöntemini “siyasi ahlaka uymayan ve diplomasiyi bitiren bir yöntem” olarak nitelendiren Ruhani, anlaşmanın sürdürülmesinin ilgili beş ülkeye bağlı olduğuna işaret etti.

Zarif’ten Avrupa Zirvesi öncesi kritik temaslar

Öte yandan İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ise nükleer anlaşmaya taraf olan beş ülkeye düzenleyeceği ziyaretlerin ilkini Çin’in başkenti Pekin’e gerçekleştirdikten sonra, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile görüşmek üzere Rusya’nın başkenti Moskova’ya geçti.

Zarif yarın da Belçika’nın başkenti Brüksel’de Avrupa Üçlüsü’nden mevkidaşlarıyla bir istişare toplantısına katılacak. Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Sorumlusu Fedherica Mogherini’nin de toplantıya katılması bekleniyor.

İran Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yer alan habere göre, başkent Pekin’de Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile gerçekleştirdiği görüşme sonrası bir açıklama yapan Zarif, “Umarım beş ülkenin Dışişleri Bakanlarıyla yapacağımız görüşmeler, ABD’nin çekilmesinin ardından çökme riskiyle karşı karşıya kalan nükleer anlaşmayı daha açık bir sürece sokar” dedi.

Tahran yönetimi, ABD’nin çekilmesinin ardından nükleer anlaşmayı imzalayan diğer beş ülkenin aynı zamanda anlaşmanın garantörleri haline gelmesini istiyor.

Çin, İran açısından önemli bir ticari ortak konumunda bulunuyor. İranlı kaynakların verdiği bilgiye göre, Pekin yönetimi son aylarda ABD’nin İran’a yönelik ambargolarından etkilenmemek için bu ülke ile banka ve ticaret ilişkilerini azaltma yoluna gitti. Çin’in İran’daki önemli doğalgaz ve petrol yatırımlarını göz önüne alan Ruhani yönetimi ise, ambargoların artmasıyla birlikte durumun daha fazla kötüleşmesinden çekiniyor.

Zarif, Pekin’e varır varmaz AFP’ye yaptığı açıklamada, ‘’Anlaşmanın tarafı olan diğer beş ülkeyle müzakerelerin başlamasına büyük önem veriyoruz. Eğer anlaşma devam ederse ortak çıkarlarımız çerçevesinde devam etmeli” derken, Çin ve İran arasında “stratejik ortaklık ilişkisi” olduğunu vurguladı.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ise Zarif ile yaptığı görüşmede, “Ümit ediyorum ve inanıyorum ki, sizin bu ziyaretleriniz İran’ın meşru ulusal çıkarlarını ve Ortadoğu’daki barış ve istikrarı koruyacak” dedi.

Tahran’daki Avrupalı diplomatlardan Trump’a tepki

Tahran’da bulunan Avrupalı diplomatlar ise ABD Başkanı Donald Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesine tepki gösteriyor.

Avrupa ülkelerinin İran ile ticari ilişkileriyle ilgilenen diplomatik kaynaklar çeşitli ajanslara yaptıkları açıklamalarda, “Trump’ın kararıyla birlikte mevcut olumlu atmosferden kriz atmosferine sürüklendik. Avrupa Birliği’nin atacağı adımı bekliyoruz. Birliğin ABD’nin tavrına meyletmesi halinde 2015’ten beri sağladığımız kazanımlar maalesef yok olacak” değerlendirmesini yapıyor.

Devrim Muhafızları’ndan nükleer anlaşma eleştirisi

Nükleer anlaşmanın akıbetine ilişkin diğer bir yorum da İran Devrim Muhafızları Komutanı General Muhammed Ali el-Caferi’den geldi.

Devrim Muhafızları’nın resmi haber ajansına açıklamalarda bulunan Caferi, “Avrupalılar, birçok kez ABD’nin ambargolarına karşı duramayacaklarını söyledi. Devrim Rehberi Ayetullah Ali Hamaney, onlara müzakere fırsatı verdi. Onlar da yüzde yüz garanti verdiler. Bu garantiler yerine getirilmezse beş yıl önceki programımıza geri dönmeliyiz. Ancak ben öyle yapacaklarını sanmıyorum” dedi.

Nükleer anlaşmanın İran’a yönelik ambargoları engellemek yerine bu ambargoların kaynağı haline geldiğini belirten Caferi, isim vermeden İran’daki “bazı yetkilileri” eleştirdi. İran’ın çok büyük öz kaynaklara sahip olduğunu savunan Komutan, “Bazı yetkililer, dış ülkelerin kararlarına gereğinden fazla değer veriyor. ABD’nin anlaşmadan çekilmesinden sonra kimse Avrupalılara güvenmiyor” şeklinde konuştu.

Caferi, sözlerini şöyle noktaladı:

“ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesi yeni bir şey değil. Bu tarz saldırılara karşı koymanın yolu dirençli bir ekonomiye sahip olmaktır. Ancak maalesef ekonomiye ilişkin bazı yetkililerimizin kendi aralarındaki ihtilaflar nedeniyle doğru bir süreç izleyemiyoruz.”