Paris: Mişal Ebu Necm

Fransız petrol devi Total, Bulgaristan’ın başkenti Sofya’da bir araya gelen Avrupa Birliği (AB) ile Batı Balkan ülkeleri liderlerinden ABD’nin İran’la çalışan şirketlere yaptırım uygulama tehdidine karşı Avrupa’nın vereceği ‘cevabı’ ve altı aydan kısa bir süre içerisinde sorunlarını çözmenin yollarını araştırmalarını istedi. Şirket, ABD’li yetkililerin Total’ı yaptırımların uygulanmasından muaf tutmaması durumunda İran’daki Güney Pars 11 doğalgaz projesini sona erdireceğini duyurdu.

2017 yılında yaptığı 10 milyar dolarlık sözleşme ile İran’ın en büyük yatırımcısı olan Fransız şirket, içinde bulundukları koşullarda ABD, Avrupa ve Fransa’nın garanti vermemesi halinde projelerden çekilmelerine neden olabilecek sebepleri açıklayan bir bildiri yayınladı. Total şirketinin bu adımının Fransa, İngiltere, Almanya ve İran dışişleri bakanlarının yanı sıra AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’nin salı günü Brüksel’de İran’ı 2015’te imzalanan nükleer anlaşma kapsamında kalmaya ikna edecek adımları tartışmak üzere gerçekleştirdikleri toplantıdan bir gün sonra gelmesi dikkat çekti. Mogherini, toplantı sonrası yapılan basın toplantısında İran’ın kendilerine garanti verilmesine yönelik talebine cevaben AB’nin İran’a hukuki ve ekonomik herhangi bir garanti vermeyeceğini belirtti. Ancak Mogherini aynı zamanda bu ülkelerin şirketlerini ABD yaptırımlarından korumak için çalıştıklarını da vurguladı.

Dünyanın en büyük petrol şirketlerinden biri olan Total, yayınladığı bildiride Washington tarafından İran’a uygulanan yaptırımlardan resmi bir muafiyet elde ederek İran pazarında kalmasını istedi. Ancak pek çok Fransız kaynak, Washington’ın Avrupalı şirketlere istisna sağlamayacağı görüşünde. Washington’ın en geç altı ay içerisinde uygulamaya başlamak istediği yaptırımlar herkesi kapsayacak. ABD yönetimi, özellikle nükleer programın yanı sıra İran ekonomisini boğmak için de bir plan hazırlıyor.

Total tarafından yapılan açıklamada ayrıca önceki gün Fransa ekonomi ve dışişleri bakanları ile İran’da faaliyet gösteren yaklaşık 60 Fransız şirketinin temsilcisi arasında yapılan toplantıda, katılımcıların Fransa’nın çıkarlarını korumak için karşı tedbirlere başvurulması talebine rağmen Fransız ve Avrupalı yetkililerin ABD’ye ‘karşı çıkabilecekleri’ konusunda güvence vermedikleri belirtildi.
Total şirketinin yayınladığı açıklamada görüşlerini oldukça açık bir şekilde iletti. Şirket, Washington’ın ABD’nin ceza kanunları gereğince ABD toprakları ve dışında, şirketlere karşı ABD pazarına girmelerini engelleme ve onlara yüksek para cezaları uygulayabilmesine atıfta bulunarak, ‘Amerikan yasaları tarafından uygulanan tüm birincil ve ikincil yaptırımlara’ karşı herhangi bir garanti almadıkça İran’da kalamayacağını açıkladı.

Daha önce de benzer bir durumda Societe Generale Bankası, ABD Hazinesi’ne bankacılık ve iş dünyasında İran’la dolar üzerinden çalışılmasını engelleyen yasayı ihlal ettiği için yaklaşık 10 milyar dolar ödemek zorunda kalmıştı.
Total açıklamasında şu ifadelere yer verdi:

“Total’ın ABD’nin ikincil yaptırımlar tehdidinin altına inmeyeceği açık. Böyle bir durum yüzde 90’ı dolarla finanse edilen ABD bankalarının dolar cinsinden finanse edilmesini engeller. Bu da toplam ortakların yüzde 30’unu temsil eden ABD hissedarlarının zararına sebep olur. Bununla birlikte, toplam sermayesi 10 milyar dolara ulaşan Total, ABD’deki faaliyet ve işlemlerden men edilmiş durumda. Buna göre Total, istediği garantileri ve muafiyetleri elde etmediği sürece Güney Pars projesine yapılacak herhangi bir ek taahhütten kaçınacaktır.”

Şirket içinde dolaşan bilgilere göre Total, söz konusu projede ortak olduğu Çinli ortağı PetroChina’ya, Birleşmiş Milletler (BM) kararlarına ve anlaşmanın imzalandığı dönemde geçerli olan ABD, Avrupa ve Fransa mevzuatı uyarınca, yani yaptırımlardan önce yapılan sözleşmeye göre satabilir.

Şirket şu ana kadar, Güney Pars projesi nedeniyle ağır kayıplara maruz kalmak istemediği için 40 milyon dolarlık yatırım yapmıştı. Total’ın bu adımı tehlikeli bir hamle gibi görülebilir. İran pazarında yer alan diğer Fransız ve Avrupalı şirketler de bu meseleyi takip edecekler. Bugün herkes, yaptırımlara ilişkin ABD-Avrupa müzakerelerinin ne şekilde gerçekleşeceğini görmeyi bekliyor. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ve Ekonomi Bakanı Bruno Le Mer temsilciliğinde Fransa hükümeti ile Fransız şirketleri arasında yapılan resmi toplantıda, hükümet, şirketlerin çıkarlarını koruyacağına dair ‘kararlılığını vurgulamaya’ ve ‘güvence vermeye’ çalıştı.

Dışişleri Bakanı Le Drian yaptığı açıklamada, “Paris, İran’a yatırım yapan Fransız şirketlerin ABD yaptırımlarından etkilememesi için savaşmaya kararlı” ifadelerini kullandı. Ekonomi Bakanı Le Mer de “ABD’nin yaptırımları ile ortaya çıkan ekonomik zorluklar küçümsenemez. Çünkü birçok Fransız şirketi, İran’da havacılık, ilaç, enerji ve otomotiv endüstrilerine büyük yatırımlar yaptı” ifadelerini kullandı. Le Mer, İran ile imzalanan nükleer anlaşmada ‘barış maddesi’ olduğuna, ‘o dönemde geçerli olan yasalara saygı duyulması gerektiğini’ ve böylelikle onların çıkarlarına ‘saygı’ duyulacağını sözlerine ekledi.

Fransız-İran ticaretinin 2017’de önemli bir iyileşme kaydettiğine dikkat çekmeliyiz. Fransa’nın İran’daki yatırımları 1,5 milyar euroyu aşıyor. Fransız kaynaklardan elde edilen bilgilere göre uygulanacak ilk yaptırımların, otomotiv ve havacılık endüstrilerini etkileyecek olmasıyla ilk zarar görecek Fransız şirketleri otomotiv devleri olan ‘Peugeot’ ile ‘Renault’ ve uçak üreticisi ‘Airbus’ olacak. Airbus, İran’la henüz yalnızca üçünün teslim edildiği 100 uçağın satışının yapılacağı 18 milyar dolarlık bir sözleşme imzalamıştı.

Söz konusu durum göz önüne alındığında Paris, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun Washington’ın yaptırımlar üzerinde ne gibi kararlar alabileceğini görmek için Avrupa’ya gelmesini bekliyor. Gözler AB’nin bütün Avrupalılar adına müzakere edeceği Brüksel’e çevrilmiş durumda. Ancak Total’in İran’dan çıkmaya hazırlanması, Amerikan politikalarına karşı koymaya çalıştıkları ellerindeki silahların fazlaca işe yaramayacağını gösteriyor.

Reuters’in haberine göre, İran Petrol Bakanı Bijan Zenganeh, Total’in Güney Pars projesinden çekilmesi halinde herhangi bir tazminat ödemeyeceğini belirtti. İranlı Bakan açıklamasında, “Total geri çekileceğini söylemedi. İran’daki faaliyetlerini davam ettiremeyebileceklerini kastetti” ifadelerini kullandı.

Tahran şirketleri rahatlatmaya çabalarken İran Petrol Bakanlığı’na bağlı Shana Haber Ajansı’nın verdiği bilgiye göre İran Ulusal Petrol Şirketi’nin (NIOC) Karanj petrol sahasının geliştirilmesi için Pergas olarak bilinen uluslararası bir konsorsiyumla mutabakat anlaşması imzaladı.

Shana’nın haberine göre, Londra merkezli konsorsiyum, İran’ın önümüzdeki 10 yıl içinde Ahvaz bölgesindeki petrol sahasından 655 milyon varil petrol üretmesine yardımcı olacak.