Tunus/Şarku’l Avsat

Tunuslu Yahudi araştırmacı ve işadamı Gabrielle Cable, Tunuslu Yahudilerin sayısının Fransız sömürgeciliği döneminde 100 bin sınırına dayandıktan sonra 1967 ve 1973 savaşlarıyla birlikte Avrupa ve İsrail’e yapılan büyük göç dalgalarının ardından bugün yaklaşık 5 bin olduğunu tahmin ediyor. Tunuslu Yahudiler, daha çok Lafayette bölgesi ve Cerbe Adası’nda bulunuyorlar.

Tunuslu siyasetçiler son 60 yıldır, başta çifte vatandaşlığa sahip işadamları ve politikacılar olmak üzere Tunus’taki Yahudi azınlıkla ayrıcalıklı ilişkiler yürütüyorlar. Bununla birlikte Tunus’un eski başbakanlarından Habib Burgiba ve Zeynel Abidin bin Ali’nin yakın çevresinde Yahudi isimlere çok sayıda sorumluluk verildiği biliniyor.

Örneğin Joseph Robert Bismuth, parlamentodaki İkinci Oda üyeliğine atanırken, ‘Arap Baharı’ devriminden önce İşadamları Sendikası başkanlığını yapmıştı.

Tunus resmi makamları ve Diyanet İşleri Bakanlığı, Haham Haim Bittan’ı Tunuslu hahamların başı olarak kabul ediyor.Haham Haim Bittan, resmi makamlarca Müslümanların Müftüsü ve Hıristiyanların Piskoposu gibi ulusal siyasi ve dini etkinliklere davet ediliyor.

Tunus’un Yahudi bakanları ve sanatçıları

Öte yandan dünyanın bazı önde gelen Yahudi politikacıları ve işadamları Tunus kökenlidir. İsrail’in eski Dışişleri Bakanı Silvan Şalom, Tunus Yahudilerindendir. Bununla birlikte Tunus Yahudileri, Tunus kültürlerine sıkı sıkıya bağlılar.

Son yüzyılda hem kadın hem de erkek olmak üzere Tunuslu Yahudi sanatçıların sayısında büyük bir artış yaşandı. Aralarında ‘Şeyh El Afrit’ gibi Arapça ve İslami isimler kullananlar da yer alıyor.

Tunuslu Müslümanların çoğunluğu şu ana kadar Tunus’un en popüler şarkılarından olan ve ‘Allah’tan başka ilah yoktur. Bize sevinç ve uygun olan’ sözleriyle başlayan Arapça şarkı ‘Zafa’yı söyleyen sanatçının Tunuslu Yahudi Raoul Journo olduğunu bilmezler. Aynı şekilde Tunus’un en ünlü mirası ve folklorunun onlarca yıl Yahudi azınlık tarafından beslendiğini de bilmezler. Bu isimlerin başında eskinin ünlü sanatçılarından Habiba Msika ve teyzesi Lili Safaz ile ‘Abdullah Abdullah’ adlı ünlü şarkının sahibi olan komşusu Fortunée Darmon geliyor.

Tunus’un Yahudi azınlığından erkek sanatçılar arasında ise Asher Mizrahi, Halfavi ve Tunus lehçesiyle okuduğu duygusal şarkılarıyla bilinen Şeyh El Afrit yer alıyor. Aynı şekilde Yahudi azınlıktan Tunus’un ünlü müzik grupları da çıkmıştı. Geçen yüzyılın ünlü müzik gruplarından biri olan ‘Benat-ı Şemale’ özellikle popüler olan ‘İzzettin’ şarkısıyla büyük başarı yakalamışlardı.

Birçok iş adamı ve politikacı gibi, Tunuslu Yahudi sanatçıların da büyük çoğunluğu Fransa ve İtalya’ya göç etti. Bunların arasında şarkıcı Raoul Journo, oyuncu Gilles Lellouche, ressamlar Moses Levy, Victor Journo ve Maurice Bismouth gibi çok sayıda isim bulunuyor.

Bugün Tunus’un geleneksel düğünlerinde yerel şarkıcılar genellikle Yahudi sanatçı Yacoub Bachir’in Arapça ve Fransızca şarkılarını söylüyorlar.

Yemekler ve kıyafetler

Cerbe Adası ya da Tunus’un eski Yahudi mahallelerine gidildiğinde, kıyafet, yiyecek ve geleneklerin bir biriyle ahenk içerisinde olduğu görülür. Tunus’taki Müslüman çoğunluk ve Yahudi azınlık arasındaki müzikal ve kültürel uyuma değinen Fransa’daki Tunus Yahudilerinin derneklerinden birinin başkanı olan Gabriel Cable, “Tunuslu Müslümanlar ile Yahudiler arasındaki tek fark dinleridir. Yahudiler, içinde yaşadıkları toplumların kültürlerine uyum sağladılar. Polonyalı bir Yahudi Polonya kültürüyle, Faslı bir Yahudi Fas kültürüyle, doğulu bir Yahudi doğu kültürüyle Tunuslu bir Yahudi ise Tunus kültürüyle müzik, kıyafet ve yemekleriyle kaynaştı” ifadelerini kullandı.