Irak’ın Kürdistan Bölgesi Başkanı Mesut Barzani’nin, 25 Eylül tarihinde bölgenin bağımsızlığına dair referandum yapılacağını açıklaması bölgesel ve uluslararası geniş tepkilere yol açtı.
Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, Erbil’in bağımsızlık referandumunu ilan edilmesinin başarısız bir karar olduğunu, Irak ve bölgenin güvenliği açısından feci sonuçlar doğuracağını ve referandum çağrısının anayasaya aykırı olduğunu söyledi. İbadi, “Kürdistan Irak’ın bir parçası ve Irak’ın bir parçası olmak Kürtler’in çıkarına olacaktır. Tüm Irak partileri Kürtler’e saygı duyuyor ve yeni bir adım, herkesin ulusal bir yönetmelik olarak gördüğü Irak anayasasında olmalıdır” dedi.
Buna karşılık Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum, referandum ile ilgili, “Bağımsızlık Bildirgesi değil, bu sadece bir hırs. Erbil ile Bağdat arasındaki anlayış ve anlaşmalara ihtiyaç var” açıklamasında bulundu.
ABD, birleşik, federal, demokratik ve bağımsız bir Irak’a desteğini vurgulayarak, referandumun DEAŞ ile mücadele dahil olmak üzere daha önemli konularla uğraşırken ilgiyi dağıtacağını açıkladı. ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, referandumun ertelenmesi için Barzani ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Beyaz Saray Sözcüsü Josh Earnest, “Gerçek şu ki, Irak’ın birleşmesi halinde daha da güçlü olduğuna hala inanıyoruz” dedi. Sözcü, “ABD demokratik, çoğulcu ve birleşik bir Irak’ı savunmaya devam ediyor ve Irak’taki tüm partileri bu hedef doğrultusunda birlikte çalışmaya devam etme çağrısını sürdüreceğiz” açıklamasında bulundu.
Reuters’a açıklama yapan üst düzey bir Kürt yetkili, Kürtler’in Bağdat’tan alacağı imtiyazlar karşılığında referandumun ertelenmesini düşünebileceğini söyledi.
Barzani, referandumun yapılmasının Kürdistan bölgesi halkının meşru bir hakkı olduğunu dile getirdi ve “Referandum sonuçlarının açıklanmasının ardından bu konuyu sizinle ve tüm Irak halkı ile barış içinde pazarlık yapmak istiyoruz” dedi.
Fakat İran ve Türkiye’nin referandumu reddetmesi, her iki ülkedeki yetkililerin ifadelerindeki en belirgin ve keskin şeydi.
Türkiye Başbakanı Binali Yıldırım, referandumun ilan edilmesinden birkaç gün sonra Kürtler’in planını sorumsuzluk olarak nitelendirerek, bölgenin yeterince sorunları olduğunu dile getirdi. Yıldırım, “Tüm Iraklılar’ın bir ulus olarak birlikte yaşamalarını istiyoruz” dedi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada, Kürdistan’ın bağımsızlık referandumu düzenlemesini ciddi bir hata olarak nitelendirdi.
Gözlemcilere göre, Türkiye ve İran, bağımsızlık referandumunun ve Kuzey Irak’ta bağımsız bir Kürt devletinin kurulmasının, her iki ülkedeki benzer çağrılar için bir öncü olacağından korkuyor. Kürtler çoğunlukla Türkiye, Irak, İran ve Suriye’de bulunuyor.
Türkiye’nin bu konudaki itirazları son günlerde arttı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, analistlere göre; referandumun yapılmaması yönünde Kürtler’i caydırmayı amaçlayarak Bağdat ve Erbil’e yaptığı ziyaret hakkında açıklamalarda bulundu. Çavuşoğlu, referandumun iç savaşa yol açabileceğini dile getirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kuzey Suriye’de bağımsız bir devlet kurma girişimini engellemek için söz vererek, “Suriye’nin kuzeyinde PYD ve YPG’ye bir sözde devlet asla kurdurmayız, kurdurmayacağız” dedi.
Öte yandan, Türkiye-İran ortak duruş göstererek Kürdistan referandumunu reddetti. İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri Ankara’dan yaptığı açıklamada, “Eğer bu referandum Irak’ta bir dizi gerginlik ve çatışmanın başlangıç temelini oluşturacaksa, komşu ülkelere de yansımaları olacaktır” dedi.
Arap Birliği de referanduma karşı çıktı. Birliğin Genel Sekreteri Mesut Barzani’ye gönderdiği mektupta “Irak’ın geleceğine hizmet etmiyor” açıklamasında bulundu.
Geçtiğimiz hafta, Yüksek Kurul’dan bir delegasyon, Bağdat’taki tüm Irak partileri ile referandum konusunu görüştü. Ancak müzakerelerin sonucunu önceden tahmin etmek için henüz erken.
Oylama bağlayıcı olmasa da, 1991 Körfez Savaşı’ndan sonra Iraklı Kürtler’in bağımsızlıklarını kazanarak, Bağdat hükümetinden bağımsız ayrı bir devlet kurmaları için temel oluşturuyor. Kürdistan bölgesi, Kuzey Irak’ta Erbil, Duhok ve Süleymaniye olmak üzere üç ilden oluşuyor.